پازل اف‌ای‌تی‌اف چگونه تکمیل شد؟

سی‌اف‌تی یکی از لوایح چهارگانه‌ای است که به دنبال درخواست‌های 41گانه اف‌ای‌تی‌اف از ایران، به مجلس شورای اسلامی فرستاده شده است. اف‌ای‌تی‌اف، گروه ویژه اقدام مالی است که نام ایران را در لیست سیاه خود قرار داده بود اما براساس توافقی که سال 95 میان علی‌طیب‌نیا، وزیر وقت اقتصاد و این نهاد مالی بین‌المللی انجام شد قرار بر این شد که ایران به 41درخواست اف‌ای‌تی‌اف جامه عمل بپوشاند و این نهاد هم در عوض نام ایران را از لیست سیاه خارج کند؛ تا زمان عملی شدن این درخواست‌ها هم نام ایران فعلا به حالت تعلیق درآمده است. از همان زمان دولت، 37درخواست اف‌ای‌تی‌اف را عملی کرد اما چهار درخواست، منوط به ارسال لوایحی به مجلس شورای اسلامی بود و به همین جهت پروسه آن کمی طولانی شد.

این چهار لایحه عبارتند از لایحه پیوستن ایران به کنوانسیون مبارزه با جرایم سازمان یافته‌ فراملی (پالرمو)، لایحه اصلاح قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی و لایحه پیوستن ایران به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم (سی‌اف‌تی). از میان این چهار لایحه، دو لایحه اول در مجلس تصویب شده و منتظر تایید شورای نگهبان است، لایحه سوم تمام مراحل قانونی را طی کرده و برای اجرا ابلاغ شده است و لایحه چهارم که جنجالی‌ترین لوایح چهارگانه بود پس از فراز و نشیب‌های طولانی دیروز به تصویب مجلس رسید.

منتقدان این لایحه تاکید دارند تفاوت قرائت‌هایی که میان ایران و غرب درباره گروه‌های تروریستی وجود دارد باعث بروز مشکلات فراوانی در آینده برای جمهوری اسلامی ایران می‌شود. منتقدان تاکید دارند در صورت پیوستن ایران به سی‌اف‌تی و پذیرش شروط اف‌ای‌تی‌اف، کشورهای غربی از جزئیات فعل و انفعالات مالی کشورمان مطلع می‌شوند و این مساله، مقابله با تحریم‌ها را دشوار می‌کند. همچنین با توجه به تعریف خاص غرب از گروه‌های تروریستی‌، ایران در همکاری با محور مقاومت دچار مشکل شده و حتی برای برخی نهادهای داخلی کشورمان از جمله سپاه پاسداران و نیروی قدس سپاه، محدودیت‌هایی ایجاد می‌شود و این یعنی خودتحریمی.

با این‌حال موافقان سی‌اف‌تی در پاسخ به نگرانی منتقدان تاکید دارند می‌توان با برخی حق‌شرط‌ها، مانع از وارد شدن خسارت‌های احتمالی به کشور شد. البته همین ماجرای حق شرط‌ هم به یکی از محورهای مهم جنجالی در هفته‌های اخیر تبدیل شده است و در حالی که حامیان لایحه از جمله وزیر خارجه، استفاده از حق شرط را عملی می‌دانند منتقدان تاکید دارند بر اساس متن کنوانسیون، نمی‌توان از حق شرط استفاده کرد. شدت تقابل موافقان و مخالفان منجر به این شد که در یک مقطع یعنی اواخر خرداد، مجلس به مدت دو ماه بررسی لایحه سی‌اف‌تی را مسکوت بگذارد اما سرانجام این لایحه در جلسه دیروز با 143 رای موافق، 120 رای مخالف و پنج رای ممتنع از مجموع 271 نماینده حاضر در جلسه تصویب شد.

پاسخ دفتر رهبری به استفسار رئیس مجلس

نقوی حسینی در بخشی از سخنان دیروز خود به دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی با رهبر انقلاب در اوایل سال اشاره کرد و گفت: حضرت آقا در ملاقاتی که نمایندگان خدمت‌شان رسیدند صریح حرف‌شان را گفتند. مگر این حرف تفسیر می‌خواهد مگر کنوانسیون دیگری مطرح بود؟ صریح و روشن گفتند کنوانسیون‌هایی را که در اتاق فکر استکبار پخت‌و‌پز می‌شود و معلوم نیست سرو تهش دست چه کسی است تصویب نکنید.

لاریجانی در پاسخ به این صحبت‌های نقوی‌حسینی، مدعی شد: دفتر مقام معظم رهبری در پاسخ به نامه‌ رئیس مجلس درباره‌‌ بررسی کنوانسیون‌های مرتبط با FATF اعلام کردند که ایشان با بررسی این لوایح در مجلس مخالفتی ندارند.

وی سپس متن پاسخ رهبری به استفساریه مجلس را به‌‌این شرح قرائت کرد:

«جناب آقای لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی

با سلام و تحیت

در پی استفسار تلفنی جنابعالی نسبت به مخالفت و عدم مخالفت مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) با بررسی لوایح چهارگانه به کنوانسیون‌ها در مجلس شورای اسلامی به دنبال فرمایشات معظم له در دیدار نمایندگان، مقام معظم رهبری فرمودند: آنچه که من در دیدار با نمایندگان راجع به لوایح چهارگانه و کنوانسیون‌ها گفته‌ام مربوط به اصل کنوانسیون‌ها بود و نه کنوانسیون خاص.

لذا با بررسی این لوایح در مجلس مخالفتی ندارم تا مسیر قانونی خود را طی کند. تدبیر فوق قبلا در زمان استفسار به طور شفاهی به جنابعالی ابلاغ شده بود.»

تضمینی که هیچ‌کس حاضر به دادن آن نیست

از ابتدای مطرح شدن لوایح چهارگانه و اصرارهای موافقان مبنی بر ضرورت تصویب این لوایح برای ایجاد گشایش در شرایط اقتصادی کشور، یکی از سوالات مهم که از سوی منتقدان مطرح می‌شود این است که چه تضمینی وجود دارد پس از تصویب این لوایح، مشکلات اقتصادی برطرف شود. یکی از دلایل به‌وجود آمدن این سوال این است که چند سال قبل و در زمانی که مذاکرات هسته‌ای در جریان بود، حامیان این مذاکرات راه‌حل تمام مشکلات کشور را در توافق هسته‌ای عنوان می‌کردند اما اکنون پس از سه سال از اجرای برجام، مشکلات اقتصادی همچنان پابرجاست و بهانه جدیدی برای حل مشکلات مطرح شده است. یکی از مخالفان پیوستن ایران به سی‌اف‌تی در نطق دیروز خود در مجلس صراحتا این مساله را مطرح کرد که اگر رئیس‌جمهور حاضر به دادن این تضمین باشد که با عضویت ایران در سی‌اف‌تی، مشکلات اقتصادی حل می‌شود همه نمایندگان حاضر به دادن رای مثبت به لایحه دولت هستند. اما به نظر می‌رسد که هیچ یک از حامیان سی‌اف‌تی، حاضر به دادن چنین تضمینی نیستند. محمدجواد ظریف در سخنان دیروز خود در این زمینه به صراحت تاکید کرد که نه من و نه رئیس‌جمهور حاضر به دادن تضمین در خصوص این‌که پس از پیوستن ایران به سی‌اف‌تی مشکلات حل شود نیستیم. روزنامه جا‌م‌جم، یک روز قبل از این اظهارات ظریف، یعنی در شماره دیروز خود در گفت‌وگو با حامیان سی‌اف‌تی بررسی کرد که آیا هیچ‌یک از دیگر حامیان سی‌اف‌تی حاضر به دادن تضمین در خصوص گشایش‌های اقتصادی پس از پیوستن ایران به این کنوانسیون هستند. البته تلاش‌های جام‌جم بی‌نتیجه بود و هیچ یک از حامیان حاضر به دادن تضمین در این زمینه نبوده و گشایش اقتصادی را منوط به عواملی فراتر از سی‌اف‌تی دانستند.

موافقان و مخالفان چه گفتند؟

قربانعلی نجفی خوشرودی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی
در بیان دلایل موافقت کمیسیون با سی‌اف‌تی:

حق شرط را می‌توانیم به این کنوانسیون تحمیل کنیم. هیچ تعهدی خلاف منافع و امنیت ملی ایران داده نمی‌شود، هیچ اطلاعاتی در اختیار بیگانگان قرار نخواهد گرفت. در جنگ اقتصادی باید از همه فرصت‌ها و امکانات و تدابیر بین‌المللی استفاده کنیم.

محمد دهقان (مخالف):

نباید بلای برجام را مجددا سر مردم بیاورید. می‌خواهند به عنوان مبارزه با تروریسم اقتصاد کشور را قفل و کشور را دچار خودتحریمی کنند. دلیل این‌که قیمت دلار تا ۱۹ هزار تومان بالا رفت این بود که آقایان الزامات FATF را اجرا کردند. آقایان دو سال برجام را اجرا کرده و اقتصاد را قفل کردند. اکنون موضوع کنوانسیون‌ها را مطرح می‌کنند مطمئن باشید دو سال دیگر هم اینجا می‌آیند و صحبت از الحاق به نهاد بین‌المللی جدیدی را مطرح می‌کنند و می‌گویند اگر ما آن را تصویب نکنیم اقتصاد درست نمی‌شود.

بهروز نعمتی (موافق):

امروز همه دشمنان در پی گرفتن بهانه از ما هستند. آمریکا و صهیونیست‌ها در پی نپیوستن ایران به CFT هستند. چرا با عدم پذیرش CFT برای دیگران حق ایجاد کنیم؟ شماهایی که می‌گویید به خاطر برجام ضرر کردیم، حداقل نفع برجام این بود که همه کشورهایی که علیه ایران موضع گرفته بودند امروز در کنار ما هستند.

سید حسین نقوی‌حسینی(مخالف):

چرا مردم را می‌ترسانید و می‌گویید اگر عضو کنوانسیون نشویم پروژه‌هایشان در شهرستان اجرا نمی‌شود، کالاهای اساسی نمی‌آید و مردم گرسنه می‌مانند. پشت همین میکروفن گفتند برجام تصویب شود آب آشامیدنی، اشتغال و مشکل مالی و پولی و گرفتاری حل می‌شود، اما گرفتاری‌ها همه از برجام است. رئیس‌جمهور یک سطر به مجلس شورای اسلامی تعهد دهد که مشکلات با FATF حل می‌شود و اگر حل نشد عدم کفایت سیاسی‌شان را به رای بگذاریم، در این صورت ما به این لایحه رای می‌دهیم. حق شرط و اعلامیه تفسیری به استناد بندهای کنوانسیون، قابل عمل نیست.

محمد فیضی(موافق):

همه کشورهای جهان قوانین‌شان را با استانداردها و قوانین بین‌المللی مطابقت می‌دهند به جز ایران و کره شمالی. اجرای استانداردهای بین‌المللی نیازمند تصویب قوانین منطبق با استانداردهای بانکی است. پیامدهای FATF برای جامعه تشریح نشده است. به مردم نگفتیم اگر به FATF نپیوندیم روابط بانک‌های جهان حتی بانک‌های هند، چین، روسیه، سوریه و ترکیه با بانک‌های ایران دچار مشکل می‌‌شود. به مردم بگوییم که با نپیوستن به FATF ایران حتی نمی‌تواند حق عضویت خود را به مراکز بین‌المللی و منطقه‌ای پرداخت کند.

اگر ایران تحت فشار قرار گیرد ترتیبات آن در کمیسیون امنیت ملی مجلس مشخص شده است، مخالفان چرا نگرانید؟ اگر شروط ما را نپذیرند، به FATF و CFT نمی‌پیوندیم.

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه به عنوان نماینده دولت (موافق):

نه من و نه آقای رئیس‌جمهور نمی‌توانیم تضمین بدهیم با پیوستن به CFT مشکلات حل شود اما این تضمین را می‌دهیم که با نپیوستن به این لایحه، آمریکا بهانه‌های مهمی برای افزایش مشکلات ما پیدا خواهد کرد.

درباره افزایش نرخ ارز، از رئیس‌کل بانک مرکزی سوال کردم و براساس پاسخی که ایشان داد این مساله هیچ ارتباطی با اف‌ای‌تی‌اف نداشت. نباید مسائلی که مربوط به مشکلات دیگر است را به FATF مرتبط دانست.FATF ارتباط مستقیم با بسته شدن حساب دانشجویان و بازرگانان ایرانی دارد و مستقیما به عدم امکان پرداخت به ایران مربوط است. رئیس بانک مرکزی چین به آقای همتی گفته بدون FATF نمی‌توانیم کار شما را انجام دهیم.

مخالفت موافقان با شفافیت

در ابتدای جلسه علنی دیروز اعلام شد که دو نامه با ۱۷ و ۴۰ امضا به هیات‌رئیسه رسیده تا براساس مواد ۱۲۴ و ۱۳۰ آیین‌نامه، رای‌گیری درباره این لایحه به صورت علنی باشد. علی لاریجانی، رئیس مجلس گفت: طبق این مواد رای گیری با ورقه و آشکار انجام می‌شود اما در نهایت نمایندگان با ۱۱۷ رای موافق، ۱۱۱ رای مخالف و ۱۳ رای ممتنع از مجموع ۲۶۴ نماینده حاضر در مجلس با انجام رای‌گیری به صورت علنی مخالفت‌کردند.

به دنبال این مساله، نمایندگان امضاکننده درخواست رای‌گیری علنی، اسامی خود را منتشر کردند. 40 نماینده امضاکننده، همگی از اعضای فراکسیون ولایت و مخالف پیوستن ایران به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم بودند.

رای گیری به صورت علنی و آشکار به‌این صورت است که نمایندگان باید در برگه رای با قید اسم خود رای موافق یا مخالفشان نسبت به لایحه را اعلام کنند.

وعده‌هایی که نباید فراموش شود

رای مثبت نمایندگان به عضویت ایران در کنوانسیون سی‌اف‌تی در حالی بود که در روزهای اخیر، حامیان این لایحه از چهره‌های سیاسی و نمایندگان گرفته تا برخی رسانه‌ها، فضاسازی گسترده‌ای در خصوص ضرورت تصویب این لایحه و آثار شگرفی! که بر اقتصاد خواهد گذاشت و همچنین خطراتی که در صورت تصویب نشدن این لایحه متوجه کشور خواهد شد انجام دادند.

به عنوان مثال پروانه مافی، نماینده مجلس گفته بود در صورت تصویب این لایحه قیمت دلار کاهش پیدا می‌کند. این نماینده اصلاح طلب در توییتر خود نوشت: لوایح چهارگانه که در حال تصویب در مجلس است و FATF یکی از آنهاست، می‌تواند تبادلات پولی بین‌المللی ما را تسهیل کرده و از دستاورد این اتفاق ضمن ثبات در بازار ارز می‌توان قیمت آنرا حتی به میزان ۵۰ درصد قیمت فعلی کاهش داد.

حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در انگلیس هم چند روز قبل همزمان با کاهش قیمت ارز در توئیتر نوشته بود: با شروع ریزش قیمت ارز و سکه در بازار ایران، حالا نوبت نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی است که با تکمیل فرآیند FATF و تصویب استانداردهای بین‌المللی نظام بانکی در مجلس، روند تثبیت واقعی نرخ ارز و از میان رفتن حباب ساختگی در بازار را تداوم بخشند.

روزنامه اصلاح‌طلب ابتکار هم در روزهای گذشته، تیتر یک یکی از شماره‌های خود را به سی‌اف‌تی و قیمت دلار اختصاص داد و نوشت: قیمت دلار در آزمون ‌‌CFT.

حال پس از تصویب لایحه دولت، نوبت عمل به وعده‌ها در زمینه گشایش‌های اقتصادی و کاهش قیمت دلار است و باید دید آیا این وعده‌ها در آینده عملی خواهد شد یا این‌که همچون گذشته، به فراموشی سپرده می‌شوند.