وقتی درختان نقد می‌شوند

با این که حال باغ‌های کهن تهران اصلا خوب نیست، ولی تعدادی از آنها خسته و نیمه جان، از تخریب‌های عمدی قِسر در رفته‌اند وهمچو شیرهای بی‌یال و کوپال به تملک شهرداری درآمده‌اند؛ مثل باغ 23 هزار متری وثوق‌الدوله در خیابان نبرد که بعد از، از دست دادن 769 اصله درختش خریده شد یا باغ یک و نیم هکتاری عبقری در سعادت‌آباد که سال 93 بدون این که آب از آب تکان بخورد، صدها درختش قطع شد و حالا تن رنجورش به شهرداری رسیده است.

این کارنامه اما دیروز مایه فخر یکی از اعضای شورای شهر پنجم بود؛ زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست که می‌گفت با همین خریدن‌ها ۴۷ هزارمتر به باغات و فضای سبز شهر تهران اضافه شده است. حرف‌های او را اما کمی که از عقب‌تر بخوانیم به پول‌هایی می‌رسیم که با آن این باغ‌ها را خریده‌اند، در واقع به یک ماجرای بحث‌برانگیز. ماجرا به زبان ساده این است: درمناطق 1، 2، 3، 4،14 و 21 که فضای سبز در آنها هنوز تراکم بهتری دارد هرکه درختی را بریده جریمه‌ای داده که تا اول آبان این جریمه‌ها شده 106 میلیارد تومان، سپس شهرداری با 46 درصد این پول که وصول شده و شده 48 میلیارد تومان چند باغ نفس بریده را خریده، جمعا به مساحت 10 هزار و 352 متر که البته 37 هزار متر باقی مانده را نیز تهاتر کرده است.

باغ‌های تهاتر شده دو باغ عبقری و وثوق‌الدوله‌اند، اولی همان باغی که چهارسال قبل عده‌ای برای خشکاندنش با موادشیمیایی به جان درخت‌ها افتادند و دومی با عدم رسیدگی یک نهاد خشکید.

باغ‌هایی که شهرداری خریده اما سه باغ هورفر، سازور و نظرند که داستان خشکیدن‌های تعمدی و سر ِ پُر شورشان در برهه‌هایی تیتر بود. باغ 3000 متری هورفر حالا اما در دل منطقه7 تهران در محله ارامنه چشم‌انداز خرم مردم محل شده و باغ 5500 متری نظر در فرمانیه که میراث حسین قلی خان پدر سردار اسعد از رجال قاجاریه است به محلی برای تفرج تبدیل شده است.

زیر این ظاهر موجه اما یک ماجرای بحث‌برانگیز خفته است که برمی‌گردد به قطع شدن درختانی که معلوم نیست به قاعده مرده‌اند یا برای حذفشان بازهم دستی در کار بوده، قطع شدن‌هایی که به بریدن جریمه ختم می‌شود و این جریمه‌ها می‌شود سرمایه‌ای برای تملک باغ‌ها.

زهرا صدراعظم نوری که دیروز درصحن شورای شهر گزارش می‌داد، اشاره کرد که بیشترین فراوانی جریمه قطع درخت مربوط است به منطقه یک تهران همان شمیران محبوب که همه می‌دانند زمینش طلاست. جالب این که 52 درصد از جریمه‌ها برای این منطقه صادرشده و بحث برانگیز این که کمیسیون ماده 7 که مسؤول صدور رای برای قطع درختان است، چرا این همه بی‌محابا به قطع درختان منطقه یک رای می‌دهد.

انهدام بودار

آیین‌نامه اجرایی اصلاح قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوب مرداد 88 مجمع تشخیص مصلحت نظام را که می‌خوانیم تکلیف را مشخص کرده، هرچند روزنه‌های تخلف را نبسته. در این آیین‌نامه چند دسته درخت هستند که می‌توان حکم قطعشان را گرفت، مثلا درخت‌های غیرمثمری که به سن بهره‌وری رسیده‌اند و می‌توان از چوبشان استفاده کرد البته به این شرط که مالک آن دوباره همانجا درختی بکارد. دسته دوم درختان بیمار و آفت زده‌اند که یا خشک شده‌اند یا بیم انتقال بیماری از آنها می‌رود. این درختان و آنهایی که احتمال سقوطشان می‌رود، می‌تواند قطع شود به این شرط که دو برابر محیط بن آنها درخت کاشته شود. درختانی که در محل احداث ساختمان، راه‌ها، مجاری آب، خطوط انتقال برق یا لوله‌کشی نفت، گاز و تلفن است و نیز طبق این آیین‌نامه می‌توانند بریده شود.

شاید نقص این آیین‌نامه در همین نقطه باشد چون می‌شود با برخی شیطنت‌ها آن را به میل صاحبان قدرت و نفوذ تفسیر کرد، مثلا اکثر قریب به اتفاق درخت‌های یک باغ را مانع احداث ساختمان تشخیص داد و در نهایت آنها را قطع کرد.

اما شهرداری تهران همیشه به کمیسیون ماده 7 قانون حفاظت و گسترش فضای سبز و باغات اشاره داشته و همیشه معتقد بوده که این کمیسیون حافظ فضای سبز شهر است. محمد هادی حیدرزاده، کارشناس محیط‌زیست و فضای سبز که پیش از این رئیس ستاد محیط‌زیست شهرداری بوده، اما به ما می‌گوید با این که کمیسیون ماده 7 براساس ضوابط رای به قطع درختان می‌دهد، اما نمی‌توان گفت که احتمال تخلف وجود ندارد و این فرآیند کاملا پاک و ترو تمیز است. او می‌گوید کمیسیون ماده 7 برای حفظ و احیای ریه‌های تهران که باغ‌های کهنسال‌اند باید انقباضی عمل کند و تا جایی که می‌تواند رای منفی به قطع درختان بدهد.

با این توضیح می‌توان نتیجه گرفت که بسیاری از پروژه‌های قطع درختان ماجراهای بو داری دارند که اتفاقا مربوط می‌شوند به ساخت و سازهای جنون آمیز در تهران که از قضا درختان مزاحمشان هستند.

درخت‌ها فریاد می‌زنند

اگر خیلی از تهرانی خبر نداشته باشند که باغ 26هزارمتری رئیسی درخیابان عجب گل منطقه 14 چطور از آماج تیرهایی که خشک شدنش را آرزو می‌کرد نجات یافته، حتما خوشحال می‌شوند بدانند که در ده سال گذشته بخت یار باغ‌های وزیری، آقا بزرگی، آصف، کامران، خسروشاهی، بابک و نیایش و محلوجی و ساسانی و ارغوان و گیوی بوده که از خشک شدن سر به سلامت بیرون آورده‌اند و نه مثل قبل سبز و خرم که با چند درصد قوا هنوز نفس می‌کشند.

اما بعضی از باغ‌ها هنوز در برایشان روی پاشنه شوربختی می‌چرخد مثل باغ فرشته که به اربابی شناخته می‌شود و مجوز ساخت برج در آن را گرفته‌اند یا باغ بخت برگشته برره که دادگاه به حفظ 15 هزار متر از 22هزار مترش رای داده، ولی هنوز درگیر کش و قوس‌هاست.

شاید این سناریو ادامه داشته باشد به دلیلی که احمد مسجد جامعی، عضو تهرانگرد شورای شهرتهران می‌گوید که قوانین بازدارنده نیست آنچنان که شهرداری تهران بیش از550 پرونده شکایت از مالکان باغات را به قوه‌قضاییه ارائه داده که 59 موردش باید به نفع مردم ضبط شود، ولی این احکام هرگز روی اجرا ندیده است.

با این وصف خوشحال‌کننده نیست اگر بخوانیم درآمد شهرداری از قطع درختان تا اول آبان امسال به 106 میلیارد تومان رسیده و 48میلیارد تومان آن که فعلا وصول شده خرج تملک باغ‌ها شده است. شاید پرآب چشم باشد این چرخه که فهوایش حفظ درخت در ازای قطع درخت است.

سودای زمین

در یک دهه گذشته عوامل متعددی منجر به نابودی باغ‌های تهران شده که این عوامل از مشکلات اقتصادی شهرداری و فقدان درآمدهای پایدار برای شهر شروع می‌شود و تا سوداگری زمین، کمبود سازمان‌های مردم‌نهاد، نبود نظارت مردمی بر سیستم مدیریت شهری، فقدان اطلاعات مناسب از چند و چون باغات، سرعت کند تهیه شناسنامه برای باغ‌ها و نبود برنامه جامع برای حفاظت از باغات ادامه می‌یابد.

باغ‌های تهران نصف شد

از 6083 باغ شناسایی شده در تهران2393 باغ مالکیت نامشخص دارد، 75باغ در مالکیت نهادهای دولتی و 9باغ نیز در اختیار نهادهای نظامی است.

طبق تصاویرهوایی سال 35، تهران 5000 هکتار باغ داشته که این رقم هم‌اکنون به 2491هکتار کاهش یافته است‌.

تمرکز املاک مشجر و باغات در مناطق یک تا ۵ و ۲۱ است.

مریم خباز

جامعه