7 جلد «پهلوی‌شناسی» در راه انتشار

به گفته حسین دهباشی، مدیر این پروژه، صدا و سیما و سازمان اسناد و کتابخانه ملی دو ضلعی است که باعث شده که تا امروز این داستان ادامه داشته باشد، اضلاعی که البته مدتی است انگار با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند چون هر از چند گاهی صحبت‌هایی از سوی یکی از این مراکز منتشر می‌شود که به نمایش این گفت‌وگوها و شیوه ارائه آن نقدهایی وارد می‌کنند.
بعد از آماده شدن بخشی از مصاحبه‌ها که در آن با خیلی از رجال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی رژیم پهلوی مثل دکتر علینقی عالیخانی وزیر اقتصاد پهلوی، سپهبد خلبان شاپور آذربرزین معاون عملیاتی و جانشین فرماندهی نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی ایران، سیدحسین نصر بنیانگذار انجمن شاهنشاهی فلسفه، داریوش همایون وزیر اطلاعات و جهانگردی رژیم پهلوی، اکبر اعتماد رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، امیرهوشنگ آریان‌پور معاون نیروی دریایی دوره پهلوی، اردشیر زاهدی همسر شهناز پهلوی و وزیر خارجه دربار پهلوی و امیرحسین ربیعی فرمانده نیروی هوایی محمدرضا پهلوی و... صحبت شده بود، چهار جلد کتاب با عنوان حکمت و سیاست، فرماندهی و نافرمانی، آیندگان و روندگان و امنیت و اقتصاد منتشر و عرضه شد، اما با گذشت مدتی از آن دیگر خبری از بقیه گفت‌وگوها نشد. در این سال‌ها هم با وجود پخش بعضی از مصاحبه‌های تصویری توسط صدا وسیما چندبار صحبت‌هایی توسط دهباشی منتشر شد که در آن به عدم مالکیت این آثار به یک سازمان خاص تأکید می‌کرد، با این حال ادامه انتشار این پروژه در گیر و دار همین حرف و حدیث‌ها همچنان به تعویق افتاد.
این موضوع باعث شد تا ماجرا را از اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جویا شویم. او در پاسخ به این که این همکاری‌ها به کجا رسید و آیا اصلا برنامه‌ای برای ادامه‌اش دارید یا خیر به جام‌جم می‌گوید: آقای دهباشی تمام اطلاعاتی را که جمع آوری کردند در اختیار صدا و سیما قرار داده‌اند.
بروجردی که گویی از تعاملات دهباشی با سازمان متبوعش گلایه دارد در ادامه می‌گوید: «در واقع ایشان خودشان نیامدند تا با کتابخانه ملی تعامل داشته باشند.»
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در ادامه می‌گوید که صدا و سیما به طور مرتب در حال پخش مستندهای تصویری این پژوهش‌هاست.
او درباره انتشار یا عدم انتشار ادامه این پروژه در قالب کتاب هم به جام‌جم می‌گوید: «در عین حال چون ما با آقای دهباشی قرارداد داشتیم، آمادگی آن را داریم که کتاب‌هایشان را چاپ و منتشر کنیم.»
از بروجردی درباره تعداد جلدهایی این دوره می‌پرسیم: «در حال حاضر علاوه بر چهار جلدی که منتشر شد، فکر می‌کنم حدود هفت دوره دیگر از این مجموعه چاپ شده و به‌زودی منتشر می‌شود تا مثل چهار جلدی که قبل‌تر ارائه شد، در اختیار عموم قرار بگیرد.»
بروجردی که انگار دل پری از همکاری دهباشی با صدا‌و‌سیما دارد و این همکاری را بدون هماهنگی سازمان متبوعش می‌داند، می‌گوید: «با این حال ما هم این نکته و نقد را داریم که چرا آقای دهباشی اطلاعات را بدون هماهنگی با ما در اختیار صدا و سیما قرار دادند و آنها هم مدام در حال پخش آنهاست.»
اعلام این نکته که هفت جلد دیگر مجموعه تاریخ پهلوی در ادامه چهار جلد به زودی راهی پیشخوان کتابفروشی‌ها می‌شود خودش آن‌قدر جذاب بود که پی موضوع را بگیریم که این کتاب‌ها در حال حاضر در حال طی چه فرآیندی هستند. برای این موضوع سراغ فریبرز خسروی، معاون کتابخانه ملی می‌رویم. طبق چیزی که او می‌گوید کتابخانه ملی در تلاش و تکاپوست تا این آثار به‌زودی منتشر شود. طبق اعلام او، سازمان اسناد و کتابخانه ملی در حال رایزنی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است تا الباقی این آثار به نتیجه نهایی برسد. احتمالا این رایزنی‌ها مربوط به انتقاداتی است که نسبت به چهار جلد نخست این مجموعه ایراد شده بود. منتقدان عقیده داشتند که محقق این پروژه صرفا در این آثار، دیدگاه‌های رجال پهلوی را مورد کند و کاو قرار داده و نظرات آنها را بازتاب داده است بدون این‌که صحت و سقم بعضی ادعاها مشخص شود. حالا باید دید آیا یکی از پروژه‌های عظیم تاریخی این سال‌ها بالاخره در قالب کتاب رنگ انتشار عمومی به خود می‌گیرد یا نه.

فاطمه شهدوست

فرهنگ و هنر