دوبله خوب محصول تجربه است

یکی از دوبلورهای قدیمی‌ تلویزیون که این روزها صدای جذابش در قامت شخصیت اصلی سریال فراز از زندان مایکل اسکافیلد از شبکه تماشا در حال بازپخش است، منوچهر والی‌زاده است که جای خیلی از بزرگان بازیگری ایران و خارج دوبله کرده است. داوود نماینده نیز بدون تردید یکی از بزرگان دوبله بخصوص در حوزه مستند است.

ژرژ پطرسی هم با صدای جذاب و مردانه‌اش نقش‌های خاطره‌انگیزی را گویندگی کرده است. با این دوبلورهای باسابقه درباره روند دوبله آثار در چهار دهه بعد از انقلاب گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

جذابیت‌های خاص

منوچهر والی‌زاده درباره دوبله می‌گوید: هر رشته هنری جذابیت‌های خاص خودش را دارد. بازیگری به‌واسطه شهرت زیادش جذابیتش دو چندان است. من از اواخر دهه 40 سابقه بازیگری دارم.

این بازیگر درباره تجربیات حضورش در رادیو و اثرات آن در کار دوبله نیز می‌افزاید: من از دهه 40 وارد رادیو شدم و با توجه به رونق دوبله مدتی از کار در رادیو فاصله گرفتم. در آن دوران رادیو جزو معدود برنامه‌های تفریحی مردم بود و اغلب مردم اوقات فراغتشان را با رادیو و برنامه‌هایش سپری می‌کردند. اما حضور موثرم در رادیو به حضور در برنامه صبح جمعه و همکاری با زنده‌یاد منوچهر نوذری برمی‌گردد. در این برنامه جذاب و محبوب بین مردم در دهه 70 با خیلی از بزرگان تئاتر و دوبله از قبیل حسین عرفانی، مهین دیهیم، شهلا ناظریان، منوچهر آذری و سایرین همکاری داشتند و راز موفقیت این برنامه رادیویی در استفاده درست از صدای دوبلورها در نقش‌های تیپ ـ شخصیت بود و متن‌های هر آیتم هم خیلی جذاب بود.

والی‌زاده درباره تجربیات و جذابیت‌های دوبله سریال‌های پرمخاطبی مثل فرار از زندان هم می‌گوید: در این چند دهه در خیلی از سریال‌های موفق به‌عنوان گوینده و مدیر دوبلاژ حضور داشته‌ام و سریال فرار از زندان به‌واسطه داستان حادثه‌ای، پلیسی و فیلمنامه پر تعلیق بسیار مورد توجه مردم قرار گرفته و در بازپخشش هم این روزها هنوز برای مردم جذاب است. من از تمام تلاشم برای دوبله شخصیت اصلی سریال، مایکل بهره‌برداری کردم. محمود قنبری هم چیدمان خوبی درباره انتخاب مناسب هر دبلور برای گویندگی انجام داد.

این دوبلور درباره سهل بودن گویندگی به جای بازیگران صاحب سبک انگلیسی زبان نسبت به بازیگران کره‌ای و چینی خاطرنشان می‌کند: بازیگری که طبق تکنیک و مهارت بازی می‌کند در دوبله خیال دوبلور را برای ارائه کار خوب راحت می‌کند و از طرفی همه ما تا حدی با زبان انگلیسی آشنایی داریم و این در دوبله به ما کمک می‌کند. از سوی دیگر صدا و نوع گویش و لهجه بازیگران آسیای جنوب شرقی کار سختی است و شما بسختی می‌توانید در حین حرف زدنشان جای مکث پیدا کنید و باید با اتکا به تجربیات گذشته از عهده کار برآمد و در این میان کار مدیر دوبلاژ هم بسیار دشوارتر است تا بتواند سینک مورد نظر را فراهم کند.

دوبله یک نوع بازیگری است

ژرژ پطرسی درباره جذابیت بازیگری بخصوص در تلویزیون برای دوبلورها تصریح می‌کند: برای اغلب گویــنــدگــان، بـــازی جذابیت‌های زیادی دارد و خود من هم چند تجربه بازیگری دارم و الان هم در فیلم سینمایی گرگ بازی، بازی دارم. با وجود این معتقدم دوبله هم یک نوع بازیگری است و البته بازیگری که فقط از طریق دیالوگ ارائه می‌شود و یک‌دوبلور موفق حتما باید یک بازیگر خوب باشد. نسل قدیمی دوبله از قبیل چنگیز جلیلوند، منوچهر والی‌زاده، جلال مقامی و سایرین تجربه بازیگری در تئاتر تلویزیون و در ادامه در سینما دارند.

چالش در دوبله

داوود نماینده که صدای گرم و مقتدرش زینت‌بخش اغلب مستندهای شبکه مستند و سایر شبکه‌های تلویزیون است درباره جذابیت‌های بازیگری برای دوبلورها می‌گوید: بیشتر دوبلورهایی که جذب بازیگری شدند پیشنهاد داشته‌اند و خودشان ابتدا برای چنین کاری تمایلی نداشته‌اند. معتقدم اگر دوبلورها برای جایگاه خودشان اهمیت قائل نباشند و متوجه نشوند که مردم به‌خاطر صدایشان دوستشان دارند، در کارشان دچار چالش می‌شوند. من نمونه درجه یکی درباره حضور موثر دوبلورها در کار بازیگری ندیده‌ام و البته دلیل آن انتخاب نادرست کارگردان برای ایفای نقش مربوط است، بنابراین نمی‌توانم بگویم همکار دوبلورم در کارش ناموفق بوده است. به‌طور مثال فریدون جیرانی، ناصر طهماسب را برای بازی در سریال مرگ تدریجی یک رویا انتخاب می‌کند و تنها استدلالش برای بازی در این نقش جنس صدای طهماسب بوده است که به نظرم استدلال اشتباهی است. این ویژگی درباره بازی‌های چنگیز جلیلوند هم مصداق دارد.

این گوینده در ادامه تصریح می‌کند: رخشان بنی‌اعتماد در دهه 80 برای حضور در فیلم بانوی اردیبهشت به‌عنوان بازیگر از من دعوت کرد. اما گفتم بازیگر نیستم و بنی‌اعتماد گفت شما نقش خودتان را در این فیلم بازی می‌کنید. من حضورم را فقط به استفاده صدایم منوط کردم و فقط در این فیلم از صدایم استفاده شد. این مساله در فیلم شهدخت، آذر و... هم دوباره تکرار شد. به نظرم هر کسی باید در جایگاه حرفه خودش حضور داشته باشد. الان خیلی از بازیگران معروف مجری شده‌اند که شاید برای مخاطب عام جذاب باشند، اما به نظرم در کارشان موفق نبوده‌اند.

گوینده حس برتر درباره ویژگی‌های برند شدن یک‌دوبلور در حوزه خاص مثل مستند که خودش سال‌ها در این حوزه فعالیت می‌کند نیز می‌گوید: معتقدم ما باید به‌دنبال هویت و شناسنامه کارمان باشیم. اگر دوبلوری دنبال این ویژگی‌ها باشد در کارش به برند تبدیل می‌شود. یکی از برندهای دوبله ایران منوچهر اسماعیلی و ناصر طهماسب هستند. شما توانایی اسماعیلی را در نظر بگیرید که در سریالی مثل هزاردستان جای چند بزرگ مثل عزت‌ا... انتظامی و جمشید مشایخی با توانمندی حرف زد و به حرفه‌اش تشخص و هویت و کاراکتر داده است. خیلی از بزرگان دیگر را مثل پرویز پرستویی در نظر بگیرید که هویت و شناسنامه شدنش در شغل اصلیش شکل گرفته و به‌طور مثال نرفته مجری یک برنامه یا مسابقه تلویزیونی بشود، البته در کار نریشن‌گویی و شعرخوانی موفق بوده و چندباری این کار را امتحان کرده است.

هونام حقانی