افول «مذاکره با آمریکا»

بحث مذاکره با آمریکا که سکه رایج سال‌های اول دولت یازدهم بود این روزها دیگر رونقی ندارد و با وجود تظاهر و اصرار فراوان آمریکایی‌ها برای برگزاری نشستی میان مقامات ایران و آمریکا، در کشورمان تمایلی برای این کار دیده نمی‌شود. گویا مذاکره نیز فرجام آمریکا را دارد: افول.
دولت روحانی که روی کار آمد بخش عمده‌ای از حامیانش انتظار داشتند وعده چرخیدن همزمان سانتریفیوژها و چرخ اقتصادی محقق شود و در فضایی که علت تمام مشکلات، قطع ارتباط با آمریکا معرفی شده بود، طبیعتا اشتیاق بالایی برای مذاکره با آمریکا وجود داشت.
دولت هم بلافاصله مذاکراتی را که در دولت قبل و به صورت محرمانه آغاز شده بود پی‌گرفت و این گفت‌وگوها را با شیب تندی ادامه داد. یکی دو ماه بیشتر از آغاز رسمی فعالیت دولت نگذشته بود که روحانی با اوباما تلفنی گفت‌وگو کرد و محمدجواد ظریف و جان کری، پشت میز مذاکره نشستند و چندی بعد عکس‌های قدم زدن ظریف و کری در سوئیس، حامیان مذاکره با آمریکا را به وجد آورد.
اما فتیله مذاکره با آمریکا همانقدر که سریع بالا رفت، سریع هم پایین آمد و شروع این اتفاق هم با انعقاد قرارداد برجام اتفاق افتاد. پس از این توافق، بدعهدی‌های آمریکا شروع شد و نهایتا هم با روی کار آمدن ترامپ، همه چیز به هم خورد و آمریکا از توافق هسته‌ای خارج شد و ایران ماند و محدودیت‌هایی که از برجام به جا مانده و وعده‌هایی که هر روز اروپایی‌ها تحقق آن را به آینده موکول می‌کنند.
البته به لحاظ سیاسی، کشورهای اروپایی همچنان بر حفظ برجام تاکید دارند و اختلافاتی میان آنها و آمریکا در این زمینه ایجاد شده که می‌توان از آن به عنوان یکی از دستاوردهای برجام یاد کرد، اما این دستاورد سیاسی، تناسبی با هدفی که برای برجام تعیین شده بود ندارد و همین مساله باعث نوعی سرخوردگی در میان اقشاری شده که توقع داشتند مذاکره با آمریکا و توافق برجام، گره از مشکلات اقتصادی بگشاید و سفره زندگی‌شان را گسترده‌تر کند.

الان وقت مذاکره نیست
قطعا طی چنین روندی در افول عطش مذاکره با آمریکا، بی‌تاثیر نبوده و همین موضوع باعث نوعی همصدایی در جمهوری اسلامی ایران در رد مذاکره با آمریکا شده و چهره‌های شاخص جریانی که تا چند سال قبل بر ضرورت مذاکره با واشنگتن تاکید داشتند این روزها در نفی این مساله سخن می‌گویند.
البته به نظر می‌رسد خلف وعده‌هایی که از همان فردای برجام و دولت اوباما آغاز شد در تحلیل برخی از حامیان پیشین مذاکره با آمریکا جایی ندارد و آنها معتقدند شرایط ایجاد شده توسط دونالد ترامپ، امکان مذاکره را از بین برده و تا زمان حضور او در کاخ سفید، مذاکره با آمریکا فایده‌ای ندارد.
به‌عنوان مثال چند روز قبل، بهزاد نبوی که یکی از چهره‌های سرشناس جریان اصلاح‌طلب است در سخنانی با تاکید بر این‌که باید حواسمان به معیشت مردم باشد درباره مذاکره با آمریکا گفت: من معتقد نیستم الان که ترامپ اسلحه روی شقیقه ما گذاشته باید با او مذاکره کنیم. عده‌ای می‌گویند اگر کار را نکنیم وضع بدتر می‌شود اما الان شرایط مذاکره فراهم نیست.

روحانی: مذاکره بی‌موقع، برای کشور خطرناک است
مقامات دولتی هم در عالی‌ترین سطح یعنی رئیس‌جمهور و وزیر خارجه، موضوع مذاکره با آمریکا را رد کرده‌اند. حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان چندی قبل در سفری که به استان سمنان داشت با رد پیشنهاد آمریکا برای مذاکره گفت: معتقدیم باید به‌موقع حرف بزنیم و بی‌موقع حرف زدن و بی‌موقع مذاکره کردن برای کشور خطرناک است. مذاکره بی‌مورد مانند چیدن میوه نارس است که هنگام خوردن ذائقه را تلخ می‌کند و هم به خود و هم به درخت میوه ظلم رسانده‌ایم. پس باید موقع مناسب برسد.
رئیس‌جمهور افزود: اگر آمریکا در برابر حق سر فرود بیاورد و تسلیم حق بشود با او مذاکره می‌کنیم. همان‌طور که پیش از این در برجام و پس از آن صحبت کردیم و امروز هم یک موردی هست که اگر شرایط آن مناسب شود، ممکن است صحبت کنیم.
روحانی به برخی شایعات مبنی بر تلاش‌های پنهانی برای مذاکره با آمریکا نیز پاسخ داد و گفت: کسی فکر نکند دولت پشت پرده کاری انجام می‌دهد؛ دولت هیچ چیزی پشت‌پرده ندارد و همه تصمیمات مهم سیاست خارجی در شورای عالی امنیت ملی به بحث گذاشته شده و تمام موارد مهم با رهبر معظم انقلاب هماهنگ می‌شود.

پیشنهاد مذاکره در کابل
با وجود مخالفت عمومی در جمهوری اسلامی ایران، دونالد ترامپ از زمان حضور در کاخ سفید تلاش فراوانی برای مذاکره با ایران دارد و متقاعد کردن مقامات کشورهای ناهمسو به نشستن پشت میز مذاکره را امتیازی برای خود قلمداد می‌کند. از همین‌رو بارها از کانال‌های مختلف پیشنهادهایی از سوی آمریکا برای مذاکره با مقامات ایرانی ارسال شده است.
روحانی در مراسمی در خصوص پیشنهادهای چندباره آمریکا برای مذاکره گفت: دولت فعلی آمریکا در سال گذشته به‌صورت مستقیم هشت مرتبه برای مذاکره پیغام داد که تقاضای آنان را رد کرده‌ام. امسال نیز آمریکایی‌ها از طریق سه کشور و رهبر اروپایی پیشنهاد مذاکره با جمهوری اسلامی ایران را دادند که این بار نیز ما این پیشنهاد را رد کردیم، زیرا آنها را به‌حق ندانسته و حرف آنان را درست نمی‌دانیم.
ظاهرا این پیشنهادها از سوی آمریکایی‌ها همچنان ادامه دارد و آن‌طور که علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی دیروز در همایش دفاع و امنیت در غرب آسیا گفت در سفر اخیر او به کابل نیز آمریکایی‌ها دوبار برای مذاکره پیام داده‌اند. شمخانی درباره واکنش او به این پیشنهادها نیز گفت: ایرانی‌ها اهل مذاکره با آدم بی‌منطق نیستند و بعد از برجام هم بی‌اعتمادی به آنها بار دیگر ثابت شد.

ادعای ترامپ درباره درخواست ایران برای مذاکره
رئیس‌جمهور آمریکا گاهی در اظهار نظرهای خود تلاش می‌کند تهران را راغب به گفت‌وگو با واشنگتن نشان دهد و مدعی است پس از تحریم‌های جدید آمریکا، ایران نسبت به گذشته تغییر روش داده است.
او در یکی از آخرین اظهارنظرهای خود در این زمینه در مصاحبه‌ای مدعی شد، وضع ایران خوب نیست و آنها می‌خواهند مذاکره کنند!
البته این ادعاهای ترامپ با واکنش سخنگوی وزارت خارجه کشورمان مواجه شد و بهرام قاسمی در سخنانی گفت: خیال‌پردازی و اقدامات خصمانه ایالات متحده آمریکا تاکنون باوجود همه تلاش‌های کینه‌توزانه آنها نسبت به مردم ایران راه به‌جایی نبرده است و بی شک در آینده نیز نخواهد برد.
سخنگوی وزارت خارجه افزود: ترامپ صرفا آرزوهای باطل و محال خود را بیان می‌کند که با واقعیت‌های موجود هیچ تطابقی ندارد. او می‌داند جمهوری اسلامی ایران دهه هاست با فشارها و سیاست‌های تحریمی آمریکا آشنا و رودرروست.
قاسمی تاکید کرد: ترامپ بداند ملت ایران هیچ‌گاه در برابر فشارهای ظالمانه آمریکا سر فرود نخواهد آورد آن هم در برابر حاکمانی که تحریم را به‌جای تکریم و دیوار را به‌جای پل برمی‌گزینند. ایرانیان در طول تاریخ پر فراز و نشیب اما افتخارآمیز خود، آموخته‌اند چگونه در برابر زیاده خواهان و زورگویان ایستادگی کنند.

یادداشت [1]

درس بزرگ برجام

حسن قدیری ابیانه/ کارشناس مسائل بین‌الملل
در انتخابات 92 برخی نامزدها برای جذب آرا شعار ضرورت بده بستان با آمریکا و در نتیجه مذاکره با آمریکا را مطرح کردند. با این تصور که می‌توان با مذاکره مشکلات دو کشور را حل کرد. بر همین اساس بعد از پیروزی نیز بر مذاکره اصرار داشته و سرانجام این مذاکرات به برجام منتهی شد.
اما به‌رغم این‌که برجام به تایید شورای امنیت سازمان ملل رسیده بود و ایران نیز به تمامی تعهداتش عمل کرد، شاهد عدم پایبندی آمریکا به تعهداتش بودیم. آقای روحانی صحبت از لغو تحریم‌ها به واسطه برجام کرده بود اما تحریم‌ها تشدید شد و همین تجربه‌ای بود برای آنهایی که تصور می‌کردند با مذاکره می‌توان مشکلات را حل کرد. در واقع بزرگ‌ترین دستاورد برجام این بود که برای همگان از جمله طرفداران مذاکره با آمریکا مشخص شد مذاکره فایده‌ای ندارد.برخی با این تصور که به واسطه مذاکره می‌توانند همسو با منافع کشورمان گام بردارند، از حیثیت خود هزینه کردند اما نتیجه معکوس گرفتند و در نتیجه در حال حاضر مذاکره با تیم ترامپ را بی‌فایده می‌بینند. در حقیقت نوعی آگاهی عمومی و وحدت پیرامون بی‌فایده بودن مذاکره در صفوف جریان‌های مختلف کشور با دیدگاه‌های مختلف شکل گرفته است.البته در عین حال ترامپ و تیمش برای ما بهتر از اوباما و جان کری است؛ زیرا با وجود دشمنی هر دوی آنها با ایران، اما تیم اوباما زیرکانه‌تر عمل می‌کرد و هر چند دشمنی با ملت ایران را در برنامه خود داشت، اما در ظاهر آن را بروز نمی‌داد.

یادداشت [2]

رنگ باختن حنای مذاکره

حمیدرضا ترقی/ کارشناس مسائل بین‌الملل
دولت روحانی از ابتدا با گره زدن مشکلات اقتصادی به مسائل هسته‌ای و مذاکره با آمریکا این‌گونه القا کرد که از طریق مذاکره با آمریکا بخشی از مشکلات مردم نیز حل می‌شود، اما هم به دولت و هم به مردم اثبات شد که این پروژه غلط و بی فایده است و پس از شکست مذاکرات به دلیل شرایطی که ترامپ به‌وجود آورد مردم و دولت احساس کردند که مذاکره پروژه‌ای نیست که بتواند مردم را راضی و از آن طریق مشکلات کشور را حل کرد.
در حال حاضر، به نظر می‌رسد برجام و انجام مذاکره با آمریکا آزمونی برای ملت و دولت بود که به‌واسطه آن غیر قابل اطمینان بودن آمریکا کاملا روشن شد. در حال حاضر دلیل مخالفت دولتی‌ها در مورد مذاکره با آمریکا این است که دیگر با ابزار مذاکره نمی‌توانند مردم را امیدوار کنند و از سوی دیگر تکرار یک تجربه ناموفق، عقلانی نیست.
نکته دیگر این است که دولت به دلیل همین استراتژی اشتباه مذاکره، پشتوانه مردمی را مقداری از دست داده و میزان محبوبیتش کم شده است، چرا که وعده‌ای داده بود که نتوانست به آن عمل کند، در ضمن برداشت دولت از رای مردم این بوده که از این پشتوانه می‌تواند برای مذاکره استفاده کند، اما در حال حاضر به دلیل ایجاد مشکلات اقتصادی و از دست دادن بخشی از حمایت بدنه اجتماعی دیگر رغبتی هم برای انجام مذاکره ندارد و به همین دلیل؛ صدایی در حمایت از بحث مذاکره با آمریکا نمی‌شنویم.

یادداشت [3]

مذاکره و فشار قابل جمع نیست

حسن بهشتی‌پور/ کارشناس مسائل بین‌الملل
ابتدا باید به این نکته توجه داشت مذاکره به معنای سازش نیست، بلکه گفت‌وگو با طرف مقابل با دستور کار مشخص است. نکته دیگر این‌که دو طرف در جهت دستیابی به تفاهم مذاکره می‌کنند، اما در حال حاضر ترامپ پیش‌شرط‌هایی برای مذاکره مطرح و مطالبی عنوان می‌کند که به معنای این است خواهان تسلیم شدن ایران است در چنین شرایطی جایی برای مذاکره وجود ندارد.
در دوران بوش پسر، وزیر خارجه وقت این کشور خواهان توقف غنی‌سازی ایران و سپس انجام مذاکره بود، به همین دلیل مذاکره‌ای انجام نشد، اما زمانی‌که اوباما سیاست را تغییر و اعلام کرد حاضر به پذیرش غنی‌سازی ایران است، مذاکره را پذیرفتیم چرا که آمریکا از شروط خود عدول کرد و راه برای مذاکره باز شد. اما امروز ترامپ از مذاکره سخن می‌گوید و در مقابل، وزیر خارجه این کشور پیش شرط دوازده‌بندی برای ایران مطرح می‌کند که در عمل به معنای تسلیم شدن ایران است. در چنین شرایطی طبیعی است همه اعم از جناح‌های مختلف و مقامات با انجام مذاکره مخالفت کنند.
بیشتر ملت ایران مذاکره را رد می‌کنند، زیرا شرایط مذاکره اشکال دارد. در مجموع، انجام مذاکره با ایران در چنین شرایطی خواب خوشی است که ترامپ و تیمش می‌بینند، اما تعبیر نخواهد شد. آنها باید به شرایط برجام بازگردند و تعهدات خود را اجرا کنند.

یادداشت [4]

باید مذاکره کنیم

علی خرم/ استاد دانشگاه
در مورد مخالفت مقامات با مذاکره با آمریکا باید به این نکته اشاره کنم آنها به‌عنوان بلندگوهای حکومتی و دولتی ‌باید همین‌گونه باشند اما چنین رویکردی را نمی‌توان به کل جامعه بسط داد.
امروز باید در مورد مذاکره یا عدم مذاکره با آمریکا در جهت منافع ملی بیندیشیم. در شرایطی قرار گرفته‌ایم که ترامپ و تیمش حداکثر فشار را به ایران وارد و تحریم‌های ظالمانه‌ای را که هیچ توجیه قانونی و سیاسی ندارد بر ایران وارد می‌کنند، اما جمهوری اسلامی ایران به تمام تعهداتش عمل کرده و آژانس نیز آن را تایید کرده است؛ بنابراین مشکل از سوی آمریکاست. اما سوال این است که با توجه به حجم زیاد مشکلات اقتصادی، ایران تا چه زمانی می‌تواند مقاومت کند؟
ترامپ امروز به دستاوردی در سیاست خارجی نیاز دارد و همانطور که شاهد بودیم با یک عکس یادگاری با رهبر کره‌شمالی مواضعش تغییر کرده و سلاح‌های هسته‌ای این کشور را فراموش کرد؛ بنابراین چرا باید شرایط را به‌گونه‌ای پیش ببریم که برای مردم ایران قابل تحمل نباشد.
هر چند که ترامپ فرد منطقی، قابل مذاکره و پیش‌بینی نیست، اما باید ببینیم برای رهایی مردم ایران باید چه کار کرد؟ امروز دهها خطر و تهدید پیرامون مردم ایران وجود دارد و مسؤولان موظف هستند راهی برای رهایی مردم پیدا کنند.