جهاد آموزش در مناطق محروم

محمدحسین برکوک، مسؤول گروه جهادی السابقون است. گروهی که سال‌هاست به طور خاص در سیستان و بلوچستان کار می‌کند. او در گفت‌وگو با جام‌جم درباره گروه آموزشی خود می‌گوید: «ما یک جمعی از دانشجویان بودیم که در اردوهای جهادی فرهنگی و عمرانی شرکت می‌کردیم؛ اما بعد دیدیم که در رشته‌ها و دانشگاه خوبی درس خوانده‌ایم، پس بهتر است به جای این که در یک روستا کار عمرانی کنیم، از توان علمی‌مان استفاده کنیم.» هدف اولیه تشکیل اردوهای آموزشی در ابتدا برای گروه مشخص بود: «هدفمان این بود چیزهایی را که می‌دانیم به دانش‌آموزان آموزش دهیم. آنها را تشویق کنیم تا تبدیل به یک نیروی متخصص شوند و دوباره به شهر خودشان برگردند و آنها هم به دیگران آموزش دهند. با همین هدف، آموزش دانش‌آموزان دبیرستانی را شروع کردیم.»
به این ترتیب اردوهای جهادی گروه از نوروز 88 شروع شد. مانند بسیاری از اردوهای دیگر، آنها کارشان را از استان سیستان و بلوچستان شروع کردند و در استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و ایلام هم فعالیت کردند. بعد اما همه فعالیت‌ها در یک استان باقی ماند. برکوک می‌گوید: «از سال 90، تمام تمرکزمان در استان سیستان و بلوچستان متمرکز شد.»
دانش‌آموزان آینده‌ساز
گروه دلایل متنوعی برای انتخاب استان سیستان و بلوچستان داشت: «این استان خیلی گسترده است و همین کار کردن در آن را سخت می‌کند. با تمام محرومیت‌هایی که در سیستان و بلوچستان وجود دارد از یک سری از جنبه‌ها دیدیم که فرصت کار در این منطقه مساعد است. منطقه بکر و دست‌نخورده‌ای است؛ بنابراین ما خواستیم که این منطقه را به عنوان یک هدف بلندمدت انتخاب و در آن سرمایه‌گذاری کنیم. چرا که نیازها در این منطقه نسبت به مناطق دیگر متفاوت بود.» هدف بلندمدتی که البته در همان ابتدای شروع کار، آموزش‌ها بر پایه آن انجام گرفت. در ابتدای کار، گروه جهادی تصمیم گرفت که آموزش را به دانش‌آموزانی که در سال‌های آخر دبیرستان هستند، کسانی که خود را برای امتحان‌های نهایی و یا کنکور آماده می‌کنند، شروع کند. سال به سال که گذشت فعالیت‌ها هم رنگ‌وبوی دیگری گرفت و هدف اولیه پخته‌تر شد: «حالا دیگر دانش‌آموزان پشت کنکوری و یا کسانی که خود را برای امتحان نهایی آماده می‌کنند، هدف اولیه ما نیستند. حالا هدفمان تربیت دانش‌آموزان و قشر نوجوانی است که در آینده‌سازی منطقه زمینه‌های رشد و ترقی را ایجاد کنند.»
با کمک بومی‌ها
برکوک معتقد است در بخش‌هایی از اهدافشان به نتیجه رسیده‌اند: «در ابتدایی‌ترین بخش که کنکور است، ما به هدفمان رسیدیم. الان در همه نقاط سیستان و بلوچستان هم هستیم و هم نیستیم. آن سال اولی که به منطقه وارد شدیم، آسیب‌شناسی کردیم. یکی از اهدافمان این بود که ما نباید رویکرد منجی‌گونه داشته باشیم و دانش‌آموزان محلی را سرخورده کنیم. به این فکر کردیم که اگر همه کارها توسط ما انجام شود، به رشد پایدار نخواهیم رسید. شاید رشد نسبی درمورد دو سه دانش‌آموز اتفاق بیفتد ولی تعمیم عمومی نخواهد داشت؛ بنابراین از نیروهای بومی برای انجام این کار کمک گرفتیم.» حالا گروه با نزدیک به 200 نفر از بومی‌های منطقه به طور مستقیم در ارتباط است، کسانی که یک زمانی دانش‌آموزان خودشان بودند. او تأکید می‌کند: «به این نتیجه رسیدیم که یک روزی ما از این منطقه خارج خواهیم شد؛ پس دوستان استان باید به حدی از توانایی برسند که این کاری را که ما در حال انجام هستیم، دیگر خودشان انجام دهند و بعد ما سبک دیگری از کار را به پیش ببریم. همه اینها در ذهنمان بود.» اتفاقی که از نظر مسؤول گروه جهادی السابقون تحقق پیدا کرده است: «الان احساس می‌کنیم که در سیستان و بلوچستان تحولی بزرگ اتفاق افتاده است. توجه به درس و حوزه آموزش و پرورش بیشتر شده است. در حال حاضر ما یک سری از کارها را به بومی‌ها سپرده‌ایم و خودشان در حال انجام آن هستند.»
اعتکاف علمی
برکوک معتقد است که ثمره حضور جهادگران در استان سیستان و بلوچستان قابل توجه است: «ما در ابتدای کار تصمیم گرفتیم که وارد حوزه مدرسه‌سازی نشویم، نه این که مدرسه نسازیم، یک مدرسه ساختیم. هدفمان بلندمدت بود؛ مثلاً در سراوان یک مجمع مدرسه‌سازی راه انداختیم. مجمعی که از بومی‌هاست و امروز خودش تعداد بسیار زیادی مدرسه ساخته‌است. ثمرات حضور جهادگران در سیستان و بلوچستان، ساخت 20-10 مدرسه نیست، وجود مدرسه‌ای است که توسط خود بومی‌ها ساخته شده است.» یکی از ثمرات گروه این است که مجمع مدرسه‌ساز در تمام شهرهای سیستان و بلوچستان وجود دارد. از ثمرات دیگر گروه اهمیت دادن به تحصیل و برگشت فارغ‌التحصیلان به منطقه است. مسؤول گروه جهادی السابقون توضیح می‌دهد: «بچه‌ها دیده‌اند که در برخی از زمینه‌ها از جاهای دیگر کشور عقب هستند و به این فکر کردند که باید این عقب‌افتادگی را جبران کنند. در ایام تعطیل و نوروز، به جهت مطالعه و کم کردن این عقب‌افتادگی به مدرسه مراجعه و خودشان مطالعه می‌کنند. در مدارس شان در تابستان و نوروز باز است و واژه‌ای را به نام «اعتکاف علمی» ابداع کرده‌اند.» او تأکید می‌کند: «این اعتکاف علمی ثمره حضور بچه‌های ماست. برگزاری اعتکاف علمی را از مناطقی می‌شنویم که ما تا به حال به آنجا نرفته‌ایم، خبر فعالیت‌ها و آموزش‌های ما به آنجا رسیده است و آنها خودشان را موظف کرده‌اند تا کاری کنند. حالا در 50 - 40 منطقه اعتکاف علمی در حال انجام است.» یکی از دیگر تأثیرات حضور جهادگران در منطقه، پرورش جهادگران بومی است: «بعضی از دانش‌آموزان ما که فارغ‌التحصیل شده‌اند، حالا خودشان گروه‌های جهادی ایجاد کرده‌اند و در تمام دوره‌های تابستانی و نوروزی، به جای ما این دوره‌ها را انجام می‌دهند.» برکوک مثال می‌زند: «ما در سراوان این کار را انجام دادیم. به صد نفر از دانش‌آموزان آموزش دادیم و 30 نفر از آنهایی که فارغ‌التحصیل شدند، حالا برای خودشان یک گروه جهادی تشکیل داده‌اند و به مهرستان و نیک‌شهر در رفت‌وآمدند. ما نخواستیم که بالای سر آنها باشیم و بگوییم که همه کارهایتان را با ما هماهنگ کنید. خودشان هر کاری که می‌خواهند انجام می‌دهند و هویت خودشان را دارند.»

درخشش زادگاه خورشید
یکی از اتفاق‌هایی که امسال برای گروه آموزشی سیستان و بلوچستان افتاد، بر سر زبان‌ها افتادن مدرسه شهید مطهری شهرستان سراوان استان سیستان و بلوچستان است. مدرسه‌ای که اولین گزینه گروه جهادی برای شروع کارهای آموزشی‌شان بوده است.
شهرستان سراوان در منتهی‌الیه شرقی‌ترین نقطه کشور و در شرق استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. سراوان به زادگاه خورشید ایران شهرت دارد، چرا که اولین نقطه در کشور است که خورشید در آن طلوع می‌کند. به خاطر وجود نخلستان‌های بسیار زیبا و سرسبز و وجود بیش از ۵۰ سنگ‌نگاره شناسایی‌شده باستانی هم، لقب سرزمین نخل و نگاره را به خود اختصاص داده است. زادگاه خورشید امسال به خاطر دو اتفاق آموزشی بر سر زبان‌ها افتاده است. اتفاقی که هر دو در یکی از مدارس شهرستان سراوان یعنی دبیرستان «شهید مطهری» روی داد. برکوک می‌گوید: «رتبه دوم کنکور، عبدالله رئیسی و قبولی 17 نفر از فارغ‌التحصیلان مدرسه در رشته پزشکی از اتفاق‌های مهم این دبیرستان است.» نکته جالب اما اینجاست که گروه السابقون برای اولین بار کار آموزش را با همین مدرسه شروع کرده‌ است: «یکی از اولین مکان‌هایی که ما کار آموزش را در آنها شروع کردیم، در سراوان و در مدرسه شهید مطهری بود. البته دو سه سالی می‌شود که دیگر در این مدرسه نیستیم، بنابراین موفقیت این مدرسه را نمی‌توان به گروه ما مربوط کرد.» او البته تأکید می‌کند: «حالا تمام معلمان و مدیر مدرسه از بومی‌های منطقه هستند و این باعث افتخار است؛ مسؤولان مدرسه معتقدند که ما این فرهنگ تلاش بومی را به آنها نشان دادیم. همه این کارها البته تلاش خودشان است و با معلم‌های خودشان انجام شده است. حالا روحیه خدمت در دانش‌آموزان و معلمان شکل گرفته است.»

لیلا شوقی

جامعه