مکمل‌های ضروری برای شیرخواران

کمبود ویتامین A از مشکلات تغذیه‌ای شایع در جهان به شمار می‌رود. افزایش مرگ و میر در اثر بیماری بویژه سرخک در کودکان مبتلا به کمبود ویتامین A گزارش شده و خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی و اسهالی در این کودکان دو تا سه برابر بیشتر است. اختلال در سیستم خون‌سازی، کاهش رشد و افزایش ابتلا به بیماری‌ها به دلیل کاهش قدرت ایمنی بدن، از دیگر عوارض و پیامدهای کمبود ویتامین A است.

شیرخواران، کودکان و نوجوانان باید از مکمل‌های ویتامین D به صورت قطره یا قرص برای سلامت استخوان‌ها استفاده کنند. بویژه شیرخوارانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند، به دلیل کم بودن میزان ویتامین D در شیر مادر ممکن است دچار اختلال رشد شوند.

علائمی وجود دارد که نشان می‌دهد، خیلی از کودکان قبل از بروز علائم راشیتیسم،‌ دچار کمبود طولانی‌مدت ویتامین D بوده‌اند. اصلی‌ترین راه تأمین ویتامین D، برخورد نور ماورای بنفش آفتاب و تغییرات پیش‌سازهای زیر پوستی است. این ویتامین از راه مواد غذایی حیوانی نیز تامین می‌شود. در گیاهان نیز پیش‌سازهای تولیدکننده ویتامین D موجود است. با توجه به آن که تماس زیاد با نور خورشید برای کودکان کم‌سن خطرناک است، به والدین شیرخواران زیر شش ماه توصیه می‌شود، از قرار دادن کودکان در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کنند، زیرا احتمال سرطان پوست به میزان زیادی
افزایش می‌یابد.

بیشتر بچه‌هایی که از شیر خشک استفاده می‌کنند، میزان کافی ویتامین D به دست می‌آورند، زیرا در این شیرها میزان کافی ویتامین D افزوده شده است. اگرچه پزشکان برای تقویت سیستم ایمنی نوزاد، مادران را تشویق به شیردادن می‌کنند، اما همیشه این نگرانی وجود دارد که در طی روند رشد، کودک دچار کمبود این نوع ویتامین شود.

در چند ماه اول زندگی،‌ حداقل 200 واحد بین‌المللی ویتامین D در روز تکامل مناسب کودک را تسریع می‌کند. این میزان دارو باید در تمام طول دوران کودکی و نوجوانی ادامه یابد. در طول زندگی باید روزانه 200 واحد ویتامین D مصرف شود و بعد از 65 سالگی ممکن است، به میزان کمتری از این ویتامین نیازوجود داشته باشد.

کودکی که شش ماه با شیر مادر تغذیه شده و تا این سن از ذخایر آهن خود و مقدار آهن قابل جذب شیر مادر استفاده کرده، بعد از شش ماهگی نیاز به مکمل آهن دارد،‌چرا که سرعت رشد او زیاد است و آهن موجود در غذا متناسب با سرعت رشد وی نیست. مطالعات نشان داده است،‌ اثرات نامطلوب فقر آهن در دوران جنینی و دو سال اول زندگی کودک بر رشد و تکامل مغزی، غیرقابل جبران است. اگرچه کمبود آهن می‌تواند در تمام مراحل زندگی سبب کاهش قدرت ادراک و یادگیری گردد، ولی اثرات نامطلوب کم‌خونی در دوران شیرخوارگی و اوایل کودکی اثرات منفی بیشتری به دنبال دارد.

تکامل و هماهنگ شدن حرکات کودکان کم‌خون به تاخیر می‌افتد و این کودکان در مدرسه نیز یادگیری کمتری دارند. ضریب هوشی این کودکان 5 تا 10 امتیاز کمتر از حد طبیعی برآورد شده است. در کودکان مبتلا به کم‌خونی فقر آهن، میزان ابتلا به بیماری‌های عفونی بیشتر است، زیرا سیستم ایمنی آنها قادر به مبارزه موثر با عوامل بیماریزا نیست، بنابراین به کودکان بعد از شش ماهگی مکمل آهن به صورت قطره یا شربت تجویز می‌شود.

‏مکمل آهن را نباید همزمان با وعده شیر کودک به وی داد، زیرا کلسیم موجود در شیر، از جذب آهن جلوگیری می‌کند. بعضی مادران با نگرانی از تیره شدن رنگ دندان شیرخوار از دادن قطره آهن خودداری می‌کنند. این کار لطمه غیرقابل جبرانی به رشد و تکامل مغزی شیرخوار و در نتیجه، کاهش ضریب هوشی وی وارد می‌کند که قابل جبران نیست.

دکتر کاوه سالارمند

داروساز