از دوری «صیاد»...

این شهید از ابتدای پیروزی انقلاب تا مهر 1358 در اصفهان بود و در این مدت با همکاری نیروهای نظامی و دوستان انقلابی خود - که بعدا پاسدار شدند - گروه 30 نفره‌ای را تشکیل داده و به حفظ و حراست از پادگان پرداخت. تلاش‌های او پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ساماندهی ارتش و ساختار نیروهای مسلح متجلی شد. از مهم‌ترین اقدامات او پس از پیروزی انقلاب اسلامی، می‌توان به تهیه طرح‌های عملیاتی که منجر به شکستن حصر شهرهای سنندج و پادگان‌های مریوان، بانه و سقز شد، اشاره کرد.

شهید صیاد شیرازی نقش بسزایی در همکاری و نزدیکی ارتش و سپاه داشت. او پس از خلع بنی‌صدر از فرماندهی کل قوا، برای پایان دادن به ناهماهنگی ارتش و سپاه در آن دوران، قرارگاه مشترک عملیاتی سپاه و ارتش را راه‌اندازی کرد و به عنوان فرمانده ارشد در آن قرارگاه مشغول به فعالیت شد و خدمات بسیاری را رقم زد. او سرانجام 21 فروردین 1378 مورد سوء قصد یکی از اعضای گروهک تروریستی منافقین قرار گرفت و بشدت مجروح شد و بر اثر شدت جراحات وارده به شهادت رسید. در این گزارش نگاهی به مهم ‌ترین کتاب‌هایی که درباره این شهید نگاشته شده و حکم منابعی کلیدی را درباره ایشان دارد، می‌پردازیم.

آزادی خرمشهر

(خاطرات شهید صیاد شیرازی)

«آزادی خرمشهر»، کتابی است به روایت سپهبد شهید علی صیادشیرازی و به قلم سعید فخرزاده و احمد دهقان. کتاب با روایت چگونگی انجام عملیات فتح المبین و پیروزی در آن آغاز می‌شود. در این قسمت شهید صیادشیرازی، سازمان قرارگاه‌های عملیات بیت‌المقدس را نام می‌برد و ویژگی‌های عملیات بیت‌المقدس را بیان می‌کند. مراحل انجام این عملیات نیز از مواردی است که ناگفته نمی‌ماند. قسمت بعدی، آزادی خونین‌شهر است.

راهکارهای آزادی خونین شهر و انتخاب نیروها برای انجام این عملیات، از نکات بارزی است که در این قسمت مورد بررسی قرار می‌گیرد. قسمت پایانی کتاب هم درباره پیام تاریخی حضرت امام‌خمینی(ره) درباره فتح خرمشهر است. این پیام در دو قسمت بیان شده است. مطلب دیگری که در این قسمت بررسی می‌شود حمله اسرائیل به جنوب لبنان است. نیروهای ایرانی برای دفاع به لبنان اعزام می‌شوند. اما امام خمینی‌(ره) با درایت، دستور به بازگشت آنها می‌دهد.

در کمین گل سرخ

کتاب «در کمین گل سرخ» زندگینامه داستانی شهید سپهبد علی صیاد شیرازی از تولد تا شهادت ایشان، به نویسندگی محسن مؤمنی‌شریف است. این کتاب شامل پنج بخش است؛ بخش اول با عنوان «از کودکی تا پیروزی انقلاب اسلامی» متشکل از 9 فصل، بخش دوم با عنوان «از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ تا انتصاب‌ به فرماندهی‌ نیروی زمینی‌ ارتش‌ جمهوری ‌اسلامی‌ ایران‌ در 9 مهر 1360» شامل 13 فصل، بخش سوم با عنوان «دوران‌ فرماندهی‌ نیروی‌ زمینی‌ تا عملیات‌ مرصاد و پایان‌ جنگ» شامل 16 فصل‌، بخش چهارم با عنوان «دو سال پایانی جنگ» شامل دو فصل و بخش پنجم با عنوان «سرانجام» از دو فصل تشکیل‌ شده است.

نویسنده در این کتاب به‌صورت غیرمنتظره داستان زندگی شهید صیاد شیرازی را از جایی قلم می‌زند که یک سرهنگ حکم بازداشت او را صادر می‌کند و نمی‌داند چند روز بعد او ضامن جانش می‌شود. در ادامه محتوای کتاب از پدر شهید صیاد شیرازی که نظامی بوده شروع می‌شود تا به کودکی و نوجوانی و جوانی صیاد شیرازی می‌رسد و سپس به‌عنوان یک نظامی در آستانه انقلاب، فعالیت‌های انقلابی می‌کند و سرهنگ شعیبی او را به همین جرم به بازداشت می‌فرستد. چند روز بعد که انقلاب به ثمر می‌رسد جوانان انقلابی اصفهان می‌خواهند سرهنگ را اعدام کنند که صیاد شیرازی شفاعتش را می‌کند.

در بخش‌های بعدی کتاب به غائله کردستان و پاک‌سازی بانه و مریوان به دست صیاد شیرازی می‌پردازد و سپس رسیدن ایشان به منصب فرماندهی نیروی زمینی ارتش را بازگو می‌کند. در این کتاب نویسنده در خصوص نقش شهید به‌عنوان فرماندهی عملیات‌های بزرگ جنگ، حضور مؤثر در آزادسازی هویزه و خرمشهر، انجام عملیات مرصاد سخن به میان آورده و در پایان به شهادت ایشان اشاره داشته است.

کتاب «در کمین گل سرخ» در سال 86 به‌عنوان بهترین کتاب دفاع مقدس شناخته‌شده است و از مهم‌ترین ویژگی‌های این اثر، نوگرایی در شیوه‌ روایت، تلفیق ظریف اطلاعات با بافت داستان و پرداختن به شخصیت‌هایی است که چه در بخش داستان و چه در بخش زندگینامه، بخوبی قوام‌ یافته‌اند و گویی از متن بیرون می‌آیند و همراه خواننده می‌شوند. نویسنده در این کتاب کوشیده است با استفاده از خاطرات سپهبد صیاد شیرازی و روایت خود، مجموعه‌ای جذاب و اثرگذار بیافریند. به‌طوری‌که در لابه‌لای متن کتاب هرکجا که مناسب دیده، وقایع را از زبان خود شهید نقل کرده است.

هر چند دیر

این کتاب درباره خاطرات شهید علی صیاد شیرازی در زمان جنگ تحمیلی است که شامل فعالیت‏ها و اقدامات درخشان وی در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی و در زمان جنگ تحمیلی است که به عنوان فرمانده عملیات‏های مختلف در زمان جنگ نقش خود را بخوبی ایفا می‌کند. خاطرات ایشان که در طول جنگ ضبط شده بود در سال 1373 برای چاپ به ایشان ارائه شد که در همین سال هم به شهادت رسیدند.

کتاب حاضر، شامل خاطرات شهید «علی صیاد شیرازی» فرمانده نیروی زمینی ارتش در دوران جنگ ایران و عراق، از زمان‏پیروزی انقلاب اسلامی، رویدادهای اوایل انقلاب، جنگ ایران و عراق تا سال 1362 است.

پیشنهاد تدوین خاطرات سردار صیاد شیرازی در سال 1371 به‏ایشان داده شد و در اولین قدم، گفت‌وگوهای سعید فخرزاده با این‏شهید که روی 22 نوار کاست در روزهای پایانی جنگ ضبط شده‏بود، روی کاغذ آمد. محصول کار در سال 1373 به ایشان ارائه شد تا نظر نهایی‏شان را در متن اعمال کنند، که در همین سال به شهادت‏رسیدند.

جلوه یار

کتاب «جلوه یار» که خاطراتی درباره شهید سپهبد علی صیاد شیرازی به روایت محافظان اوست، منتشر شده است. این کتاب را «احمد حسینیا» و در چهار بخش با خاطراتی از حسین خُمان، محمد فشکی، یادگار روستایی و حمیدرضا اکبری نوشته است. سرهنگ احمد حسینیا، تنظیم کننده کتاب، سال 1360 به لشکر 28 پیاده کردستان منتقل شد و چهار سال به عنوان فرمانده گروهان در مناطق مختلف عملیاتی مشغول به خدمت بود. در کتاب «جلوه یار» عکس‌هایی از راویان خاطرات و شهید سپهبد علی صیاد شیرازی نیز آورده شده است.

یادداشت‌های سفر شهید صیاد شیرازی

شهید صیاد شیرازی هیچ‌گاه جنگ را پایان‌بخش فعالیت‌های خود نمی‌دید. از این‌رو در سال 1373، برای انتقال دانش و تجربیات جبهه و جنگش در دانشگاه افسری امام علی(ع) مشغول تدریس شد سپس هیأتی را با عنوان «معارف جنگ» ایجاد کرد تا خاطرات رزمندگان را از مأموریت‌های میدانی و پژوهشی، مناطق عملیاتی و عوارض باقیمانده از جبهه‌های جنگ، ضبط و ثبت صوتی و تصویری کند تا در تهران تکمیل و مدون شوند.

محسن کاظمی در این مجال، در سال 1374 فرصت یافت تا به‌عنوان وقایع‌نگار سفرهای میدانی با این هیأت پیوند بخورد و در 9 سفر میدانی، حوادث را به‌صورت لحظه‌ به ‌لحظه به ثبت برساند.این یادداشت‌ها مربوط به مأموریت‌های میدانی و تحقیقاتی این گروه و باهدف ثبت دقیق برخی ‏از وقایع جنگ ایران و عراق است. نویسنده به‌عنوان وقایع‌نگار در این سفرهای میدانی از کردستان تا خوزستان همراه این گروه بوده و علاوه بر ثبت‏ خاطرات همراهان شهید صیاد شیرازی و عده‏‌ای از امرای ارتش ‏ایران در مواردی نیز به ابعاد شخصیت تیمسار صیاد شیرازی پرداخته است.

منش فرماندهی

این کتاب دربردارنده مجموعه‌ای از درس‌های سپهبد صیاد شیرازی، تحت عنوان «معارف جنگ»، برای فرماندهان و دانشجویان، دانشگاه افسری امام علی (ع)، است و احمد نوروزی فرسنگی آن را نوشته است. از جمله موضوع‌های مطرح شده در این جلسه‌ها، که اکنون عنوان فصل‌های گوناگون کتاب است، می‌توان مسئولیت‌ها و وظایف مدیر و فرمانده، سازماندهی، ایجاد انگیزه و ابتکار، چاره‌جویی و پیشگیری، جمع‌آوری اطلاعات و آمار لازم و تشویق و توبیخ را نام برد.

عملیات شیندرا

«شیندرا» نام روستایی است در منطقه کردستان 21 مهر 1358 به دنبال پاکسازی کردستان، گروهی از نیروهای داوطلب که همراه شهید دکتر مصطفی چمران در پادگان سردشت حضور یافته بودند، عملیات شناسایی انبار مهمات ضد‌انقلاب را در محدوده روستای مذکور به انجام می‌رسانند. سپس گروهی از رزمندگان، از‌جمله شهید صیاد شیرازی، با بالگرد به منطقه وارد می‌شوند و طی درگیری با دشمن، حوادثی پیش می‌آید که اعضای گروه ناگزیر می‌شوند در منطقه نا‌امن بمانند .

اما سرانجام نجات می‌یابند .ماجرای این عملیات در این کتاب از قول شهید صیاد شیرازی دو نفر دیگر از همراهان ایشان بازگو شده و نویسنده آن نجاتعلی صادقی گویاست.

تا کوچه‌های آسمان

کتاب تا کوچه‌های آسمان مجموعه‌ای از خاطرات شهید صیاد شیرازی است که به قلم استاد محمد مهدی بهداروند تهیه و تدوین شده و همرزمش سردار غلامعلی رشید آن را روایت کرده است. غلامعلی رشید در مقدمه این کتاب این گونه می‌آورد: «مهم‌ترین ویژگی شهید (صیاد)، در اجرای اوامر امام را می‌توان تلاش وی برای وحدت بخشی بین نیروهای سپاه و ارتش و بسیج بدانیم. روزی در جلسه‌ای، در محضر امام که فرماندهان عملیات سپاه و ارتش حضور داشتند، حضرت امام خمینی دستان سردار رضایی و سپهبد صیاد شیرازی را در دست یکدیگر گذاشت و به آنها گفت با وحدت عمل کنید. »