تهدید پس از تصویب

به نظر می‌رسد شرایط برای تصویب اف.ای.تی.اف مانند زمان برجام است، عده‌ای با ایجاد فضای رسانه‌ای تلاش می‌کنند برای هزینه‌زدایی اجرای تعهدات اف.ای.تی.اف، تصویب لوایح مربوط به آن در مجلس را به نرخ ارز نسبت دهند و مردم را از آینده بدون عضویت در اف.ای.تی.اف بترسانند و عده‌ای نیز می‌گویند با الحاق به کنوانسیون دچار خودتحریمی و مشکلات اقتصادی می‌شویم. تنها تفاوت اف.ای.تی.اف با برجام آن است که مسؤولان دولتی از برجام به عنوان کلید مشکلات داخلی و خارجی یاد می‌کردند اما درباره پیوستن به کنوانسیون‌های ذیل اف.ای.تی.اف گفته‌اند هیچ تضمینی نمی‌دهیم! محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در جلسه علنی روز 15 مهر مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی تروریسم (CFT) گفته بود که نه بنده و نه آقای رئیس‌جمهور نمی‌توانیم تضمین بدهیم با پیوستن به این کنوانسیون مشکلات حل خواهد شد ولی تضمین می‌دهیم با نپیوستن به آن، آمریکا مشکلات را برای ما ایجاد خواهد کرد.

البته با وجود تصویب سی.اف.تی در مجلس شورای اسلامی، وزارت خزانه‌داری آمریکا با انتشار توصیه‌نامه‌ای ۱۹ صفحه‌ای به مؤسسات مالی در رابطه با آنچه «تهدیدات ایران نسبت به سیستم مالی جهانی» خواند، هشدار داد و بار دیگر ایران را به پولشویی متهم کرد.

آب پاکی اف.ای.تی.اف

در حالی که موافقان الحاق ایران به اف.ای.تی.اف در بیان موافقت خود با الحاق ایران به گروه ویژه اقدام مالی معتقدند که با پیوستن ایران به اف.ای.تی.اف مشکلات حل شده و ایران از لیست سیاه خارج می‌شود؛ دیروز دبیر اجرایی گروه ویژه اقدام مالی اذعان کرد هیچ تضمینی وجود ندارد که ایران با اجرای خواسته‌های اف.ای.تی.اف از لیست سیاه آن خارج شود.

دیوید لوئیس، دبیر اجرایی گروه ویژه اقدام مالی همزمان با آغاز اجلاس شش روزه این سازمان در پاریس در مصاحبه با بی.بی.سی اعلام کرد که با وجود تلاش‌های انجام‌شده، هیچ تضمینی برای خروج ایران از لیست سیاه این سازمان وجود ندارد.

دیوید لوئیس به بی.بی.سی گفت: «ما از تمام کشورها می‌خواهیم که تأمین مالی تروریسم را عملی مجرمانه معرفی کنند. در مورد ایران هم چیزی که ما منتظر آن هستیم و امیدواریم انجام دهد، غیرقانونی اعلام کردن تأمین مالی تروریسم است و این‌که استثناهایی که برای گروه‌های مشخصی در نظر گرفته است را بردارد!»

مجری بی.بی.سی سپس خطاب به دبیر اجرایی اف.ای.تی.اف گفت: «مشکل ایرانی‌ها هم دقیقا همین است. آنها می‌گویند هیچ تضمینی وجود ندارد که اگر ما تمام خواسته‌های اف.ای.تی.اف را اجرا کنیم، کشوری مانند آمریکا مانع از خروج ما از لیست سیاه نشود. نظر شما در این باره چیست؟» لوئیس پاسخ داد: «ما نمی‌توانیم هیچ کشوری را وادار به داد و ستد با کشور دیگری کنیم، اما می‌توانیم یک برآورد عینی از شرایط موجود در آن کشور ارائه دهیم که نشان می‌دهد آیا این کشور محل امنی برای سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار است یا نه. استانداردهایی که ما در نظر می‌گیریم، معیارهایی کاملا فنی هستند که هدفشان این است که نشان دهند آیا آن کشور تدابیر لازم را برای جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی گروه‌های تروریستی در نظر گرفته است یا نه.»

دیوید لوئیس درباره احتمال خروج ایران از لیست سیاه گفت: «این یک سؤال کلیدی است. ایران از ژوئن 2016 با قول همکاری در سطح بالا کار خود را با ما آغاز و برنامه عملی به همراه ضرب‌الاجل برای جبران کاستی‌های خود ارائه کرد. البته ایران به هیچ‌یک از ضرب‌الاجل‌ها نرسید. همه ضرب‌الاجل‌ها ده ماه پیش به پایان رسیدند و ایران نتوانست خیلی از برنامه‌های تدوین‌شده را اجرایی کند. البته به این معنا نیست که ایران نتوانسته پیشرفتی در این ارتباط داشته باشد؛ چراکه آنها توانستند اعضای اف.ای.تی.اف را قانع کنند که پیشرفت‌هایی داشته‌اند و در حال آماده‌سازی برنامه‌ها و قوانین هستند. به همین دلیل ما مهلت‌های جدیدی به آنها دادیم. در نشست این هفته در پاریس مشخص خواهد شد که آیا ایران به اندازه کافی اقدامات لازم را در راستای همراهی با اف.ای.تی.اف انجام داده است یا خیر.»

ماجرای الحاق ایران به اف.ای.تی.اف از کجا شروع شد؟

ماجرای الحاق ایران به کارگروه اقدام ویژه مالی از آنجا شروع شد که علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد دولت یازدهم در خرداد سال 1395 تعهد می‌دهد که ایران خواسته‌های این گروه را تأمین خواهد کرد. این در شرایطی است که اقدام طیب‌نیا بدون طی مراحل قانونی و برخلاف اصل 77 قانون اساسی که دولت را ملزم می‌کند عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی به تصویب مجلس برسد، صورت می‌گیرد، سپس دولت چهار لایحه را برای فراهم کردن بستر الحاق به این کارگروه تدوین و به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد.

خروج از لیست سیاه، بازی رسانه‌ای بود

دکتر مجید شاکری، کارشناس اقتصاد سیاسی می‌گوید: مردم تصور می‌کنند که اگر تعهدات اف.ای.تی.اف کامل انجام شود منجر به خروج نام ایران از لیست سیاه می‌شود، اما این صحت ندارد. من دیدم برخی رسانه‌ها درباره کشورهای دیگر نوشته و شرایط ایران را مقایسه کرده‌اند، اما اینها هیچ‌یک شرایط کنونی ما را نداشتند، در تاریخ تاکنون هیچ کشوری از لیست سیاه بیرون نیامده چون تنها ایران و کره‌شمالی از 2011 در لیست سیاه بودند؛ اما خروج از لیست سیاه یا ادامه شرایط کنونی نیاز به اجماع در اف.ای.تی.اف دارد و در جایی گفته نشده که اگر تمامی تعهدات را اجرایی کنیم اتوماتیک از بیانیه خارج می‌شویم. در بیانیه بوسان نوشته که بعد از انجام تعهدات اجرایی باید مجمع عمومی تصمیم‌گیری کند، خب این تصمیم می‌تواند نگه داشتن ایران در فهرست، انجام تعهدات بیشتر توسط ایران و ... باشد، تصمیم‌گیری درباره خروج ایران از بیانیه نیازمند اجماع است و یک مخالفت مؤثر می‌تواند مانع این امر شود. الان آمریکا در مجمع حاضر است، در دوره قبلی هم آرژانتین و کرسی شورای همکاری خلیج‌فارس با تصمیم آمریکا همراهی کرده پس امکان مخالفت مؤثر درباره هر تصمیمی به نفع ایران وجود دارد.

چند نکته درباره لیست سیاه و خاکستری

در ادبیات گروه اقدام مالی لیست سیاه یا خاکستری وجود ندارد؛ بلکه از «قلمروهای دارای ریسک بالا» و «قلمروهای تحت نظارت» استفاده شده که در ادبیات تحلیلگران از آن به لیست سیاه و خاکستری یاد می‌شود. ایران به عنوان قلمرو دارای ریسک بالا از سال 2012 تعیین شده و هنوز هم واجد همین وضعیت است و تنها در سال 2016 اقدامات متقابل علیه کشور تعلیق و سه‌مرتبه تمدید شده است نه خروج از لیست کشورهای دارای ریسک بالا (همان لیست سیاه). با این بیان، کشور در فهرست سیاه با تعلیق اقدامات متقابل است و نه لیست قلمروهای تحت نظارت (لیست خاکستری) یا وضعیتی مادون آن. برخی ادعا می‌کنند که ایران در فهرست خاکستری است در حالی که این ادعا خلاف واقع است. درواقع ایران کماکان در لیست سیاه موسوم به فهرست کشورهای دارای ریسک بالا قرار دارد و صرفا اتخاذ اقدام متقابل علیه ایران تعلیق شده است و وضعیت (تعلیق اتخاذ اقدام متقابل) به مثابه خروج از لیست سیاه نیست.

از ابتدای قلمرو دارای ریسک بالا قلمداد شدن ایران تا تعلیق اقدام متقابل، تصمیمات در این زمینه طبق عملکرد و رویه این گروه، با اجماع بوده و در مرحله تعلیق و سه مرتبه تمدید آن، بر همین اساس عمل شده است؛ در تمام این مراحل تصمیم بر استمرار تعلیق اخذ شده و نه اعاده اقدامات متقابل و در جلسه فعلی این گروه در خصوص ایران همین موضوع یعنی استمرار تعلیق ایران مورد رأی‌گیری است و نه اعاده اقدامات متقابل. وضعیت ایران در آخرین بیانیه عمومی اعلام شده توسط گروه اقدام مالی، (آخرین قسمت از اولین جمله از پاراگراف سوم بیانیه عمومی 29 ژوئن 2018) تعلیق اقدام متقابل است و در جلسات این گروه که منجر به تصمیم‌گیری در خصوص وضعیت ایران می‌شود و متعاقب آن بیانیه عمومی صادر می‌شود، استمرار تعلیق اقدامات متقابل موضوع تصمیم‌گیری بوده است.

ورود به شرایط عادی برای ایران سخت است

بهروز نعمتی، عضو هیات رئیســــــــــــــــه مجلس با تاکید بر این‌که پذیرفتن اف.ای.تی.اف باعث نمی‌شود که ما عضو عادی آن شویم به خبرنگار ما تصریح کرد: اف.ای.تی.اف در سه بخش لیست سیاه، تعلیق و شرایط عادی است که ما اکنون در بخش تعلیق قرار داریم و احتمالاً در همین بخش بمانیم.

وی تاکید کرد: با توجه به این‌که کشورهای عضو اف.ای.تی.اف برای ورود یک کشور باید اجماع کامل داشته باشند ورود ایران به شرایط عادی کمی سخت می‌شود و ممکن است آمریکا و عربستان با این موضوع مخالفت کنند.

نعمتی با بیان این‌که خوشبختانه در لیست سیاه نیستیم افزود: ورود به شرایط عادی برای ایران کمی مشکل است اما در حال تدوین اقداماتی هستیم که به بخش لیست‌سیاه نرویم.

اف.ای.تی.اف مشکلات اقتصاد را حل نمی‌کند

دکتر مهدی پازوکی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی به خبرنگار ما گفت: پیوستن به کنوانسیون‌های بین المللی و پذیرفتن اف.ای.تی.اف دردی از اقتصاد ما کم نمی‌کند و برای حل بحران‌های اقتصادی باید از ظرفیت‌های داخلی کمک بگیریم.

پازوکی با بیان این‌که برخی افراد سعی دارند اقتصاد را به اف.ای.تی.اف گره بزنند افزود: اصلاً ارتباطی بین مشکلات موجود اقتصادی ایران و اف.ای.تی.اف نیست و نباید توقع داشت با پذیرفتن آن مشکلات ما حل خواهد شد. بلکه معضلات در کشور مربوط به سیاست‌های اشتباه اقتصادی است و باید اصلاح شود.

وی با تاکید بر این‌که در همه موارد باید منافع ملی را در نظر بگیریم تصریح کرد: مصوبه مجلس شورای اسلامی منافع ملی را در نظر گرفته و تاکید کرده در بخش تأمین مالی تروریست با کشورهای دیگر موافق نیست. به عنوان مثال القاعده و داعش را در همه جای جهان تروریست می‌دانند اما نظر آمریکا و عربستان در این زمینه با ما متفاوت است.

وی معتقد است، آمریکا اسرائیل و عربستان به دنبال این هستند که اف.ای.تی.اف توسط ایران اجرا نشود که در آن صورت براحتی تحریم‌ها را علیه ایران بیشتر کنند. 194 کشور عضو گروه ویژه اقدام مالی هستند و مدام تحریک می‌کنند که تفرقه سیاسی در داخل ایران راه بیندازند تا این مصوبه مورد تأیید شورای نگهبان واقع نشود.

به گفته وی، ایران قربانی تروریسم است و نباید با تصمیمات احساسی آینده کشور را به خطر بیندازیم. ضمن این‌که شفافیت در اقتصاد ایران باعث می‌شود ریسک سرمایه‌گذاری در کشور پایین بیاید.

پیوستن ایران به سی.اف.تی غیرممکن می‌شود

در لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی تروریسم (سی.اف.تی) که هفته گذشته به تصویب مجلس رسید، تبصره مهمی درج شده که طبق آن دولت صرفا پس از خارج شدن جمهوری اسلامی ایران از لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (اف.ای.تی.اف) می‌تواند سند الحاق را نزد امین اسناد تودیع نماید. از آنجا که خروج ایران از لیست سیاه اف.ای.تی.اف تقریبا غیرممکن است، بنابراین الحاق ایران به کنوانسیون سی.اف.تی عملا غیرقانونی خواهد بود.

دکتر جلیل محبی، حقوقدان درباره این موضوع می‌گوید: پیوستن به هر کنوانسیون سه مرحله دارد. امضا توسط دولت. تصویب توسط مجلس. تودیع اسناد توسط دولت نزد امین کنوانسیون در سازمان ملل. با این وصف در صورت تأیید شورای نگهبان دو مرحله از مراحل فوق انجام شده و مرحله سوم با هوشمندی توسط مجلس شورای اسلامی مشروط به خروج ایران از لیست سیاه شده است؛ به عبارت دیگر اگر اف.ای.تی.اف بخواهد بهانه‌تراشی کرده و ایران را از لیست خارج نکند دولت حق ندارد مرحله سوم اجرایی شدن سی.اف.تی را اجرا کند.

4 نکته از مصاحبه دیوید لوئیس دبیر اجرایی کارگروه جهانی اقدام ویژه مالی (اف.ای.تی.اف):

انتظار از ایران برای خارج کردن استثنائات گروه‌های تروریستی

حصول اطمینان از ایجاد ساختاری قانونی در ایران برای خارج کردن استثناهای گروه‌های تروریستی

عدم تضمین برای خروج از لیست سیاه پس از الحاق به اف.ای.تی.اف

نظارت کامل بر سیستم مالی ایران برای اولین بار