جنینی که چاقی را دوست دارد

دکتر نیلا طبسی، متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگو با جام‌جم درباره دلایل وزن بالا یا پایین جنین در دوران بارداری و مراقبت‌های مربوط به این مادران، نکات مهمی را برای شما خوانندگان عزیز بیان می‌کند.

وزن نرمال جنین

اولین دلیلی که در وزن جنین موثر است و باعث می‌شود او بیش از حد استاندارد، چاق یا لاغر باشد، وضعیت ژنتیکی اوست. در واقع ژن‌های انتقال یافته از والدین به جنین بر وضعیت استخوانی، قد، چاقی یا لاغری و دیگر وضعیت بدن هر کدام از ما تاثیرگذار است.

میزان خون‌رسانی جفت به جنین عامل مهم دیگری است که در وزن جنین تاثیر دارد. به عنوان مثال در دوقلوهای همسان که یک جفت دارند و یکی خون بیشتر و دیگری کمتر دریافت می‌کند، ممکن است جنینی که خون بیشتر دریافت می‌کند به دلیل تورم اندام و پوست درشت تر به نظر برسد.

نقش تغذیه مادر در چاقی جنین

ریز و درشت بودن بچه ربطی به وضعیت تغذیه مادر ندارد. زیرا همان‌گونه که اشاره شد ژن‌ها و عملکرد جفت در خون‌رسانی است که نقش تعیین‌کننده دارند. بنابراین پرخوری یا کم خوری مادر فقط باعث چاقی یا لاغری مادر می‌شود.

شاید این سوال مطرح شود که آیا می‌توان با کمک دارو یا هر اقدام دیگری بر عملکرد جفت تاثیر گذاشت؟ پاسخ متخصصان به این پرسش منفی است. چرا که جفت مکانیزم سربسته و پیچیده‌ای دارد و نمی‌توان تغییر یا نقشی در خون‌رسانی جفت به جنین ایجاد کرد.

البته ابتلا به بیماری‌های سیستمیک قبل یا در حین بارداری مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، ریوی، کبد و البته مصرف سیگار و اعتیاد همه بر عملکرد جفت در خون‌رسانی تاثیر دارند و می‌توانند باعث اختلال فعالیت جفت شوند.

مهم‌ترین زنگ خطر جنین چاق

درشتی جنین برای متخصصان زنگ خطر محسوب می‌شود.آنان ضمن توجه به عوامل مذکور، بررسی‌های خود را برای بررسی دیابت بارداری آغاز می‌کنند. ریسک ابتلا به دیابت بارداری بین هفته 24 تا 26 آغاز می‌شود به همین دلیل متخصصان بر تست قند خون تأکید و دقت بیشتری دارند.این توجه در صورتی که جنین بر خلاف سن بارداری چاق باشد، افزایش می‌یابد تا در صورت ابتلای مادر به دیابت بارداری، جنین را از عوارض آن محفوظ نگه داریم.

در صورتی که نتیجه آزمایش‌ها حاکی از ابتلای مادر به دیابت بارداری بود، در گام اول اصلاح سیستم تغذیه و افزایش فعالیت بدنی، اولین توصیه متخصصان برای کنترل دیابت است.

اما اگر اختلال قند خون همچنان ادامه داشت در این حالت مادر حتما برای دریافت انسولین باید به مدت 4-3 روز در بیمارستان بستری شود تا انسولین را تحت نظارت مستقیم پزشک دریافت کند.چرا که دریافت انسولین در روزهای اول می‌تواند باعث افت قند خون مادر و در نتیجه باعث به کما رفتن او شود.

در صورتی که نتایج آزمایش‌های مربوط به قندخون حاکی از سلامت مادر بود، بزرگی جنین به تنهایی هیچ خطری برای مادر و بچه از جمله ابتلا به مسمومیت بارداری (پره‌اکلامپسی) ندارد. این شرایط فقط در انتخاب نحوه زایمان (سزارین یا طبیعی) تاثیر دارد.

ارتباط دیابت با میزان مصرف مواد قندی

دیابت بارداری اگر کنترل نشود، موادی در بدن تولید می‌شود که می‌تواند باعث بروز مشکلات ناهنجاری‌های جسمی برای جنین و چه بسا مرگ زودرس او شود. به همین دلیل متخصصان، کنترل دیابت در دوران بارداری را بسیار سخت و جدی می‌گیرند و این کنترل درباره مادرانی که قبل از بارداری به دیابت مبتلا هستند، بیشتر است.

مادرانی که جنین آنها وزن بالا دارد لازم است به دو نکته مهم توجه داشته باشند. ابتلا به دیابت دوران بارداری اصلا ربطی به میزان مصرف مواد قندی ندارد. یعنی اگر مادری شب قبل از آزمایش مواد قندی زیاد مصرف کرد و در آزمایش روز بعد شاهد قند بالا بود، این موضوع به دلیل مصرف بالای قند در شب یا روزهای گذشته نیست و لازم است این مساله را حتی اگر یک‌بار هم اتفاق بیفتد، جدی بگیرد، چرا که این اختلال می‌تواند نشانه‌ای برای آشکار شدن دیابت پنهان فرد و دیابت دوران بارداری باشد.

نکته دوم مربوط به ضرورت انجام تست قند بعد از گذشت شش هفته از زمان زایمان است.دیابت بارداری معمولا بعد از زایمان رفع می‌شود، اما در 20 درصد موارد در مبتلایان باقی می‌ماند به همین دلیل مادر بعد از زمان مذکور حتما باید وضعیت قندخون را بررسی کند.

تنگی نفس را جدی بگیرید

تنفس سخت و احساس کمبود اکسیژن ازجمله مسائل این مادران است.افزایش رشد جنین از هفته بیستم (پنج ماهگی) باعث می‌شود مادر احساس تنگی نفس کند که این موضوع امری طبیعی است. هر چند قد و هیکل مادر در این زمینه نیز موثر است. بالا آمدن دیافراگم به واسطه بزرگ شدن رحم به قفسه سینه مادر فشار می‌آورد. چون طول ریه مادر کم می‌شود. مثلا مادرانی که قد آنها 150 سانتی متر است، نسبت به مادران قد بلند بیشتر دچار تنگی نفس می‌شوند.ضمن آن که نحوه نشستن مادر نیز بر وضعیت تنفس او بسیار تاثیر دارد.

اگر مادری نیمه‌های شب به دلیل تنگی نفس از خواب بیدار شد، حتما باید به متخصص قلب و ریه مراجعه کند.این مساله غیرعادی است و ممکن است مادر به بیماری نهفته قلبی یا ریوی مبتلا باشد.

تست قند بعد از تولد از جنین‌های چاق

نکته بسیار مهم بعد از به دنیا آمدن جنین بالای چهار کیلو، کنترل منظم و دقیق قند خون نوزاد است. چون بدن این بچه‌ها در دوران بارداری به دریافت بالای قند عادت کرده، قند خون آنها از زمان زایمان تا ترخیص حتما باید کنترل شود تا بچه دچار تشنج نشود. به مادر نیز توصیه می‌شود به نوزاد بیشتر شیر بدهد تا دچار افت قند نشود و در صورت مشاهده علائمی همچون بی‌حالی و شل شدن بدن، سریع به پزشک مراجعه کند.