محرمانه از ایران‌خودرو

بیش از نیم قرن از شروع به کار صنعت خودروی ایران می‌گذرد؛ صنعتی که با وجود گستردگی بسیار بالای خود، به نوعی مادر صنایع محسوب می‌شود و قرار گرفتن هر خودرو روی خط تولید یک واحد صنعتی، موجب به گردش در آمدن و پیشرفت دیگر صنایع هم خواهد شد. در تمام این سال‌ها، با توجه به فراز و نشیب‌های متعددی که در کشور تجربه کردیم، صنعت خودروسازی ایران روزهای خوب و بد زیادی را تجربه کرد، اما در نهایت اگر مقایسه کوتاهی بین ایران و کره‌جنوبی - که کمی بعد از ایران، تولید خودرو را شروع کرد - داشته باشیم، می‌بینیم خودروسازان ایرانی آن‌طور که باید پا به پای استانداردهای جهانی بالا نیامده‌اند.
اما در این سال‌ها، خودروسازان داخلی و به‌ویژه دو وزنه مهم در صنعت خودروی ایران یعنی ایران خودرو و سایپا، هر از گاهی اقدام به تولید محصولاتی با پسوند «ملی» کرده‌اند که تا حد ممکن، مزه تولید و نشستن پشت فرمان یک خودروی وطنی را تجربه کنیم. خودروهایی مثل پیکان، سمند، تیبا، رانا و... که همگی محصولاتی ارتقا و تغییر یافته بر پایه خودروهای خارجی دیگر هستند. اما هرچه هست، ایران خودرو و سایپا در این سال‌ها رشد کرده‌اند و پشت درهای بسته مراکز تحقیقاتی، تلاش‌های فراوانی برای بومی‌سازی صنعت خودرو انجام داده‌اند که با توجه به محدودیت‌ها و فشارهایی که از آن باخبر هستیم، قابل تقدیر است.
خودروهای ملی ایران خودرو
سمند نخستین خودروی ملی ایران خودرو بود، یک محصول سدان که بر پایه پژو 405 شکل گرفت و در آن سال‌ها سعی شد نتیجه نهایی، چیزی بهتر از خودروی الگو باشد. به این ترتیب این خودرو با طراحی بدنه‌ای شبیه فولکس واگن پاسات و کابینی مشابه تویوتا کراون، به عنوان نخستین خودروی ملی ما پا به خیابان‌ها گذاشت و تا امروز که تقریبا 17 سال از عرضه آن به بازار می‌گذرد، نسخه‌هایی مثل ال‌ایکس، سورن، سریر و... را از این خودرو شاهد بوده‌ایم.
محصول ملی بعدی، رانا بود که آن هم در زیر پوست خود یک 206 صندوق‌دار (SD) داشت و تنها از نظر ظاهری و برخی نکات فنی (مثل گیربکس) با 206 متفاوت بود. در نهایت به دنا می‌رسیم؛ خودرویی که براساس سمند شکل گرفته بود و از دو سال پیش از معرفی رسمی‌اش، در خیابان‌های ایران خودرو تردد داشت. پس می‌توان به این نتیجه رسید تاکنون تمامی خودروهای ملی عرضه شده توسط ایران خودرو، بر پایه محصولات پژو شکل گرفته و باوجود برخی تبلیغات، تنها بخشی (زیاد یا کم!) از طراحی این خودروها حاصل زحمات مهندسان ایرانی است.
پژویی که قرار بود تولید شود...
پس از امضای برجام، برخی خودروسازان معتبر خارجی برای عرضه محصولاتشان به بازار ایران و همکاری با خودروسازان ایرانی اعلام آمادگی کردند که پژو یکی از آنها بود. در آن دوران یک جوینت ونچر (بین پژو و شریک همیشگی‌اش ایران خودرو) با عنوان ایکاپ شکل گرفت که این شرکت قصد داشت محصولات مدرن پژو را به‌صورت وارداتی و مونتاژ داخل (سی‌کی‌دی و اس‌کی‌دی) به بازار ایران عرضه کند. این همکاری با مونتاژ پژو 2008 و عرضه مدل‌های 508 و 301 به‌صورت وارداتی شروع شده و قرار بود تا چندی بعد، 301 (سدان کوچک پژو) نیز در کنار 2008 مونتاژ و عرضه شود.
اما پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های ناجوانمردانه یک‌جانبه، همکاری پژو با ایران به حالت تعلیق در آمد و ضمن بروز مشکل در تولید 2008هایی که ایکاپ تعهد داشت به خریداران تحویل دهد، برنامه تولید 301 و مدل‌های بعدی (که احتمالا 208 نیز یکی از آنها بود) لغو شد. اما از آنجا که در جریان برنامه تولید پژو 301 قرار بود بخشی از این خودرو بومی‌سازی شود و با توجه به این که برنامه بومی‌سازی این محصول تکمیل نشده بود، ایران خودرو تصمیم داشت 301 را بدون دخالت پژو و با همکاری قطعه‌سازان و شریک تجاری پژو در چین یعنی دانگ فنگ به تولید برساند که این موضوع مورد شکایت پژو قرار گرفت. اما ایران خودرو برای تکمیل پروژه نیمه کاره خود، راه دومی برنامه ریزی کرد؛ تولید یک محصول جدید برپایه 301 با نام و هویتی متفاوت! بنا بر شنیده‌های جام‌جم، این تنها راه رهایی ایران‌خودرو از فشارهای پژو خواهد بود و با توجه به حضور یک بدنه عریان و برخی از قطعات 301 در غرفه ساپکو در نمایشگاه بین‌المللی خودروی تهران که حدود 40 روز پیش برگزار شد، احتمال تحقق‌یافتن این داستان قوت می‌گیرد. پیشتر نیز رانا با همین فرمولاسیون براساس 206 اس‌دی تولید شده بود و به همین خاطر پژو نتوانست مانع تولید و عرضه این خودرو به بازار ایران شود.
محصول بعدی چیست؟!
آیا خودرویی که علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در عکس‌ها روی آن را امضا می‌کند، همین محصول جدید بر پایه 301 است؟! اگر بخواهیم بر پایه مستندات قطعی صحبت کنیم باید بگوییم مشخص نیست! چند ماه پیش، ایران خودرو اعلام کرد که قصد دارد سه محصول کاملا جدید را در رده‌های سدان، هاچ‌بک و شاسی‌بلند طراحی، معرفی و عرضه کند و به ترتیب سه کد شناسایی پی221، پی222 و پی525 هم برای این محصولات در نظر گرفته بود. اکنون فرآیند توسعه این طرح‌ها در کنار موارد دیگری مثل تولید دنا پلاس توربو اتوماتیک در مرکز تحقیقات ایران خودرو جاری است. چنان‌که برخی کارمندان ایران خودرو نیز از مشاهده یک کراس اوور جدید با لوگوی ایران خودرو در حوالی مرکز تحقیقات این خودروساز خبر می‌دهند که این خودرو هم احتمالا محصولی بر پایه پلتفرم پی اف1 پژو - سیتروئن (مشترک با 301، 2008، سیتروئن سی3 و....) خواهد بود و هنوز اطلاعات دقیقی از این محصول نیز در دسترس نیست.
در مجموع آنچه روشن است این‌که محصول آینده ایران خودرو بر پایه پلتفرم 301 (پی اف 1) خواهد بود و هرچند که به احتمال زیاد مهندسان ایران‌خودرو روی این پلتفرم تغییراتی ایجاد کنند تا محصول جدید هویتی متفاوت داشته باشد، اما نسل دوم سمند احتمالا با فرمولاسیونی مشابه رُهام در سایپا تولید خواهد شد. زیرا رُهام نیز با وجود ادعای شرکت سازنده مبنی بر ارائه یک پلتفرم جدید و ملی، از نظر فنی و ساختار کلی شباهت بسیاری به تویوتا یاریس قدیمی و محصولات برلیانس (ضمن بهره‌گیری از پیشرانه برلیانس) دارد.
همچنین استفاده از پیشرانه‌های TU5، EF7، EF7 توربو و موتور جدید دیزلی ایران خودرو که مدتی است خبر آن را از گوشه و کنار می‌شنویم، روی محصول جدید ایران خودرو محتمل‌تر از موتور ای‌سی5 اف استاندارد پژو 301 (که با توجه به جدید بودن، کار خودروساز داخلی را برای مهندسی معکوس و تولید در کشور و از همه مهم‌تر ارائه خدمات پس از فروش سخت خواهد کرد) خواهد بود. هرچه هست، این اتفاق را به فال نیک می‌گیریم و امید است مهندسان و کارشناسان ایرانی، در شرایط تحریم و فشارهایی که بر صنایع مختلف از جمله صنعت خودرو وارد است، با اتکا به دانش و فناوری بومی، بیش از پیش به گسترش محصولات داخلی پرداخته و چرخ این صنعت را با سرعت بیشتری بچرخانند.

معید حمیدی

جام‌جم