وقتی قانون پیاده نمی‌شود

اسنپ از کجا آمد؟
اسنپ نخستین سرویس تاکسی‌آنلاین ایران است که از زمستان سال ۱۳۹۳ فعالیتش را آغاز کرد. پس از آغاز به کار این نرم‌افزار، در برخی موارد اسنپ مورد انتقاد صنف تاکسیرانی قرار گرفت و به عملیات تاکسیرانی غیرقانونی، پایین‌آوردن قیمت و البته خدمات ناایمن متهم شد. با وجود این اسنپ در دو سال اول فعالیت خود با میانگین رشد ماهانه صددرصدی توانسته به یکی از بازیگران اصلی تجارت الکترونیک در ایران تبدیل شود. در حال حاضر آن‌طور که اسنپ مدعی است با بیش از ۵۰۰ پرسنل تمام‌وقت، نیم میلیون کاربر به‌عنوان راننده و ده میلیون کاربر به‌عنوان مسافر توانسته به یکی از سیستم‌های حمل و نقل هوشمند در شهرهای ایران تبدیل شود و هم‌اکنون در صد شهر بزرگ و کوچک ایران فعال است.
مکافات قانونمندی!
روایت ماجرا از سوی راننده شرکت یعنی سعید عابد شنیدنی است و البته تفاوت‌های آشکاری با روایت مسافر دارد. او در برنامه‌ای تلویزیونی شرکت کرد و البته روایتش را با خبرگزاری فارس مطرح کرد. «سعید عابد» راننده 54 ساله اسنپ که بازنشسته است و این روزها برای کسب درآمد بیشتر در اسنپ مشغول است، می‌گوید: «روز 16 خرداد برای من تقاضایی از سمت این خانم در شهرک قائم تهران آمد که من آن را پذیرفتم. وقتی رسیدم، این خانم همان ابتدا در خیابان بدون روسری بود و من به خودم گفتم طبق روال گذشته وقتی سوار ماشین شد از ایشان تقاضا می‌کنم به خاطر جریمه نقدی که برای ماشین‌هایی که چنین تخلفی انجام می دهند، روسری‌اش را سر کند.
هنوز 150 متر از محل سوار شدن خانم فاصله نگرفته بودیم که از ایشان تقاضا کردم روسری خود را سر کند. اما ایشان با لحن تندی گفت که شما بهتر است در کار دیگران دخالت نکنید و رانندگی‌تان را بکنید. بعد از شنیدن این جمله نگه‌ داشتم و گفتم که با این حساب من نمی‌توانم شما را برسانم و دقیقا همان بلوار قائم و در حالی که فقط 150 متر از مبدا فاصله گرفته بودیم، نگه داشتم که خود خانم از ماشین پیاده شد و من از ایشان نخواستم از ماشین پیاده شود. حتی گفتم که می‌توانم ایشان را به مبدا برگردانم.»
آقای عابد درباره ادامه برخورد این خانم درباره تقاضای سرکردن روسری می افزاید:«بعد از پیاده شدن، این خانم به من گفت که من با اسنپ تماس می‌گیرم و شکایت می‌کنم. من هم گفتم که حتما این کار را بکنید و من هم این کار را انجام می‌دهم، اما بعد از آن با پلیس 110 تماس گرفت و به پلیس گفت که یک نفر در بلوار قائم با این شماره پلاک مزاحم من شده است. من هم همان موقع به پلیس زنگ زدم و ماجرا را شرح دادم که پلیس گفت همانجا بمانید تا مامور بیاید. اما خانم بعد از این تماس سوار یکی از ماشین‌های عبوری شد و رفت. من هم نیم‌ساعت منتظر ماندم و وقتی دیدم پلیس نمی‌آید به‌ناچار رفتم. همان لحظه با پشتیبانی اسنپ تماس گرفتم و اپراتور پشتیبانی به من گفت شما کار درستی انجام دادید و طبق قوانین رفتار کردید.»
اطلاعیه اسنپ و هشتگ تحریم
توئیت مسافر اسنپ و افشای مشخصات راننده از یکسو، روایت متفاوت سعید عابد به عنوان راننده از این ماجرا از سوی دیگر باعث شد شرکت اسنپ در این رابطه اطلاعیه‌ای صادر کند. اطلاعیه‌ای که قصد دلجویی از هر دو طرف این ماجرا را داشت و قرار بود پایانی شود بر حواشی پیش آمده،‌ اما نه‌تنها اینگونه نشد که همین اطلاعیه باعث شد در فضای مجازی هشتگی با عنوان تحریم اسنپ راه بیفتد. در این اطلاعیه با مرور برخی مواد قانونی این شرکت آمده است: «در این مورد نیز صحبت‌های لازم با هر یک از طرفین انجام شده است. از کاربر راننده بابت انتشار اطلاعات شخصی‌شان دلجویی به عمل آورده‌ایم و ایشان با رضایت شخصی‌شان در ناوگان اسنپ به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
علاوه‌بر آن، رعایت اصل مشتری‌مداری اقتضا می‌کرد پس از ذکر شرایط و قوانین اسنپ، از مسافر نیز به دلیل ناتمام ماندن سفرشان دلجویی شود.»
به نظر می‌رسد دلجویی این شرکت از مسافر اسنپ باعث شد حواشی این ماجرا زنده بماند، چرا که در میانه همین ماجرا سهیل کریمی، روزنامه‌نگار و مستند‌ساز توییتی منتشر کرد و نوشت: «راننده‌ اسنپ، پس از آن‌که دختر هتاک و بدحجاب به تذکرش برای رعایت قانون اعتنا نکرد از او می‌خواهد پیاده شود، چون پلیس جریمه‌اش خواهد کرد. دختر ضمن انتشار عکس وی و شکستن حریم خصوصی از اسنپ خواسته او را اخراج کند. اگر اسنپ از سعید عابد قدردانی نکند، پویش تحریم اسنپ راه می‌اندازیم.»
از اسنپ شکایت می‌کنیم
سهیل کریمی که این روزها همراه پگاه آهنگرانی مستندی درباره انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 می‌سازد در ارتباط با راه‌اندازی این هشتگ به جام‌جم می‌گوید: برخورد بچه‌های انقلابی همواره در رابطه با چنین موضوعاتی منفعلانه بوده است. در مورد این ماجرا یک حق و ناحق بزرگی صورت گرفته و فارغ از موارد شرعی مشکلات قانونی بسیاری هم داشته است. یعنی شخصی که رفتاری کاملا قانونی در برابر این ماجرا پیشه کرده مورد هتک حرمت قرار گرفته، اما شرکت اسنپ از فرد هتاک دلجویی کرده است». آن‌طور که سهیل کریمی می‌گوید با همه این اتفاقات حتی شرکت اسنپ به صورت تلفنی از راننده خودش دلجویی نکرده است و به نوعی در همان اطلاعیه منتشر شده ادامه کار او در ناوگان اسنپ را مساوی با تقدیر از این راننده دانسته است!
خواسته این مستندساز به عنوان یک فعال حوزه رسانه در ماجرا این است که حداقل هزینه تکرار این کار را برای چنین شرکتی بالا ببرد. البته او برای رسیدن به این خواسته و همچنین منفعل نبودن در برابر چنین اتفاقاتی، فعالیتی بیش از راه‌اندازی هشتگ و اعتراض توییتری انجام داده است.
او در این ارتباط به جام‌جم می‌گوید: به‌واسطه رفتار این خانم و بدتر از آن واکنش این شرکت قصد داریم از این شرکت شکایت کنیم. مسیر قانونی این شکایت را طی کرده‌ایم و با چند وکیل هم در این رابطه صحبت شده است. همین دیروز دادسرای ارشاد سعید عابد، راننده اسنپ را دعوت کرده و ضمن دلجویی از او قدردانی به عمل آورده است. از سوی دیگر ستاد امر به معروف کشوری هم از یکی مسؤولان رده‌بالای شرکت اسنپ برای ارائه توضیحات دعوت به عمل آورده است. به نظر می‌رسد این ماجرا تنها با انتشار یک اطلاعیه از سوی این شرکت پایان نیابد.
وقتی قانون خود اسنپ اجرا نمی‌شود
این ماجرا آن‌قدر بدیهی است که نخواهیم موارد قانونی آن را برای روشن‌تر شدن موضوع تکرار کنیم. آن‌قدر بدیهی که در وب‌سایت شرکت اسنپ هم در چند بند مواد قانونی آن ذکر شده است. در قسمت قوانین و مقررات مندرج در وبسایت اسنپ و در ماده سوم آن چند بند وجود دارد که اشاره مستقیمی به ماجرای اخیر دارد.
در ماده چهاردهم بند سوم قوانین مندرج در این وبسایت آمده است: «کاربران متعهد به رعایت همه قوانین اسلامی، شرعی، اخلاقی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران از جمله رعایت حجاب مناسب در هنگام استفاده از اسنپ هستند.»
در بخش دیگری از این قوانین هم به صراحت اشاره شده است «کاربران متعهد می‌شوند پس از اتمام سفر از هیچ بخش از اطلاعاتی که در نتیجه استفاده از خدمات اسنپ، از مسافران یا رانندگان کسب کرده‌اند، هیچ‌گونه استفاده‌ای نکنند. طبعا ذخیره کردن اطلاعات مسافران یا رانندگان در دستگاه تلفن همراه یا به هر شیوه دیگر نیز مغایر با قوانین اسنپ خواهد بود. همچنین کاربران متعهد می‌شوند در طول سفر، فقط در شرایط ضروری از اطلاعاتی که از مسافران یا رانندگان در خدمات اسنپ ارائه شده است استفاده کنند. استفاده کاربران از این اطلاعات باید مطابق با عرف جامعه و قوانین جمهوری اسلامی ایران باشد. در هر صورت اطلاعات مذکور به صورت امانت در اختیار کاربران قرار گرفته است و در صورت نقض تعهدات مذکور، شرکت مجاز به پیگیری حقوقی و کیفری موضوع خواهد بود.»
همین دو ماده قانونی مندرج در بخش قوانین اسنپ نشان می‌دهد که انگار خود این شرکت به همین مواد قانونی اعتقادی ندارد. چرا که علاوه‌بر هنجارشکنی مسافر در این ماجرا برای پافشاری در جرم، او اقدام به انتشار مشخصات شخصی راننده‌ای کرده است که براساس قانون اسنپ جرم محسوب می‌شود.

بی‌حجابی در معابرعمومی جرم است
دکتر رضا غنی‎لو /عضو هیات علمی دانشگاه پلیس
ماجرای راننده اسنپ و مسافری که در اتوبان به خاطر تذکر بی‎حجابی پیاده شده بود، نقل مجالس اجتماعی و فضای مجازی شده است. امروز دو دیدگاه و نظر درباره این داستان مطرح بوده و همه ریشه در تعریفی که از حریم خصوصی می‌شود، استوار است. درباره حریم خصوصی در قانون، بیان شفافی وجود ندارد. به همین خاطر اشخاص از آن برداشت‎های متنوعی دارند.
در مواجهه با حریم خصوصی و قائل شدن خودروی شخصی به عنوان حریم خصوصی، دو نظر وجود دارد؛ یکی از آنها تا حدودی خودرو را حریم شخصی دانسته و مواجهه با آن را به عنوان حریم خصوصی می‎داند‌. از نظر آنها بدون دستور قضایی هیچ پلیسی اجازه نگه داشتن خودرو را ندارد، چرا که خودرو جزو حریم خصوصی به شمار می‎‌رود. برخی اما خودروی شخصی را حریم خصوصی نمی‌دانند، چرا که در معابر و مسیرهای تردد درون خودرو قابل رؤیت است.
از نظر آنها به دلیل قابل رؤیت بودن و تردد در مکان‎های عمومی، خودروی شخصی به عنوان حریم شخصی به حساب نمی‎آید. در قانون اساسی کشور هم خودرو حریم شخصی به حساب نمی‎آید و در صورتی که کسی خلاف عرف جامعه پوششی داشته باشد، باید طبق قانون با او برخورد شود. طبق قانون، ماشین‌ها اجازه استفاده از شیشه‎های دودی را ندارند و در صورتی که از شیشه‎های دودی و تیره استفاده کنند، با آنها برخورد خواهد شد. طبق قانون، جز دیپلمات‌ها و سیاسیون، شخص دیگری نمی‌تواند از شیشه‎های تیره استفاده کند. بنابراین طبق قانون، فضایی که قابل رؤیت است مانند خودرو که در محل عمومی در حال تردد است، جزو حریم شخصی به‌حساب نمی‎آید؛ اما سؤال اینجاست که رفتار راننده در مواجهه با مسافری که عرف جامعه را رعایت نمی‌کنند، درست بوده است یا خیر؟اگر به گفته خود راننده اکتفا کنیم و این‌که به مسافر تذکر داده است که حجاب کامل داشته باشد تا دوربین‎ها یا ناظرین پلیس او را توقیف نکنند و با استناد به این‌که طبق قانون اساسی، بی‏حجابی در ایران و در معابر عمومی جرم است و نباید انجام شود، باید گفت که حق با راننده بوده است؛ اما باید این نکته را درنظر گرفت که در این باره لحن و گفتار راننده هم مهم بوده و بعد از تذکر و این‌که با مقاومت مسافر مواجه شده‎ است، باید بررسی شود. باید حرف‎ها و نکات طرف مقابل را هم بشنویم تا بتوانیم در این باره به تصمیم درستی برسیم.

جای خالی یک پیوست
بهروز مهاجری / قاضی دادگستری
درخصوص اصل جریمه کردن بدحجابی و بی‌حجابی در خودرو، چیزی که مرسوم است، براساس گزارش‌های مردمی و مدارک و شواهدی که ارائه می‌شود جای خالی یک عملکرد مناسب و مشخص خالی است .
براساس ماده 2 قانون مجازات اسلامی، هیچ فعل یا ترک فعلی قابل پیگیری و مجازات نیست مگر این‌که به موجب قانون برای آن مجازاتی تعیین شود.
در این مورد، این رفتارها باید در قانون پیش‌بینی شده و برای آن مجازاتی در نظر گرفته شود. این‌که برای برخورد با بی حجابی پیوست های اجتماعی، فرهنگی و رسانه ای در نظر گرفته نشده دارای ایراد و اشکالات اساسی است و این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد، یعنی مجلس شورای اسلامی به آن ورود کند و بعد از آن این قانون اعمال شود. از طرف دیگر اگر مسافر حجاب را رعایت نکرده است، در ماده 638 قانون مجازات اسلامی، این موضوع جرم‌انگاری شده است. در واقع رعایت نکردن حجاب در معابر و اماکن جرم شناخته شده و تذکر راننده به مسافر نوعی جلوگیری از عمل مجرمانه است از طرفی هم راننده باید در چارچوب عرف و اخلاق این کار را انجام دهد. در این بین اما پیاده کردن مسافر هم به نوعی بر هم زدن قرارداد است و راننده باید به تعهداتش درخصوص به مقصد رساندن مسافر پایبند باشد‌.

واکنش رسمی اسنپ درباره ماجرای مسافر بی‌حجاب

در پی حواشی ایجاد شده درباره ماجرای مسافر بی‌حجاب یکی از خودروهای تاکسی اینترنتی اسنپ، این شرکت در پاسخ به شبهات با انتشار اطلاعیه‌ای، توضیحاتی در این خصوص ارائه داد.
در متن اطلاعیه اسنپ آمده است:
شرکت اسنپ به منظور تنویر افکار عمومی درباره مساله پیش آمده در یکی از سفرهای اخیر این سامانه توضیحات زیر را اعلام می‌کند.
اسنپ خود را مقید به رعایت چارچوب‌های قانونی و ارزش‌های اسلامی جامعه می‌داند و بر پایبندی به آن متعهد است و در قوانین شرکت اسنپ صراحتا بر التزام به رعایت حجاب تاکید شده است.
این شرکت ضمن تکذیب شایعات مربوط به برخورد با راننده اعلام می‌کند حساب کاربری ایشان در هیچ مقطعی غیرفعال نشده است. علاوه بر این، از راننده مذکور بابت رعایت قوانین شرکت قدردانی به عمل خواهد آمد و اسنپ بابت افشای اطلاعات شخصی راننده، خود را محق به پیگیری موضوع می‌داند. همچنین لازم به ذکر است، تماس با مسافر طبق رویه‌های معمول شرکت در مورد سفرهای ناتمام صورت گرفته و به منزله تایید رفتار مسافر نبوده است.
در پایان شرکت اسنپ با اجتناب از ورود به حواشی ایجاد شده در فضای مجازی و تاکید بر قوانین و حقوق شهروندی و ضمن ابراز تاسف از اتفاق رخ داده از تمامی کاربران محترم راننده و مسافر تقاضا دارد با رعایت هر چه بیشتر قانون و توجه به ارزش‌ها و اخلاق اسلامی و رفتار توام با احترام متقابل و شکیبایی، فضایی مناسب برای سفرها ایجاد کنند. همچنین در صورت بروز هرگونه اختلاف در حین سفر پیش از هر اقدامی با پشتیبانی این شرکت تماس بگیرند و اطمینان داشته باشند که اسنپ مدافع حقوق‌ مسافر و راننده خواهد بود.

واکنش سخنگوی قوه قضاییه
غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه در واکنش به ماجرای «بدحجابی در اسنپ» ‌گفت: تا این لحظه هر آنچه منتشر شده در فضای مجازی بوده و گزارش‌هایی که در این فضا منتشر شده از سوی راننده به صورت شفاف بیان نشده که گردانندگان اسنپ وی را حذف کرده یا محدودیتی در این باره اعلام شده باشد. وی افزود:‌باید ماهیت قصه روشن شود که دقیقا ماجرا چه بوده و متولیان اسنپ چه تصمیمی نسبت به راننده گرفته‌اند. برخی مطالب که در فضای مجازی منتشر شده با واقعیت انطباق ندارد، بنابراین ابتدا باید وضعیت را بررسی کنیم و سپس اقدام لازم صورت گیرد.‌/فارس