خوزستان بیش از همه به آب کارون محتاج است

به گزارش مهر، موضوع تغییر اقلیم به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های فراروی جامعه جهانی مطرح است و یکی از گسترده ترین مباحث علمی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... و حتی سیاسی را به خود اختصاص داده است.

پدیده تغییر اقلیم پدیده تعریف شده ای است و ارتباط مستقیمی با تخریب سرزمین و بیابانزایی دارد و به همین دلیل راهکار ورود به پایان تغییر اقلیم، مقابله با بیابانزایی به صورت هماهنگ، علمی و تعریف شده است.با این مقدمه نگاهی می‌اندازیم به وضعیت خوزستان و وضعیت فوق بحرانی ریزگردها در سال 94 و 95 که توام با آسیب‌های متعدد بود.

وضعیت فوق بحرانی در خوزستان

خوزستان در سال 94 به عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان شناخته شد. روزهایی که ریزگردها باعث مشکلات تنفسی ساکنان این شهر شده بود. در آبان 1394 در پی بارش باران اسیدی در این استان، برای صدها نفر مشکلات تنفسی پیش آمد که آنان را به بیمارستان کشاند.

اما در سال بعد، وضعیت از این هم بدتر شد؛ با قطع آب و برق، خوزستان به حالت نیمه تعطیل درآمد. گرد و غبار شدید و رطوبت زیاد علت این وضعیت اعلام شد.

در همان سال، در طول دو ساعت میزان گرد و خاک هوا از زیر 100میکروگرم به بیش از 10هزار میکروگرم رسید، این عدد یعنی آلودگی هوای اهواز 60 برابر استاندارد جهانی است.

برای برون رفت از وضعیت فعلی خوزستان و ایلام، سه حوزه باید احیا شوند؛ 550هزار هکتار اراضی کشاورزی، بازگرداندن پوشش گیاهی به 350هزار هکتار شن زار و بازگرداندن کارون به روزهای پر آب پیشین.

طرح احیای 550 هزار هکتار اراضی کشاورزی

یدالله شمایلی مدیرعامل موسسه جهاد نصر درباره احیای 550هزار هکتار اراضی کشاورزی گفت: موسسه جهاد نصر عملاً فعالیت خود را در این زمینه از سال 89 آغاز کرد که به دلیل نبود اعتبارات لازم در پنج سال نخست تنها 110 هزار هکتار از این اراضی احیا شد.

وی افزود: در این خصوص در سال‌های گذشته طرح ساخت چند سد و همچنین ایجاد بخشی از شبکه‌های اصلی و فرعی آبیاری و زهکشی اجرایی شد اما به دلیل کمبود اعتبارات پیشرفت خوبی نداشت. اجرای طرح 550 هزار هکتاری مقام معظم رهبری طی سال‌های 1387 تا پایان سال 1392 معادل 66 هزار هکتار در شش سال بوده که به طور متوسط 11 هزار هکتار در سال بوده اما از سال 93 تاکنون به دلیل افزایش اعتبارات، 182 هزار هکتار، یعنی سالانه حدود 60 هزار هکتار بوده است.

شمایلی تصریح کرد: در حال حاضر زیرساخت‌ها برای مقابله با کانون‌های داخلی گرد و غبار مهیا شده و در برنامه ششم توسعه نیز 320 هزار هکتار از اراضی کانون گرد و غبار تعیین و در دست اقدام قرار می‌گیرد.

با این حال به نظر می‌رسد با توجه به اهمیت این طرح و حجم گسترده اراضی باقی مانده و آسیب‌های موجود، نیاز به تمرکز بیشتر و ورود جدی تر در این حوزه کاملا مشهود است. مسکوت ماندن این طرح به معنای تداوم وضعیت ریزگردهای خوزستان و افزایش مهاجرت است.

راه درازی برای احیای اراضی کشاورزی مانده است

می توان گفت منشا اصلی ریزگردها، حدود 350هزار هکتار شنزار روان است که از شمال غرب استان و هم مرز با عراق شروع می‌شود و تا شرق استان ادامه دارد. هفت کانون اصلی ریزگرد داریم که بزرگ‌ترین آن به مساحت 113 هزار هکتار در جنوب شرق اهواز قرار دارد. کنترل و تثبیت کانون‌های ریزگرد از سال 94 آغاز شده و تاکنون تنها 10هزار هکتار از مساحت این کانون‌ها به روش‌های مختلف اجرا شده است.

توفان‌های گرد و خاک و غبار باعث ایجاد مشکلات متعددی برای کشاورزی، سلامت مردم و تاسیسات برقی شده است. این توفان‌ها باعث از بین رفتن مزارع، برهنه شدن خاک، صدمه به حیات حیوانی، پرشدن کانال‌های آبیاری، مسدود شدن جاده‌ها و همچنین کاهش کیفیت آب و هوا شده است. ضمن اینکه از دست رفتن بهره وری خاک باعث مهاجرت نیروی کار و خالی شدن روستاها و افزایش حاشیه نشینی شده است.

احمد مطیعی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان با اشاره به علت بحرانی شدن وضعیت ریزگردها گفت: استان خوزستان 7 کانون اصلی ریزگرد به مساحت 350هزار هکتار دارد و بزرگ‌ترین آن جنوب شرق اهواز است.

وی درباره علت به وجود آمدن ریزگردها گفت: علت اصلی را باید در کاهش رطوبت و از بین رفتن پوشش گیاهی که عوامل اقلیمی و انسانی در آن دست داشته اند جستجو کرد؛ کاهش و از بین رفتن رطوبت اراضی آبگیر (هورها و تالاب‌ها) که بر اثر کاهش بیلان، رودخانه‌ها، کاهش بارندگی و تشدید اقدامات انسانی و از بین رفتن پوشش گیاهی حاصل شده عامل ایجاد کانون‌ها بوده و با وزش باد، ذرات ریز خاک در هوا معلق شده و به حرکت در می‌آیند.

وی توضیح داد: از مساحت 113 هزار هکتار در جنوب شرقی اهواز، 42هزار هکتار فوق بحرانی است که اسفند سال گذشته وزارت کشاورزی موظف شد در یکسال این کانون را کنترل کند. همان سال مصوب شد که 7 هزار هکتار نهال در این اراضی کشت شود و قرار شد امسال تا آخر سال نهایی شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان گفت: اولویت اول برگشت پوشش گیاهی طبیعی است؛ تا مرتع به کیفیت خوب برگردد. اگر مرتع استعداد داشته باشد طبیعت با قرق و بارش احیا می‌شود، اما اگر نه، باید درختکاری کنیم.

کارون آبی برای انتقال ندارد

بر اساس آمار، به دنبال سدسازی‌ها و اجرای متعدد طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون بزرگ، آورد این رودخانه در سال‌های اخیر از 20میلیارد مترمکعب به 14میلیارد مترمکعب کاهش یافته که این میزان کاهش آب ورودی سبب بروز مشکلات بسیاری در پایین دست کارون شده است و متاسفانه با وجود اثرات و خطرات اجرای طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون بزرگ، مدیران منابع آب کشور برای انتقال دو میلیارد متر مکعب دیگر نیز نقشه کشیده‌اند.مهدی ضرغام متخصص حوزه آب نیز با اشاره به وضعیت کارون گفت: سال‌هاست که بحث انتقال آب کارون مطرح است؛ ما تونل‌های کوهرنگ یک و دو را داریم که از سال بر اساس آمار، به دنبال سدسازی‌ها و اجرای متعدد طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون بزرگ، آورد این رودخانه در سال‌های اخیر از 20میلیارد مترمکعب به 14میلیارد مترمکعب کاهش یافته که این میزان کاهش آب ورودی سبب بروز مشکلات بسیاری در پایین دست کارون شده است و متاسفانه با وجود اثرات و خطرات اجرای طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون بزرگ، مدیران منابع آب کشور برای انتقال دو میلیارد متر مکعب دیگر نیز نقشه کشیده‌اند45 آب را منتقل می‌کنند اما الان دیگر آبی برای انتقال باقی نمانده است.

وی افزود: اگر آب باشد خوزستان آباد می‌شود؛ متاسفانه الان خیلی جاهای خوزستان تبدیل به کویر شده است و استان خوزستان بیش از هر کجای دیگر به این آب احتیاج دارد.

این متخصص حوزه آب گفت: انتقال آب هزینه بسیاری دارد و در اکثر مواقع بحثی سیاسی است، آب برای خوزستان طبیعی هست و اینجا نیاز به هزینه انتقال نداریم. هر چقدر کشاورزی کنیم ریزگردها کم می‌شود، کمک به محیط زیست می‌شود و مهاجرت معکوس خواهیم داشت. در خوزستان آن قدر معضل زیست محیطی داریم که رهاسازی آن در بیابان‌ها دستاوردش از انتقال آن بیشتر است.

وی افزود: خوزستان یکی از استان‌هایی است که بیشترین ضریب بیکاری را داد، حالا اگر این آب را هم منتقل کنند که دیگر باید شاهد فاجعه بر سر فاجعه باشیم. ما دو طرح مهم در استان داریم که آب کارون برای آن‌ها پاسخگو خواهد بود.

ضرغام با اشاره به خشکی آب کارون گفت: نباید چشم‌ها را به روی واقعیت بست؛ الان حدود 10 سال است که وضعیت کارون خیلی بحرانی شده است اما این نتیجه سیاست‌های 30 ساله است و الان دارد خودش را نشان می‌دهد. ما در منابع آب درست مدیریت نکردیم و الان داریم تاوانش را می‌دهیم و اگر بخواهیم تمام توانمان را برای این کار متمرکز کنیم و کار منفی انجام ندهیم 20 تا 30 سال طول می‌کشد تا کارون احیا شود.

وی گفت: ما در خوزستان دشت‌هایی داریم که سطح آب زیرزمینی آن‌ها 60 تا 70 متر افت کرده، چشمه‌های پرآبی داشتیم که خشک هستند. الان زمین‌های حاصل خیر ما به معضل تبدیل شده اند.در چنین شرایطی است که ریزگردها، به شهرها هجوم می‌آورند و جای هوای پاک را می‌گیرند. واقعیت این است که ما با سیاست‌های نادرست و اقدامات غیرعلمی ریزگردها را ایجاد کرده ایم و تنها راه برون رفت از شرایط فعلی، مهربانی دوباره با طبیعت است.