خون پژوهش در رگ دانشگاه

«در صورت تصویب این بودجه در قالب تسهیلات با دو سال توقف در بازپرداخت، تجهیزات فعلی آزمایشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دانشگاه‌ها نوسازی می‌شود، زیرا بخش قابل توجهی از تجهیزات فعلی آزمایشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دانشگاه‌های کشور فرسوده است و آزمایشگاه دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی بشدت به این تسهیلات نیاز دارند.» اینها بخشی از توضیحات حسین عسگریان ابیانه، معاون اداری ـ مالی و مدیریت منابع وزیر علوم، تحقیقات و فناوری درباره این خبرخوش است.

آن‌طور که او می‌گوید، نسل جدید دانشگاه‌ها در کشورهای توسعه یافته، دانشگاه‌های کارآفرین است.

بسیاری از کارشناسان نیز تاکید دارند اگر قرار است دانشگاه‌های کشور به سمت دانشگاه‌های نسل 3 و 4 حرکت کنند و اهداف برنامه ششم توسعه کشور و‌ سند چشم‌انداز 1404 مبنی بر قرار گرفتن ایران در جایگاه نخست توسعه علمی منطقه محقق شود، لازم است بودجه‌های پیش‌بینی شده دراین‌باره تصویب شود و تخصیص یابد.

سال آینده بودجه مراکز پژوهشی دانشگاه‌ها بیشتر می‌شود و اعتبارات مورد نیاز تکمیل ده‌ها طرح عمرانی با پیشرفت بالای 70 درصد در دانشگاه‌های کشور نیز تخصیص خواهد یافت. البته به گفته معاون وزیر علوم در این مسیر از مشارکت خیران و درآمدهای اختصاصی دانشگاه‌ها نیز برای تکمیل طرح‌های عمرانی، آموزشی، پژوهشی و خوابگاهی استفاده می‌شود؛ طوری که اگر دانشگاه‌ها 50 درصد هزینه اجرای طرح‌های عمرانی آموزشی، پژوهشی و خوابگاه‌ها را از ظرفیت خیرین یا درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها اختصاص داده و اجرا کنند، 50 درصد باقیمانده نیز در حد اعتبارات توسط وزارت علوم تامین می‌شود.

همچنین بنا شده در سال آینده، برای پرداخت بدهی دانشگاه‌ها به پیمانکاران نیز فکر عاجلی شود. عسگریان ابیانه با اشاره به بدهی چند هزار میلیارد ریالی دانشگاه‌ها به پیمانکاران، وعده داده است با رایزنی‌های انجام شده با سازمان برنامه و بودجه، بخشی از این بدهی تسویه می‌شود که این اعتبارات پس از نهایی شدن در اختیار دانشگاه‌ها گذاشته می‌شود.

در صورتی که این بودجه ها، تمام و کمال تخصیص یابد، قطعا وضع عمرانی و پژوهشی دانشگاه‌ها بهبود پیدا می‌کند و حداقل دغدغه مراکز آموزش عالی، چگونگی بازپرداخت بدهی‌ها به پیمانکاران نخواهد بود. در آن صورت، سال 97 را باید سال خوش مراکز آموزش عالی در سراسر کشور دانست.

بودجه‌های پژوهشی نباید
روی کاغذ بماند

پژوهشگران و محققان، گل سرسبد نیروهای انسانی فعال در جامعه هستند که می‌توانند با فعالیت گسترده خود، فرآیند توسعه کشور را شتاب ببخشند. این روزها معانی قدرت در بین کشورها کاملا در حال تغییر است. کشوری که برای علم و پژوهش، بها قائل می‌شود، از پژوهشگران حمایت می‌کند و مهاجرت معکوس نخبگان و پژوهشگران را در دستور کار قرار دارد، چنین کشوری قطعا قدرتمند خواهد شد‌.

فرهاد فلاحتی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز در گفت‌وگو با جام‌جم به اهمیت نقش پژوهش در دانشگاه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: با کمک علم، فناوری، پژوهش و تحقیقات دانشگاهی می‌توان ریشه بسیاری از مشکلات کشور را خشکاند، اما متاسفانه سال‌هاست که همواره توجه جدی به حوزه پژوهش نشده است و شاید هم‌اکنون در بهترین حالت، بودجه پژوهش در کشور 5/0درصد کل بودجه‌های کشور باشد که امیدواریم این نسبت در سال آینده، افزایش عینی داشته باشد.

به گفته فلاحتی، یکی دیگر از مشکلات حوزه پژوهش در کشور این است که متاسفانه همان بودجه‌های اندک پیش‌بینی شده برای پژوهش‌های دانشگاهی هم به‌طور کامل تخصیص پیدا نمی‌کند و حتی گاهی در برخی دانشگاه‌های کشور، بودجه‌های محدود حوزه پژوهش صرف امور غیرپژوهشی می‌شود.

این نماینده مجلس تاکید دارد: اگر واقعا می‌خواهیم براساس سند چشم‌انداز توسعه به جایگاه فاخری در حوزه علم و فناوری برسیم، باید بیشتر از اینها در حوزه پژوهش هزینه کنیم و مطمئن باشیم که هرچه به‌طور منطقی در حوزه پژوهش‌های علمی هزینه کنیم، چندین برابر آن هزینه‌ها، درآمد ملی خواهیم داشت.

چرا بودجه حوزه پژوهش در اولویت نیست؟

وقتی بودجه دانشگاه نتواند پاسخگوی نیازهای حیاتی آموزش عالی باشد، حوزه پژوهش نیز به اولویت دسته چندم دانشگاه‌ها تبدیل می‌شود.

محمدعلی برخورداری، رئیس دانشگاه علم و صنعت نیز از همین موضوع گلایه می‌کند و می‌گوید: آنچه شعار داده می‌شود اختصاص
20 تا 25 درصد بودجه دانشگاه‌ها به پژوهش است، ولی آنچه اتفاق می‌افتد این است که اول حقوق پرسنل، هزینه برق مصرفی، غذای دانشجو و... را می‌پردازیم و آنچه می‌ماند به پژوهش می‌دهیم که این وضعیت اجتناب‌ناپذیر است.

احمد معتمدی، رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز نظر رئیس دانشگاه علم و صنعت را تائید می‌کند و می‌گوید:بودجه پژوهش جزو بودجه جاری است و هیات امنای هر دانشگاه تصمیم می‌گیرد چنددرصد به پژوهش اختصاص یابد، مسئولان دانشگاه مجبورند ابتدا هزینه آب و برق و حقوق کارمندان و اعضای هیات علمی را بپردازند سپس برای پژوهش، بودجه درنظر بگیرند که اگر بودجه به اندازه مصوب تخصیص نیابد، بخش پژوهش با مشکل مواجه می‌شود.

ضیاءا... اعزازی ملکی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز در گفت‌وگو با جام‌جم از زاویه دیگری به چالش‌های حوزه پژوهش نگاه می‌کند و می‌گوید: اگر می‌خواهیم با پدیده فرار مغزها مقابله کنیم، ضرورت دارد بودجه‌های حوزه پژوهش افزایش یابد و امکانات کافی برای فعالیت‌های پژوهشی در اختیار دانشجویان قرار بگیرد.

به گفته این نماینده مجلس، در صورت بی‌توجهی به بودجه‌های پژوهشی دانشگاه‌ها، توان و استعداد دانشجویان مستعد کشور نیز ناشناخته می‌ماند و فرآیند تولید ثروت از دانش نیز مختل خواهد شد.

در شرایطی که براساس اسناد بالادستی، سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی باید به 3درصد برسد، اما شواهد حاکی است که سهم پژوهش از تولیدناخالص داخلی در کشور ما به یک درصد هم نمی‌رسد. در کنار این‌که نیاز است بودجه کافی به حوزه پژوهش تزریق شود، باید شرایطی فراهم شود که اهمیت آن بین دانشجویان و مسئولان نیز شناخته شود و به هزینه اعتبارات در حوزه‌های پژوهشی به دید هزینه‌های سوخت شده نگاه نشود.