وقتی استخوان پوک می‌شود

استخوان‌های بدن، تکیه‌گاهی برای عضلات هستند و تحمل وزن را به‌عهده دارند و باید به‌طور دائم در حال ساخت و ساز باشند. استخوان‌ها حتی زمانی که مشکل ندارند، دائم تخریب و ساخته می‌شوند؛ مخصوصا درناحیه ستون مهره‌ها، استخوان رادیوس، استخوان گردن و استخوان ران‌. این وضعیت تا حدود 30سالگی اتفاق می‌افتد. وضعیت زندگی، ورزش، ژنتیک و تغذیه همه در ذخیره استخوان دخیل هستند. این بانک استخوانی را تا30سال حفظ و بعد از آن خرج می‌کنیم.

عوامل موثر بر استخوان‌سازی که قابل تغییر هستند، کدامند؟

فعالیت ورزشی‌؛ البته فعالیتی که وزن بدن راتحمل می‌کند، مثل راه رفتن، دویدن و دوچرخه ثابت‌. در کنار آن تغذیه هم دخالت دارد. مصرف مواد حاوی کلسیم مانند لبنیات و مواد دیگر، ‌مواد حاوی ویتامین D و قرارگرفتن در برابر نورآفتاب هم کمک می‌کند. برخی بیماری‌ها و عادات بد باعث می‌شوند، قدرت استخوان‌های ما کاهش یابد. نوشیدن الکل و استفاده از تنباکو از هر نوع در روند استخوان‌سازی و افزایش استخوان خواری دخالت دارد‌. بیماری‌های موثر بر استخوان‌سازی عبارتند از: اختلالات تیروئید،‌ پرکاری پاراتیروئید، اختلال کار آدرنال، کم‌کاری غددجنسی و کمبود هورمون‌های جنسی چه در آقایان و چه در خانم‌ها باعث آسیب به روند استخوان‌سازی می‌شود.

آیا داروها روی تراکم استخوان اثر گذارند؟

بله، داروهای کورتونی (استروئیدی)، داروهای ضد تشنج و کسانی که داروی ضد‌انعقاد مثل هپارین مصرف می‌کنند. کسانی که داروهای هورمون تیروئید را بیش از حد نیاز مصرف می‌کنند، مستعد پوکی استخوان هستند. این افراد باید داروها را زیرنظر فوق‌تخصص روماتولوژی یا فوق‌تخصص غدد مصرف کنند.

پوکی استخوان یعنی چه؟

در پوکی استخوان، قدرت استخوان کاهش می‌یابد، ساختمان استخوان متلاشی می‌شود. استخوان ضعیف و مستعد شکستگی می‌شود. ما دو دسته سلول داریم‌؛ سلول‌های استخوان‌ساز و سلول‌های استخوان‌خوار و تعادل بین این دو برقرار است‌. اگر اختلال عملکرد بین این دو ایجاد شود، روند پوکی استخوان اتفاق می‌افتد.

آیا داروهای آنتی‌اسید مثل خانواده امپرازول در بروز پوکی استخوان نقش دارد؟

استفاده از این داروها جای نگرانی ندارد. داروهای آنتی اسید هم تاثیر چندانی ندارد. مصرف دارو باید با نظر پزشک روماتولوژیست یا فوق‌تخصص غدد باشد. پزشک دارو را برای پوکی استخوان تجویز می‌کند و اگر لازم باشد دارو تعویض می‌شود. ممکن است به علت اختلالات گوارشی دارو وریدی یا زیرجلدی تجویز شود. این داروها برای افرادی است که به داروهای معمول جواب نداده‌اند.

سنجش تراکم استخوان از چه سنی و برای چه افرادی توصیه می‌شود؟

سنجش تراکم استخوان در خانم‌های بالای 60سال لازم است‌. در اروپا و آمریکا این سن بالای 65سال است‌. کسانی که دارو مصر‌ف کرده‌اند، مثل داروهای کورتونی، ضد تشنج، ضد انعقاد و کسانی که سابقه بیماری روماتیسمی دارند مثل آرتریت روماتوئید، کسانی که بیماری بافت همبند به‌طور مادرزادی دارند، مانند بیماری مارفان، افرادی که تیروئیدشان کم‌کار یا پرکار است، اختلال آدرنال یا سندروم کوشینگ دارند، نیاز به سنجش تراکم استخوان دارند.

فاصله سنجش چقدر باید باشد؟

فردی با توجه به ریسک فاکتورهایی که دارد، برای غربالگری مراجعه می‌کند و بعد از غربالگری متوجه می‌شویم که پوکی استخوان ندارد. این فرد بین سه تا پنج سال آینده نیاز به غربالگری مجدد ندارد، اما کسی را که پوکی استخوان دارد، درمان می‌کنیم. دارو ممکن است خوراکی، تزریقی یا وریدی باشد. این فرد باید سالانه غربالگری شود.

علائم پوکی استخوان، شامل چه مواردی است؟

پوکی استخوان هیچ علامتی ندارد و قاتل خاموش نامیده می‌شود‌. وقتی علائم ایجاد می‌شود که بیماری پیشرفت کرده و استخوان، تغییر شکل یا شکستگی پیداکرده است.

دکتر الویس مرادخان

روماتولوژیست