باز هم آماده نبودیم

سیل با سه تکه از جانِ ایران کاری کرد که حالا ما قلم به دست‌ها برخلاف عادت دیرین،‌ امروز درباره کشته‌های جاده‌ای نمی‌نویسیم، ‌حتی آمار رسمی تلفات و تصادفات جاده‌ای از هفته اول تعطیلات به این سو به‌روز نشده از بس که همه چیز تحت‌الشعاع سیل بوده و هست. این که پلیس گزارش داد تا چهارم فروردین 170 نفر در جاده‌ها آن هم در دم کشته شده‌اند و 3750 نفر نیز صدمه دیده‌اند گرچه عددش از تلفات سیل به مراتب بزرگ‌تر بود ولی اثرش آن‌قدر نبود که برای کسی مهم باشد؛ حتما سِر شده‌ایم در این بحث. حتی خبرهای امیدوارکننده حوزه تصادفات به چشم کسی نیامد وقتی دبیرکل شورای‌عالی ترافیک کشور خبر داد که تا 14 فروردین 98 آمار کشته‌های تصادفات درون شهری 18 درصد از مدت مشابه سال قبل کمتر شد و به 40 نفر کاهش یافت. حالا نگاه‌ها همه به آمار کشته‌های سیل است، آماری که لاجرم رو به فزونی است و دیروز رئیس اورژانس کشور گفت که سیل جان70 نفر را گرفته و 791نفر را مصدوم و 45 نفر را بستری کرده است.
اما حکایت آنهایی که زنده مانده‌اند حکایتی به تلخی مرگِ جانباختگان و صدمه دیدن مجروحان است؛ ظاهرشدن‌شان با قایق‌های پارویی در خیابان‌ها، پناه‌گرفتن‌شان روی پشت‌بام‌ها، زل زدن‌شان به آسمان که بالگردها کی می‌رسند و تلاش بی‌وقفه‌شان برای پس زدن لایه‌های ضخیم گل و لای برای لوله کردن فرشی، نجات تلویزیونی، دیگی، کاسه‌ای و حتی آلبوم عکسی.
سیل از نمای نزدیک
در گلستان و لرستان مخصوصا در پلدختر و معمولان که اسم‌شان این روزها سر زبان‌هاست جدال با گل‌و‌لای جدی است، در خوزستان هم هرچه هست جدال با آب گل‌آلود است که ناخوانده آمده تا پشت در خانه‌های مردم و چشم به چشم اموال‌شان دوخته. مدیرعامل سد کرخه دیروز گفت که رهاسازی آب این سد مردم را در شرایط سختی قرار داده و بخش‌های پایین‌دست کرخه را دچار به‌هم‌ریختگی کرده. در شوش ده روستا در محاصره آب است و 300 نفر از اهالی روستای زیر آب رفته بامدژ در واگن‌های قطار زندگی می‌کنند که در آنها نه خوراک به اندازه کافی خورده می‌شود و نه وسایل بهداشتی مهیاست. شهر گوریه نیز در محاصره آب است. در اهواز اما به گفته رئیس شورای شهرش بیش از 50 نقطه شهر گرفتار پس‌زدگی فاضلاب است و در دشت آزادگان بیشتر زمین‌های کشاورزی مغلوب سیل شده و از‌بین رفته‌اند. با این حال جهادی‌های حاضر در مناطق سیل‌زده می‌گویند اوضاع خوزستان از گلستان به‌ویژه از لرستان و مخصوصا از پلدختر و معمولان به مراتب بهتر است. خوزستان هرچند که مشکل دارد ولی خوبی‌اش این است که لااقل جاده‌هایش باز است و رفت و آمد در آنها جریان دارد ولی در معمولان و پلدختر لرستان بسته بودن راه‌های اصلی و فرعی و روستایی هنوز مبارز می‌طلبد. در این منطقه وضع به حدی بد است که اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور بعید دانسته که راه اصلی پلدختر و خرم‌آباد امکان ترمیم داشته باشد و روح‌ا... حسینی، یکی از جهادگران قرارگاه امام رضا(ع) به ما می‌گوید جاده اصلی معمولان که کاملا نابود شده دیگر جاده بشو نخواهد شد.
جاده‌ای که مردم باز کردند
در بخش‌هایی از گمیشان و آق‌قلای استان گلستان که مردم هنوز پاروزنان در خیابان‌های آب‌گرفته می‌آیند و می‌روند این امیدواری وجود دارد که با فروکش کردن آب سیلاب، چشم مردم دوباره به جمال خیابان‌های آسفالته شهر روشن شود و زندگی دوباره جریان بگیرد. البته مسکنی، مسؤول قرارگاه جهادی امام رضا(ع) به ما می‌گوید مشکل این است که ساختمان‌هایی که 20 روز زیرشان آب خزیده از پایه سست شوند و به زودی فروبریزند همچنان که برخی خانه‌ها هم اکنون درحال ریزش است. این خطر می‌تواند خانه‌های در محاصره سیل استان خوزستان را نیز تهدید کند اگر هرچه زودتر فکری به حال این آب‌های عاصی نشود. اما حکایت در لرستان و شهرهای بحران‌زده پلدختر و معمولان حکایت جدی‌تری است. به روایت شاهدان عینی و حاضران میدان، راه‌های مواصلاتی این مناطق یا کاملا از بین رفته یا زیر انبوهی از آورده‌های سیلاب مدفون شده، جایی که به روایت شاهدان، بیشتر از مسؤولان خود مردم هستند که با دست خالی یا به کمک گروه‌های جهادی و با اندک تجهیزات برای بازگشایی راه‌ها تلاش می‌کنند. روایت روح‌ا... حسینی از قرارگاه جهادی امام رضا(ع) مربوط است به روز پنجشنبه که بالاخره راه ارتباطی شهر محاصره شده معمولان باز شد، راهی قدیمی که به گفته او مردم منطقه از بخشداری می‌خواستند لودری دراختیارشان بگذارد تا بازش کنند، ولی بخشداری نه منظور مردم از راه قدیمی را درک می‌کرد و نه وقعی به خواسته شان می‌گذاشت. ماجرا این طور شد که این گروه جهادی دنباله اشارات مردم محلی را گرفتند، ازطریق کوه و از سمت منطقه ویسیان خودشان را با هشت ساعت پیاده‌روی به راه قدیمی رساندند و با کمک مردم که تراکتورهای‌شان را پای کار آورده بودند بعد از چند ساعت تلاش و تقلا راه را باز کردند و مردم معمولان را از حبس درآوردند. این جهادگر می‌گوید 114 روستای بخش معمولان تبدیل به نقطه کور شده‌ که چون گروه‌های امدادی حاضر در منطقه بیشتر به فکر توزیع اقلام امدادی میان مردم هستند بازگشایی راه‌ها به کندی انجام می‌شود.
امکاناتی که هست و مصرف نمی‌شود
هم جالب بود و هم غم‌انگیز وقتی مسؤول قرارگاه جهادی امام رضا(ع)به ما می‌گفت درسیل اخیر بسیاری ازمسؤولان با این فاجعه طبیعی سلفی گرفتند؛ درست مثل خیلی از مردم با فاجعه‌ای مثل پلاسکو یا حتی خود سیل. منظورش این بود که خیلی از مسؤولان آمده بودند تماشا و خودی نشان‌دادن به جای این‌که کاری بکنند و آستینی بالا بزنند.
او دل خوشی از ستاد مدیریت بحران هم نداشت و می‌گفت عملا برای مداخله در بحران کاری نکرد و می‌گفت همین‌ها مردم را عصبی می‌کند. مسکنی حتی گفت خبر دارد برخی دستگاه‌های دولتی تجهیزات دارند ولی پای کار نمی‌آورند و برخی مسؤولان نه اختیار و نه جرات استفاده از تجهیزات را دارند و عده‌ای از آنها پیش خود دو دوتا چهارتا می‌کنند که اگر کامیون و لودر و بیل مکانیکی‌شان را به کار بیندازند پول بنزین آن را چطور جور کنند.
محمد زهرایی، رئیس سازمان بسیج سازندگی کشور اما درگفت‌وگو با ما گرچه با زبانی نرم‌تر صحبت می‌کرد و می‌گفت که اوضاع نه کاملا گل و بلبل است و نه کاملا سیاه و تیره و تار ولی بازهم به کاستی‌های مسؤولانه اشاره داشت. او می‌گفت فراگیری سیلاب وسیع است و حجم تخریب‌ها بالا، این که همزمان درچند استان اتفاق افتاده نیز مزید برعلت است و سال‌ها دست‌اندازی به طبیعت و برخی بدسلیقگی‌ها درساخت جاده‌ها و پل‌ها بدون پیش بینی برای آینده مزیدتر. با این حال به گفته او ما مواجهه با بحران را بلد نیستیم؛ مثلا نمی‌دانیم خروجی سد را کی باز کنیم، مسیر انحرافی برای آب سیلاب را چه زمانی بسازیم، اصلا جو روانی را چطور مدیریت کنیم و مردم را برای همراهی با تیم‌های امدادی چطور آماده کنیم. رئیس سازمان بسیج سازندگی کشورمی گوید همه اینها باعث شده حجم آسیب‌ها و تخریب‌ها به‌خصوص دراستان لرستان گسترده باشد و درشهرهای گرفتار سیل این استان از درخت شکسته بلوط گرفته تا بیش از یک متر گل و لای درخانه‌های مردم جولان دهد.
یغمای کمک‌های امدادی
دیروز خبر رسید محموله کمک‌های بشردوستانه کویت به کشورمان رسیده، محموله‌ای حاوی ادوات جست‌وجوی مفقودان، پمپ‌های بزرگ برای کشیدن آب و اقلام دارویی و غذایی. حتما محموله‌های خارجی دیگری هم در راه است و این به‌جز کمک‌های قابل توجه مردمی است که از روزهای اولیه وقوع سیل به سیل‌زده‌گان رسید. جهادگران حاضر درمیدان می‌گویند اقلام امدادی درمناطق سیل زده کم نیست، ولی به علت ضعف درتوزیع حتی ممکن است به دست اهلش نرسد یا عده‌ای که زوری و توانی دارند بیشتر بگیرند و دیگران کمتر و محدودتر. مسؤول قرارگاه جهادی امام رضا(ع) از تجربه شخصی اش می‌گوید که دیده بالگردها در منطقه معمولان اقلام امدادی را روی تپه‌های اطراف می‌انداخته‌اند و کسانی که قوای جسمی بیشتری داشته و توان راهپیمایی داشته‌اند یا موتورسیکلتی در اختیارشان بوده خودشان را به منطقه می‌رسانده‌اند و بیشتر از دیگران از آذوقه‌ها و چادرها برمی‌داشته‌اند. مسکنی می‌گوید حتی کسانی را دیده که اصلا سیل‌زده نبوده‌اند ولی به‌واسطه سیستم ناکارآمد توزیع، بهره‌ای از امکانات برده‌اند و اقلام امدادی را به‌ناحق تصاحب کرده‌اند. رئیس سازمان بسیج سازندگی کشور هم تایید کرد برخی کوتاهی‌ها وجود دارد، ولی این کوتاهی‌ها را به همه مسؤولان نسبت نداد و گفت این کوتاهی‌ها جمعی نیست. مسؤولان باید خودشان خبر داشته باشند که اوضاع توزیع اقلام امدادی، بهداشتی و زیستی در مناطق سیل زده از چه قرار است، چون خیلی دیر ولی استاندار لرستان خبرداد برای سیل‌زدگان کارت شناسایی صادر خواهد شد تا بدانیم چه کسی سیل‌زده است و باید خدمات بگیرد.

درخشش جهادی‌ها

کاری نداریم ماجرای پشت پرده سنگ انداختن متقابل مردم و جمعی از نیروهای نظامی به هم در فیلمی که در فضای مجازی ادعا می‌شود مربوط به لرستان است چه بوده، ولی اعضای گروه‌های جهادی می‌گویند مردم به این گروه‌ها که برآمده از خود مردم هستند بیش از دولتی‌ها اعتماد دارند. مسؤول قرارگاه جهادی امام رضا(ع)می گوید مردم سیل زده با این که خودشان مشکل دارند، ولی جهادی‌ها را با آغوش باز در خانه‌ها و حتی چادرهای‌شان می‌پذیرند و روح‌ا... حسینی نیز آن را تایید می‌کند. ضرغام پرنیان، مسؤول مجمع جهادی استان لرستان به ما می‌گوید علتش این است که جهادی‌ها با هرچه در اختیار و توان دارند برای رفع آلام مردم می‌کوشند و به‌ویژه سعی می‌کنند حتی با دست خالی گل و لای را از خانه‌های مردم خارج کنند و در شست‌وشوی خانه‌ها و لوازمشان یاری کنند. رئیس سازمان بسیج سازندگی کشور می‌گوید در سیلاب گلستان، ‌مازندران و خراسان شمالی 1400 گروه جهادی مشتمل بر25 هزارجهادگر پای کارآمدند و350 گروه جهادی که 6000 نفر هستند به لرستان اعزام شده اند که این تعداد برای خوزستان که وضعیت حادی ندارد به 50 گروه جهادی خارج از استان تقلیل یافته است. این حضور جهادی و مردمی برای ما که سیستم دولتی کمک رسانی‌مان سخت معیوب است نعمتی است و البته باید تقویت شود. جهادگران به ما گفتند مردم مناطق سیل زده هنوز نیاز مبرم به پتو، اقلام بهداشتی و مواد خوراکی دارند و این نیاز جدی‌تر می‌شود وقتی بدانیم سازمان هواشناسی کشور پیش‌بینی کرده امروز بارش‌ها علاوه بر نیمه غربی چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، جنوب کرمانشاه، نیمه شمالی فارس و بوشهر، خراسان رضوی و برخی نقاط آذربایجان شرقی و غربی در شمال شرق خوزستان و جنوب لرستان نیز شدت دارد و این می‌تواند هم معنی با تشدید بحران سیل و آبگرفتگی در مناطق سیل‌زده غرب کشور باشد.

مریم خباز

جامعه