اخلاقم آرزوست...

نبود ادبیات علمی در قلمرو اخلاق رسانه
محمدحسین ظریفیان، دبیر همایش اخلاق و رسانه، دانش‌آموخته سطوح عالی حوزه علمیه قم و دکترای مدیریت رسانه از دانشگاه تهران است.
او پیرامون جایگاه امروز اخلاق در رسانه‌ها تصریح می‌کند: اگر انضمامی نگاه کنیم، صراحتا باید گفت که نمره اخلاقی متوسط رسانه‌ها در دنیا قابل قبول نیست. در شرایط امروز، رسانه هم در خانواده فناوری معنا می‌شود و هم موجب تولد فناوری‌های جدید شده است. در واقع رسانه آن‌قدر صاحب قدرت شده که می‌تواند گونه‌هایی از فناوری‌ را حتی در خانواده رسانه از میدان به در کند یا این‌که متولد کند؛ به این شکل که توان بسیج‌کنندگی و هدایت صاحبان قدرت و افکار عمومی را برای نیل به سمت فناوری‌ خاصی دارد؛ یعنی همان نظریه‌هایی که ناظر به میل و رغبت مخاطب است. به عبارتی دیگر رسانه از سویی یک شعبه از فناوری‌ است و از سوی دیگر، یک ناظر و امر مداخله‌گر در این خصوص هم هست و این موضوع در کنار نگرانی از وضعیت محتوا، دغدغه نسبت به سرشت فرم رسانه‌ها را دامن زده است.
او می‌افزاید: با پیروزی انقلاب اسلامی براساس تاکیدها و مطالبه‌های حضرت امام‌(ره)، حرکت به سمت رسانه انقلابی و اسلامی در صدا و سیما شکل گرفت. اقتضائات دهه اول انقلاب فرصت تحرک جدی فکری برای این هدف را نداد، اما به‌تدریج در دهه70، حرکت سازمان به سوی مباحث دین و رسانه حسب دغدغه رهبر معظم انقلاب توسط ریاست وقت سازمان شکل گرفت. اولین مرکزی که برای این کار تاسیس شد، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما در سال73 بود که برای تامین زیرساخت‌های فکری، علمی و پژوهشی در حوزه دین و رسانه و ایجاد ارتباط سازنده میان رسانه ملی و سازمان صدا و سیما تاسیس شد. بعد از آن دانشکده صدا و سیما در قم با هدف تامین نیروی انسانی دین‌پژوه و رسانه‌شناس تاسیس شد سپس شبکه رادیویی معارف به عنوان نمونه رادیویی و شبکه قرآن و معارف سیما به عنوان نمونه تلویزیونی راه‌اندازی شدند. یعنی چهار گام اساسی برای حرکت به سمت رسانه دینی برداشته شد. معتقدم الان که بیش از دو دهه از تاسیس این چهار نهاد می‌گذرد، باید یک بازشناسی و بازخوانی انجام و سپهر رسانه‌ای آنها به‌خصوص در نسبت‌سنجی با سازمان به‌ویژه با حوزه پیام بازتعریف شود.
دبیر همایش اخلاق و رسانه خاطرنشان می‌کند: با این‌که ادبیات علمی قلمرو اخلاق و رسانه نحیف است و پیشینه قابل اعتنایی براساس نگاه دینی نداریم، ولی استقبال از همایش بیش از انتظار ما بود. پس از اعلام نتایج بررسی علمی روی 308 چکیده مقاله که به دبیرخانه ارسال شد، 155 مقاله علمی دریافت کردیم که فرآیند داوری هریک از مقالات توسط دو داور براساس سازوکار مقالات علمی ـ پژوهشی در دبیرخانه و کمیته علمی انجام شد. همانند بسیاری از همایش‌ها، در افتتاحیه کتاب چکیده مقالات ارائه می‌شود و در آینده نزدیک، مجموعه مقالات علمی همایش در قالب چند جلد تقدیم جامعه علمی رسانه‌ای کشورمان خواهد شد.

بی‌.بی.سی مسیحی نیست!
دکتر محمدهادی همایون، عضو هیأت علمی و دبیر هیات امنای دانشگاه امام صادق(ع) و رئیس دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات که مسؤولیت کمیته علمی همایش را به‌‌عهده دارد پیرامون این همایش می‌گوید: ما اخلاق رسانه‌ای را حوزه‌ای فرعی از اخلاق عملی می‌دانیم که می‌تواند عناوین و بخش‌های متعددی از اخلاق روزنامه‌نگاری، اخلاق رسانه‌های شنیداری و دیداری، اخلاق در محتوای فیلم و نمایش تئاتری تا اخلاق در تألیف و انتشار کتاب و اخلاق در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را در بر بگیرد. نظام‌های رسانه‌ای یا بنگاه‌های رسانه‌ای، دستورالعمل‌های اخلاقی فراوانی دارد که در چارچوب اخلاق رسانه می‌تواند بگنجد؛ اما نگاه ما بر این است که آنها مبتنی بر یک نظام اخلاقی قابل اعتماد استوار نشده‌اند. در عین حال یادمان باشد که اخلاق آنها مبتنی بر دین نیست و نظام فکری‌شان کاملا در چارچوب سیاست‌های کلان آنها شکل می‌گیرد. از این رو گاهی می‌بینیم همان نظام اخلاقی که به آن استناد می‌کنند ضد دین است. مثلا نمی‌شود گفت بنگاه خبری بی.بی.سی بر یک نظام اخلاقی مبتنی بر مسیحیت شکل گرفته؛ چراکه اساسا دین در این اخلاق جایگاهی ندارد.