لاسک؛ نجاتبخش یا ویرانگر

سد مخزنی لاسک قرار است روی رودخانه امامزاده ابراهیم در شفت احداث شود. گفته می‌شود این سد 63 متر ارتفاع، 750 متر عرض، 3600 متر طول و 45 میلیون مترمکعب ظرفیت خواهد داشت و پس از ساخت با هزینه هزار میلیارد تومانی، تأمین پنج میلیون و 400 هزار مترمکعب آب آشامیدنی، 6000 و 800هکتار شالیزار و باغ و همچنین 33میلیون و صد هزار مترمکعب آب زیست محیطی را تامین خواهد کرد.
با این حال فعالان محیط‌زیست می‌گویند، منطقه‌ای که قرار است سد لاسک، آب شرب و کشاورزی آن را تامین کند، نیاز چندانی به آب این سد ندارد، این درحالی است که پیامدهای ویرانگر سد، ملی و بیش از سودی است که به مردم منطقه خواهد رساند.
پیگیری از طریق دادگستری و دفتر رهبری
رامین شیرعلیپور، دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیستی و منابع طبیعی گیلان و مدیرعامل موسسه دوستداران سیاهکل که از مخالفان سرسخت سد لاسک است، درباره مخالفتش به جام‌جم می‌گوید، نه‌تنها فعالان میراثی بلکه استادان دانشگاه نیز با ساخت این سد مخالفند و ساخت سد به دلیل تامین آب شرب و کشاورزی شهرستان‌های فومن و انزلی را دلیلی غیرمنطقی می‌دانند؛ زیرا مناطق مذکور، از بارش‌های خوبی برخوردار است و حتی به گفته خود استاندار گیلان 220 آب بند در شفت وجود دارد که حکم سد و مخازن تامین آب را به‌عهده دارد.
شیرعلیپور با بیان این‌که استاندار گیلان خود از مخالفان احداث سد لاسک بود که حتی بهمن ماه گذشته رای و نظر وزیر نیرو برای حضور در شفت و کلنگ‌زنی پروژه را برگرداند، اما درنهایت تسلیم فشار علاقه‌مندان به سدسازی شد، تاکید می‌کند احداث این سد به لحاظ نبود ارزیابی‌های محیط‌زیستی جرم است و ما رسیدگی به این جرم را همین هفته از طریق دادگستری استان گیلان و همچنین دفتر رهبری پیگیری خواهیم کرد.
بحران‌های اجتماعی و محیط‌زیستی
موسسه سبزکاران گیلان هم که سال 96 عنوان قهرمان تالاب‌های کشور را از آنِ خود کرد و تاکنون پروژه‌های محیط‌زیستی مهمی از قبیل پروژه مقابله با سنبل آبی و مهاجم تالاب‌های انزلی و عینک رشت و اجرای پروژه آگاهی رسانی درخصوص تالاب‌های کشور به مردم و نمایندگان مجلس از سال 95 تاکنون را در دست اجرا دارد، از مخالفان سرسخت احداث سد لاسک است.
نسیم طواف‌زاده، دبیر این موسسه درخصوص مخالفت اعضای این موسسه و جامعه محیط‌زیستی کشور با احداث سد لاسک به جام‌جم می‌گوید: این سد با ساخت خود چند بحران مهم اجتماعی و محیط زیستی را برای مردم منطقه ایجاد می‌کند که پیامدهای منفی‌اش از سود احداث سد بیشتر است.
تخلیه روستاها
تخلیه سه روستا با جمعیت بیش از 3000 نفر، بحران اجتماعی احداث سد است که طواف‌زاده به آن اشاره کرده و یادآور می‌شود: متاسفانه تا این زمان هیچ صحبتی با مردم این مناطق نشده و مردم نمی‌دانند چه باید و می‌توانند بکنند، حتی خانه و اراضی آنها خریداری نشده و مکان جدیدی برای انتقال آنها در نظر گرفته نشده و این درحالی است که مردم از حدود ده‌سال پیش تاکنون به‌واسطه بحث احداث سد، نه اجازه هیچ‌گونه تعمیر و توسعه‌ای را در واحدهای مسکونی و غیرمسکونی خود دادند و نه گاز به منطقه رسیده است؛ شرایطی که مردم را خسته کرده تا امروز بگویند هرکاری می‌خواهید بکنید، فقط تکلیف ما را روشن کنید. حال آن‌که حتی اگر مردم راضی به جابه‌جایی از روستاهای خود شوند، خرده‌فرهنگ‌های منطقه و کسب و کار و دامداری اهالی که غیر از دامداری، مدل و مهارت دیگری برای تامین معیشت ندارند هم از بین می‌رود.
ایجاد کانون گردوغبار
دبیر موسسه سبزکاران گیلان بحران‌های طبیعی و محیط زیستی احداث سد را حتی از این هم مخرب‌تر می‌داند و می‌گوید اولین پیامد ناگوار در این خصوص، کاهش آب ورودی به تالاب انزلی و خشکی بخش‌های غربی تالاب است که هم‌اکنون بخش زیادی از آب آن توسط رودخانه امامزاده ابراهیم تامین می‌شود. به گفته طواف‌زاده، خشکی این بخش از تالاب یعنی ایجاد کانون‌های ریزگرد که شهرهای رشت و انزلی و صومعه سرا را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
قلع و قمع هیرکانی
اجرای طرح تنفس جنگل و ممنوعیت بهره‌برداری از جنگل‌های شمال هم موضوع دیگری است که این فعال محیط‌زیستی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید این طرح درحالی به اجرا درآمده که عملا به‌واسطه احداث سد لاسک، بیش از 94 هکتار سطح جنگلی در مخزن سد زیر آب می‌رود که باید در بازه زمانی یک تا دو سال پاکتراشی شود. طبق برآوردهای انجام شده و کف قیمت بازار، درآمد حاصل از استحصال و فروش این درختان، 5600 میلیارد ریال است که طبعا به پیمانکاران و حامیان طرح مذکور خواهد رسید.
از سوی دیگر، آب منطقه‌ای اعلام کرده، 75 درصد آب ذخیره شده در مخزن سد، حقآبه محیط زیستی و تالاب انزلی خواهد بود و حال پرسش این است که اگر قرار است 75 درصد آب به محیط زیست برسد و فقط 25 درصد سهم آب شرب و کشاورزی باشد، آیا می‌ارزد که هزار میلیارد تومان برای ساخت سد صرف شود، جنگل تخریب شود و تکلیف معیشت و خانه و زندگی مردم هم همچنان نامشخص باقی بماند و اگر به همه این پرسش‌ها پاسخ داده شده، چرا وزیر نیرو پنهان و دور از چشم رسانه‌ها و بدون حضور مدیران محیط‌زیست منطقه و استان و مدیران منابع طبیعی وارد گیلان شده و اقدام به کلنگ‌زنی پروژه کردند؟
منطقه شکوفا می‌شود
بسیاری از 13 نماینده مردم گیلان در مجلس اما به نظر می‌رسد با احداث سد لاسک موافق هستند که اجرای این پروژه در مجمع نمایندگان استان گیلان هم به تصویب رسیده. مهر این موافقت هم ظاهرا به دلیل اصرار و تایید نمایندگان فومن، شفت و صومعه‌سرا زیر طرح نشسته است. آنها به رونق بخشی این سد اعتقاد زیادی دارند. نماینده فومن و شفت در مجلس در بازدید از روند عملیات اجرایی سد لاسک گفته احداث سد لاسک موجب رونق اقتصادی منطقه خواهد شد.
حجت‌الاسلام محمد‌مهدی افتخاری با بیان این‌که سیلاب‌های اخیر در کشور نشان داد که سدها می‌توانند جلوی تخریب را بگیرند، می‌گوید: دغدغه‌هایی که درباره بحث‌های محیط‌زیستی سد لاسک وجود داشت هم مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته و هیچ جای نگرانی در این زمینه وجود ندارد، ضمن این‌که سد لاسک قطع به یقین یکی از مراکز بکر گردشگری و موجب رونق تولید و اقتصاد در این منطقه خواهد شد.
وی به نگرانی مردم منطقه به جهت زیر آب رفتن برخی از روستاها و کوچ اجباری‌شان هم اشاره کرده و در زمینه روستای لاسک می‌گوید: منطقه لاسک منطقه ویژه‌ای محسوب می‌شود، این روستا ورودی شهرک زیارتی امام‌زاده ابراهیم به شمار می‌رود که زائران زیادی از اقصی‌نقاط کشور به این منطقه می‌آیند و مجموعه‌ای سیاحتی و زیارتی است و به جهت احداث سد، تغییر مسیر و جاده دسترسی به شهرک زیارتی صورت خواهد گرفت و اکنون مردم لاسک در این خصوص نیز نگرانی‌هایی دارند و تقاضای بنده این است که تمهیداتی اندیشیده شود که به بازار روستای لاسک و اقتصاد مردم این منطقه لطمه‌ای وارد نشود.

سدهایی که وزارت نیرو هم موافقش نیست

محمد درویش/ عضو هیأت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور
سد لاسک روی یکی از سرشاخه‌هایی زده می‌شود که منتهی می‌شود به یکی از ارزشمندترین تالاب‌های کشور و استان گیلان، یعنی تالاب انزلی.
تالاب انزلی همین حالا هم وضعیت بسیار نگران‌کننده‌ای پیدا کرده و عمق متوسطش به کمتر از 4/0 متر رسیده و در بسیاری از بخش‌هایش عملا امکان قایقرانی وجود ندارد. مواد آلاینده درون آن به‌شدت افزایش پیدا کرده و خیلی از گونه‌های ارزشمند و آبزیانش در حال نابودی است و زباله‌های فراوانی از طریق دورودخانه گوهررود و زرجوب وارد آن می‌شود و رسوب یک تهدید بسیار جدی برای آن است. در چنین شرایطی شاهدیم که روی تنها رودخانه‌ای که آب نسبتا باکیفیتی را به سمت تالاب هدایت می‌کنند، قرار است سدی احداث شود، آن هم در منطقه‌ای که میانگین ریزش‌های آسمانی آن دو متر است و با چند متر کندن زمین به آب می‌رسیم. در چنین شرایطی دلیل ساخت سد را من به هیچ‌وجه متوجه نمی‌شوم، به‌ویژه آن‌که استاندار گیلان اعلام کرده 75 درصد آب ذخیره‌شده پشت سد، متعلق به محیط زیست است. خب اگر 75درصد آب سد، حقابه محیط‌زیست است و بحث رسوب و تبخیر آب پشت سد را هم در نظر بگیریم، عملا ساخت سد به صرفه اقتصادی نیست، ضمن این‌که می‌تواند ضربه‌های انکارناپذیری به محیط‌زیست منطقه و تالاب انزلی بزند. من فکر می‌کنم که بحث 75 درصد را مطرح کردند تا دهان مخالفان را ببندند و مقصودشان احتمالا گسترش کشاورزی در منطقه است. گرچه بحث تامین آب شرب هم مطرح می‌شود. بیشتر احساس می‌شود باز زمان انتخابات فرارسیده و نمایندگان درصدد جلب رای مردم محلی هستند، حال آن‌که باید اطلاع‌رسانی شود که سد لاسک باعث تخریب صدها هکتار از جنگل‌های چندمیلیون ساله هیرکانی خواهد شد. اتفاقا خبر دارم که وزیر نیرو هم هیچ‌اعتقادی به ساخت این سد ندارد، برای همین هم بهمن‌ماه گذشته از کلنگ‌زنی آن منصرف شد، اما دوباره تحت فشار نمایندگان و برخی مسؤولان هفته پیش حاضر به کلنگ‌زنی شد. دردآور این‌که معاون سابق وزارت نیرو هم به خود من گفت که وزارت نیرو 120 سد را ساخته، که هیچ کدام مورد تأیید کارشناسان این وزارتخانه نیست و ما تحت فشار نمایندگان و مسؤولان محلی تن به ساخت آنها دادیم و به نظر می‌رسد اکنون ماجرای سد لاسک هم یکی از همین ده‌ها سد غیرکارشناسی شده باشد که فشار برای ساخت آن زیاد است.

بالاخره راضی‌مان کردند

با وجود تمام مخالفت‌ها با ساخت سد لاسک، قربانعلی محمدپور، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گیلان گفته احداث هرگونه سد همیشه با اما و اگرهایی همراه است مثل سد لاسک که ما به دلیل نابودی تالاب انزلی و پهنه وسیعی از جنگل‌های هیرکانی و زیر آب رفتن چند روستا، ابتدا با ساخت آن مخالف بودیم، اما درنهایت با اعلام عدم خسارات محیط‌زیستی و جبران خسارت‌های وارده و پرداخت حقآبه محیط‌زیست از مخزن سد به محیط‌زیست از سوی پیمانکاران و البته پس از تشکیل جلسات متعدد کمیته ارزیابی ملی و اخذ نظرات خواسته شده از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مربوطه، صدور مجوز احداث سد لاسک منوط به اخذ تعهد‌نامه رسمی از مجری طرح شد و در نهایت پس از اخذ این تعهدنامه، مجوز احداث سد لاسک اول آذر سال گذشته صادر شد.

فاطمه مرادزاده
ایران