حمایت از خانواده‌ها کلید مقابله با زباله‌گردی کودکان

اما پیش از ارائه راهکار در این زمینه، باید توجه داشت که آسیب‌شناسی موضوع کودکان زباله‌گرد، نشان می‌دهد این پدیده مساله‌ای چند بعدی است و چاره‌جویی برای حل آن نیز جز با همراهی همه نهادهای مسئول، اعم از شهرداری‌‎ها، بهزیستی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نیروی انتظامی ممکن نیست و این نهادها باید برای رفع این معضل اجتماعی، برنامه‌ای جامع را بر مبنای قوانین مربوط به حمایت از کودکان اجرا کنند. البته پیش از این نیز دستگاه‌هایی مانند بهزیستی یا شهرداری تهران، مراکزی را برای توانمندسازی گروه‌های مختلف کودکان کار، ایجاد کرده و بستری برای آموزش آنها مهیا کرده‌اند. همچنین در این مراکز، زمینه نگهداری کودکان کار بدون سرپرست نیز فراهم شده است. اما باید توجه داشت براساس نظرات فعالان این حوزه، نمی‌توان این کودکان را به‌طور کامل از خانواده‌هایشان جدا کرد و محلی برای اقامت همیشگی آنان در نظر گرفت.

فعالان حوزه کودکان کار همچنین به این نتیجه رسیده‌اند که جمع‌آوری این کودکان دردی را درمان نمی‌کند. آنها تاکید می‌کنند افزایش حمایت‌های مادی و معنوی از خانواده‌های کودکان کار، اساسی‌ترین راهکار کاهش این آسیب است، چراکه بیشتر خانواده‌های این کودکان درگیر آسیب‌هایی همچون فقر، اعتیاد و مهاجرت هستند و تا زمانی که چنین آسیب‌هایی در یک جامعه وجود داشته باشد، بروز پدیده‌هایی مانند کودکان کار یا زباله‌گرد نیز اجتناب‌ناپذیر است.

مسئولیت اصلی رسیدگی و تلاش در جهت رفع این پدیده‌ها،‌ به‌عهده نهادهای دولتی است. اما سازمان‌های مردم‌نهاد نیز می‌توانند در کنار دولت در تشخیص دلایل بروز معضل کودکان زباله‌گرد و همچنین ارائه راهکار برای رفع آن نقش مؤثری ایفا کنند. اما این ابهام نیز درباره نحوه فعالیت برخی از این سازمان‌ها وجود دارد مبنی بر این که با وجود گسترش کمی سازمان‌های مردم‌نهاد در سال‌های اخیر، فقط تعداد اندکی از آنها توانسته‌اند به‌صورت واقعی باری از دوش جامعه بردارند، چراکه بیشتر این سازمان‌ها در جذب کمک‌های مردمی موفق نبوده و به جای این که برای رفع کمبودها در کنار جامعه باشند، خودشان به بودجه‌های دولتی و کمک‌های شهرداری وابسته شده‌اند. با وجود این،هنوز برخی سازمان‌های مردم‌نهاد و همچنین رسانه‌ها می‌توانند بازوی توانمند جامعه در نمایش مشکلات باشند و دیدبانی حفظ منافع عمومی را به‌عهده گیرند تا بی‌توجهی به قانون در همه دستگاه‌ها به حداقل برسد. در زمینه کودکان زباله‌گرد نیز چون تاکنون گزارش‌هایی غیرمستند مبنی‌بر به‌کارگیری و اسکان کودکان مهاجر غیرقانونی توسط پیمانکاران شهرداری تهران در کارگاه‌های تفکیک زباله در رسانه‌ها منتشر شده است، می‌توان از سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان رسانه‌ای درخواست کرد که اگر مستنداتی در این باره دارند، آنها را به کمیسیون‌های مربوط در شواری شهر تهران ارسال کنند تا اگر روندی غیر قانونی در حوزه بازیافت در شهرداری تهران در جریان است، اعضای شواری شهر از آن آگاه شوند و با متخلفان احتمالی برخورد کنند.

ناهید خداکرمی

نایب رئیس کمیسیون محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران