از رویای فوکو یاما تا آغاز سنت الهی زوال آمریکا

چنین تصدیقی چون در یک حوزه راهبردی است، آثار و نتایج آن نیز راهبردی خواهد بود.

دل کندن از رابطه با آمریکا،رفع یا کاهش نگرانی افراد مرعوب، فهم تحولات بین‌المللی و پیچ تاریخی که در آن واقع شده‌ایم و جدی شدن رویکرد به شرق از جمله پیامدهای درک قرار گرفتن آمریکا در سراشیبی منفی اقتدار است.

هر چند نگاه دقیق به صحنه تحولات بین المللی و بخصوص رفتار آمریکا این افول را آشکار می کند، ولی برای تبیین این واقعیت،مطالب زیر شایسته توجه است. قدرت یک کشور را در نسبت آن با توانایی عملی کردن سیاست هایش می توان سنجید. در اینجا به چند مورد مهم از سیاست های آمریکا که نه تنها عملی نشده، بلکه نقطه مقابل آن سیاست تقویت شده و تحقق یافته است، اشاره می کنم. از سیاست‌های غیر قابل تردید آمریکا،شکست انقلاب اسلامی ایران و تغییر نظام سیاسی آن بوده است. امروز انقلاب اسلامی در آستانه چهلمین سالگرد خود قرار دارد و نه تنها شکست نخورده، بلکه روز به روز قوی‌تر شده است تا جایی که جورج فریدمن، تحلیلگر برجسته‌ آمریکایی معتقد است مشکل ما با ایران بر سر فعالیت هسته‌ای این کشور نیست، بلکه مشکل آن است که ایران نشان داده است نه فقط بدون حمایت آمریکا، بلکه در حال درگیری با آمریکا نیز می‌توان بزرگ‌ترین قدرت تکنولوژیک و نظامی منطقه بود. این پدیده ایران را به یک الگو برای کشورهای اسلامی تبدیل کرده است و بهار عربی (انقلاب‌های اسلامی منطقه) را در پی داشته است. از دیگر سیاست‌های غیرقابل انکار آمریکا، تغییر معادلات منطقه غرب آسیا و تقویت رژیم های همسو با خود در این منطقه بوده است. لبنان، سوریه، عراق و یمن اوج این سرمایه گذاری محسوب می شوند. سرمایه‌گذاری‌ای که به اعتراف ترامپ هفت تریلیون دلار خرج روی دست آمریکا گذاشته، ولی نتیجه آن به اعتراف ده‌ها نفر از سیاستمداران و تحلیلگران خود آمریکا کاملا معکوس بوده است. چند سال پیش نشریه‌ فارین پالیسی- که از معتبرترین نشریات آمریکا در حوزه‌ سیاست‌خارجی است- نیز در مطلبی به تأثیرات منفی دخالت‌های آمریکا در امور داخلی کشورها پرداخت و این‌گونه جمع بندی کرد: «دخالت ایالات متحده به جای از بین بردن آدم بدهایی که واشنگتن نگران آنها بوده و ایجاد دولتی بهتر، تنها موجب افزایش احساسات ضدآمریکایی و تقویت درگیری‌های نهفته‌ داخلی شده است. کسانی که ما از آنها حمایت کردیم فاسد و غیرمؤثر شده‌اند و قادر به کسب قدرت یا حفظ آن نیستند. ما پس از صرف میلیون‌ها دلار و از بین رفتن تعداد زیادی نیرو به نقطه‌ شروع خود (یا حتی بدتر) بر می‌گردیم.»

سومین و آخرین نمونه ای که در این یادداشت به آن می پردازم تلاش بی وقفه آمریکا برای جلوگیری از شکل گیری قدرت های رقیب بویژه در شرق جهان است. نتیجه همه تلاش‌های این به اصطلاح ابرقدرت آن شده است که بزرگ‌ترین و بیشترین قدرت های رقیب آمریکا درست در نقطه مقابل اراده این کشور در شرق جهان شکل گرفته یا در حال شکل‌گیری است. در این باره اعتراف برژینسکی، مشاور امنیت ملی کارتر، رئیس جمهور پیشین آمریکا و از استراتژیست های برجسته این کشور که در یک دوره نسبتا طولانی نقش تعیین کننده ای در تدوین سیاست خارجی واشنگتن داشت،بسیار گویاست. برژینسکی آوریل 2010 میلادی در یک سخنرانی در شورای روابط بین الملل در مونترال گفت: تاکنون جهان به‌طور نسبی تحت سیطره غرب بوده است ، ولی این وضعیت دیگر نمی تواند تداوم یابد... منطقه اورآسیا محور قدرت ژئواستراتژیک جهان خواهد بود... این استراتژیست مشهور آمریکا فوریه 2013 نیز در یک سخنرانی در لهستان در اظهارات صریح تری هشدار داد: مرکز گرانش قدرت سیاسی در جهان در حال انتقال از غرب به شرق است. به فهرست ناتوانایی‌های آمریکا برای تحقق سیاست‌هایش اضافه کنید مشکلات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی روزافزون داخل آمریکا، افزایش نفرت مردم جهان از آمریکا و تضعیف بیش از پیش نظام‌های سیاسی وابسته به آمریکا در نقاط مختلف جهان. بنابراین افول ابرقدرتی آمریکا نه به عنوان یک نکته شعاری و برخاسته از هیجان، بلکه به عنوان واقعیتی انکار ناپذیر و مورد اذعان و اعتراف حتی صاحب نظران خود آمریکا،سال‌هاست آغاز شده است.

گویا آن زمان که فوکو یاما رویای پایان تاریخ بودن لیبرال دموکراسی تحقق یافته در آمریکا را در سر می پروراند، در عالم واقع، سنت الهی زوال آمریکا آغاز شده بود! حال با توجه به این واقعیت، دولت و ملت بزرگ ایران باید بدون واهمه و با اعتماد به نفس بالا جایگاه خود را در آینده معادلات منطقه‌ای و جهانی تعیین و برای رسیدن به جایگاهی مناسب‌شان، ظرفیت و شایستگی هایش تلاش کند.

این واقعیت را هم لازم است بدانیم نظام بین الملل عرصه تنازع قدرت‌هاست. معنی این سخن آن است که نه تنها نباید منتظر گستراندن فرش قرمز پیش روی خود باشیم، بلکه برای رسیدن به جایگاه مورد انتظار و لایق خود، باید خود را مهیای مواجه شدن با چالش‌های بیشتری کنیم.

مهدی فضائلی

کارشناس ارشد رسانه