اسـکار بی‌«نفـس»

این اتفاق در شرایطی افتاد که تاکنون آثار کارگردانان زن مختلفی از سراسر جهان در اسکار حضورداشته و دیده‌ شده است، اما نرگس آبیار برای اولین بار بود که به‌عنوان یک زن فیلم‌ساز، نمایندگی ایران در این مراسم را بر عهده داشت.

البته قطعا نمی‌توان حضور یا عدم حضور یک فیلم را در اسکار به معنای بی‌کیفیت و کم‌ارزش بودن آن تلقی کرد؛ چرا که همه ما بخوبی می‌دانیم سیاست‌های تندروی موجود در آمریکا در حوزه سینما غالبا (نه همیشه) یکسری فیلم‌های خاص را که صرفا مصرف داخلی برای محافل سیاسی در حوزه فرهنگ دارد بیشتر می‌پسندد. جام‌جم در گزارش پیش رو مروری داشته بر فیلم «نفس»، تاریخچه اسکار در ایران، روند معرفی فیلم‌ها در اسکار و... که در ادامه می‌خوانید.

همه چیز درباره«نفس»

«نفس» سومین ساخته بلند نرگس آبیار پس از «شیار 143» و «اشیا ازآنچه در آیینه می‌بینید به شما نزدیک‌ترند» است. آبیار این فیلم را سال 94 بر اساس قصه‌ای از داستان زندگی چهار کودک ساخت. روایت زندگی چهار کودک به نام‌های بهار، نادر، کمال و مریم که به همراه پدرشان غفور و مادربزرگ خود در دهه 50 شمسی نفس می‌کشند! دنیای این کودکان، دنیایی پر از رؤیاهای زیبای کودکانه است که قرار است رنگ حقیقت به خود بگیرد.

فیلم «نفس» علاوه بر حضورهای موفق بین‌المللی در سی‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر توانست جایزه بهترین فیلم از نگاه ملی را از آن خود کند و در بخش بین‌الملل جشنواره فجر نیز پانته‌آ پناهی‌ها سیمرغ زرین بهترین بازیگر نقش اول زن را دریافت کرد.

سابقه حضور سینمای ایران در اسکار

سابقه معرفی فیلم به آکادمی اسکار سابقه‌ای طولانی نیست. با این که در دهه 50 فیلم‌های شاخصی وجود داشتند که می‌توانستند به آکادمی معرفی شوند، اما تا سال 1356 که «دایره مینا» معرفی شد هیچ فیلم ایرانی برای حضور در این مراسم انتخاب نشد. پس‌ از آن فیلم «باد صبا» ساخته‌ آلبر لاموریس به‌عنوان نماینده‌ ایران در سال 1357 راهی آکادمی اسکار شد. بعد از آن سینمای ایران به مدت 16 سال نماینده‌ای به اسکار معرفی نکرد تا سال 1373 که فیلم «زیر درختان زیتون» ساخته‌ عباس کیارستمی معرفی شد.

در این سال‌ها نیز فیلم‌های مختلفی از جنس و ژانر مختلف به‌عنوان نمایندگان سینمای ایران به اسکار معرفی شدند. بیشترین سابقه را مجید مجیدی دارد که از سال 1377 با فیلم «بچه‌های آسمان» در این مراسم حضور یافت و در همان سال یعنی سال 1999 میلادی موفق شد جزو پنج نامزد نهایی بخش فیلم‌های غیرانگلیسی‌زبان قرار بگیرد. پس‌ از آن «رنگ خدا » در 1378، «باران» در 1380، «آواز گنجشک‌ها» در 1387 و «محمد رسول‌الله » در 1394 دیگر فیلم‌های مجیدی بودند که به ‌عنوان نماینده سینمای ایران به آکادمی معرفی شدند.

علاوه بر فیلم‌های مجیدی، در این سال‌ها رسول صدر عاملی در سال 1381 با «من ترانه 15 سال دارم»، پرویز شهبازی در سال 1382 با «نفس عمیق»، رضا میر کریمی در سال 1384 با «خیلی دور خیلی نزدیک»، کامپوزیا پرتوی در سال 1385 با «کافه ترانزیت»، رسول ملاقلی‌پور در سال 1386 با «میم مثل مادر»، اصغر فرهادی در سال 1388 با «درباره الی» و مهدی نادری در سال 1389 با «بدرود بغداد» نماینده ایران در بخش فیلم خارجی زبان بودند. فرهادی در 1390 با «جدایی نادر از سیمین» طلسم سینمای ایران را شکست و برنده جایزه اسکار این بخش شد.

پس ‌از آن قرار شد در سال 1391 «یه حبه قند» رضا میرکریمی نماینده ایران باشد که به علت تحریم اسکار از سوی ایران این فیلم معرفی نشد. در سال 1392 «گذشته» اصغر فرهادی و در سال 1393 «امروز» رضا میرکریمی به‌عنوان نمایندگان سینمای ایران به اسکار معرفی شدند. پس ‌از آن هم در سال 94 فیلم «محمد رسول‌الله (ص)» ساخته مجید مجیدی نمایندگی ایران را در این مراسم بزرگ بر عهده داشت و در نهایت در سال گذشته «فروشنده» اصغر فرهادی به‌عنوان تنها نماینده ایران در هشتاد و نهمین مراسم اسکار حضور یافت که موفق شد اسکار بخش خارجی زبان این دوره را از آن خود کند.

شرایط لازم برای حضور در بخش فیلم خارجی‌زبان

برخلاف دیگر جوایز آکادمی، فیلم‌های شرکت‌کننده در این بخش نباید ابتدا در آمریکا اکران شده باشند. برعکس، رقبای بخش فیلم خارجی‌زبان باید در تاریخی که برابر با قوانین آکادمی مشخص شده، ابتدا در کشور معرفی‌کننده فیلم به نمایش درآمده باشند.

فیلم‌های معرفی شده باید حداقل هفت روز پیاپی در یک سینما به نمایش درآمده باشند و نمایش آنها با فروش بلیت همراه باشد و نمایش فیلم‌ها هم باید در مقطع زمانی اعلام‌شده از سوی آکادمی باشد.

جایزه آکادمی اسکار برای فیلم خارجی‌زبان در روزنامه‌ها، مقالات و اینترنت بیشتر صرفا به عنوان اسکار فیلم خارجی شناخته می‌شود که تا حدی گمراه‌کننده است. در این بخش ملیت یک فیلم در مقایسه با زبان آن اهمیت کمتری دارد.

هرچند یک فیلم برای نامزد شدن در این بخش باید «خارجی» یا غیرآمریکایی باشد، اما زبان آن هم نباید انگلیسی باشد. فیلم‌های خارجی که بیشتر دیالوگ‌های آن به زبان انگلیسی است برای شرکت در بخش فیلم خارجی‌زبان واجد شرایط نیستند و آکادمی معمولا در این مورد سختگیرانه عمل می‌کند.

گزینه های روی میز برای کسب اسکار

«یک زن شگفت‌انگیز» ساخته سباستین للیو از شیلی

«خالی از عشق» به کارگردانی اندری زویاگینتسف از روسیه

«محوشدگی» به کارگردانی فاتح آکین از آلمان

«از جسم و روح» به کارگردانی ایلدیکو انیادی از مجارستان

«خوشبختی» ساخته الن گومه از سنگال

«میدان» ساخته روبن اوستلوند از سوئد

«توهین» ساخته زیاد دوئیری از لبنان

«فاکس ترات» به کارگردانی ساموئل مائوز از رژیم صهیونیستی

و «زخم» ساخته جان ترنگوو به نمایندگی از آفریقای جنوبی 9 فیلمی هستند که در رقابت شاخه بهترین فیلم غیرانگلیسی اسکار 2018 به رقابت با هم می‌پردازند.

فرهادی و اسکار

فرهادی در سال 2012 با فیلم «جدایی نادر از سیمین» برنده جایزه اسکار شد و در سال گذشته فیلم «فروشنده»‌اش بار دیگر توانست جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان اسکار 2017 را از آن خود کند.

اما فرهادی در اعتراض به فرمان مهاجرتی جنجال‌برانگیز دونالد ترامپ از شرکت در مراسم اسکار خودداری کرد و انوشه انصاری و فیروز نادری ایرانیان موفق و سرشناس مقیم آمریکا را به عنوان نمایندگانش برای شرکت در هشتاد و نهمین مراسم اسکار معرفی کرد.