وضعیت اضطراری خودخواسته!

این قانون به این منظور گذاشته شده که تجار و بازرگانان بین‌المللی که در ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند، به ایران رفت و آمدی نداشته باشند و از این طریق اعمال فشار بر ایران صورت بگیرد. واکنش ابتدایی دولت این بود که ما آنقدر قدرتمند هستیم که نمی‌پذیریم و ایران کشوری نیست که توسط دیگر کشورها نادیده گرفته شود؛ ایران مهم است و بازار مهمی دارد و این قانون قطعا ضرری برای خود آمریکا و دیگر تجار است. اما به دلیل عملکرد نامناسبی که در این مدت و بعد از این قانون صورت گرفت، عملا می‌بینیم که این قانون علاوه بر این‌که خیلی از تجار را از ایران دور کرده است، حتی خیلی از گردشگران و حتی خیلی از تیم‌های فوتبال را هم تحت‌الشعاع قرار داده است؛ مثلا تیم ملی ونزوئلا که قرار بود بازی دوستانه‌ای با تیم ملی ایران در تهران داشته باشد، به دلیل این‌که بعضی از بازیکن‌هایش تبعه آمریکا بودند و ممکن بود مشکلاتی برایشان ایجاد شود، درخواست کرد تا این بازی در قطر انجام شود و ایران هم آن را پذیرفت. این، نتیجه عملکرد ضعیف و امیدواری به آمریکا برای پیشبرد امور است. در واقع ما به جای این‌که مشکل را حل کنیم، واکنش نشان بدهیم و اقدامی متقابل با آمریکا و در حد خودمان انجام بدهیم، خود‌تحقیری می‌کنیم.
به عبارت دیگر با این تصمیم و ثبت نشدن مهر ورود گردشگران به ایران، گام دوم اجرایی شدن تحریمی را که دونالد ترامپ علیه ایران انجام داده است، خودمان انجام می‌دهیم؛ یعنی می‌پذیریم که ما یک کشور ممنوعه هستیم و اصطلاحا این موضوع را دور می‌زنیم و به صورت غیر قانونی گردشگر وارد کشور می‌کنیم، در صورتی که این اصلا قابل پذیرش نیست.
جالب است بدانید که در حال حاضر واردات کالاهای لوکس و حتی خوراکی مثل ذرت از آمریکا به کشور ما انجام می‌شود. یکی از محصولات غذایی استراتژیک و راهبردی آمریکا، ذرت است و بیشترین خریدار آن چین بود. بعد از جنگ تجاری که بین آمریکا و چین اتفاق افتاد، این رابطه قطع شد و چین، واردات ذرت به کشورش را قطع کرد و این اقدام، اثری منفی روی اقتصاد آمریکا داشت و کشاورزان آمریکایی که ذرت می‌کاشتند، خسارت دیدند.
بعد چه اتفاقی افتاد؟ برای حل مشکلات کشاورزان آمریکایی در دولت ترامپ، ایران جایگزین چین شد و حالا بازار اصلی غلات ایران در اختیار ذرت آمریکایی است. موضوع کلی این است که ما طبق سخنان رئیس‌جمهور انتظار داشتیم که عزت به گذرنامه ایرانی برگردد، اما متاسفانه نه‌تنها برنگشت، بلکه اساسا با این کار، ما در حال حذف گذرنامه‌مان هستیم.
آمریکا منتظر مُهر نیست!
تصمیم‌گیرندگان فکر می‌کنند که با این رویکرد، گردشگر بیشتری به ایران می‌آید، در صورتی که با این روش، انگار که هیچ گردشگری به ایران نیامده است. ورود گردشگر از طرق مختلف کاملا قابل ردیابی است و دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا، منتظر مهر گذرنامه نیستند که ببینند آیا یک شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری وارد ایران شده است یا نه.
مساله اصلی این است که ما با این اقدام، برای گردشگران عادی ترس ایجاد می‌کنیم و پیشاپیش ریزش گردشگر داریم. ضمن این‌که این مساله یک مشکل امنیتی برای ایران ایجاد می‌کند و زمینه‌ساز ورود قاچاقیان، خلافکاران و بزهکاران بین‌المللی به ایران می‌شود. جنبه دیگر این ماجرا، وجود مساله‌ای به نام وضعیت اضطراری است، وضعیت اضطراری به این معنا است که سفارتخانه‌های هر کشور در دیگر کشورها، در صورت وقوع اتفاق ناهنجار اطلاعیه می‌دهند که اوضاع اینجا اضطراری است و از مردمش می‌خواهد که حداقل سفر را به آن کشور داشته باشید؛ اتفاقی که چند سال پیش در جریان کودتای ترکیه افتاد و سفارت ایران در آنکارا اطلاعیه داد که به دلیل سفر زیاد مردم ایران به کشور ترکیه، فقط سفر ضروری به این کشور داشته باشید و از سفرهای غیرضروری بپرهیزید.
طبیعتا این مساله باعث کاهش گردشگر به آن کشور می‌شود. در حال حاضر با این اقدام، دولت ما علنا علیه خودش وضعیت اضطراری اعلام می‌کند و به گردشگر می‌گوید که به ایران نیایید، اینجا اوضاع به هم ریخته است. در مجموع هم از نظر سیاسی، هم دیپلماتیک و هم از نظر اقتصاد گردشگری، این اقدام واقعا اقدامی عجیب و زیر پاگذارنده عزت مردم ایران است.

دکتر مهدی خانعلی‌زاده

پژوهشگر روابط بین‌الملل