صدا به صدا نمی‌رسد

صدای موتورها

آلودگی صوتی به هر صدایی اطلاق می‌شود که باعث برهم خوردن آرامش و تمرکز در افراد می‌شود. با همین تعریف می‌شود براحتی به منابع بسیاری از این آلودگی‌ها دست یافت. منابعی که به نظر می‌رسد راهی برای توقف یا ساماندهی‌شان وجود ندارد. براساس همین تعریف، تقسیم‌بندی ای وجود دارد که عمده‌ترین منابع سر و صدا در محیط‌های شهری را ناشی از وسایل حمل و نقل می‌داند. وسایلی که شامل ترافیک‌های جاده‌ای، ترافیک هوایی و ترافیک ریلی می‌شوند. پرواضح است در این میان سر و صدای ناشی از وسایل حمل و نقل جاده‌ای شامل موتورسیکلت، ماشین‌های سواری، ماشین‌های سنگین و نیمه‌سنگین سهم عمده‌ای در تولید آلودگی صوتی شهرها بویژه شهر تهران دارند.

تعداد موتورسیکلت‌هایی که در این سال‌ها در تهران شماره‌گذاری شده‌اند به گواه آمارسه میلیون و 500 هزار دستگاه بوده ‌است. این در حالی است که به گفته محمد حقانی، عضو پیشین شورای شهر تهران روزانه حدود 600 هزار دستگاه موتورسیکلت تنها به محدوده منطقه 12 تهران وارد می‌شوند. وقتی این آمار در آلودگی صوتی ایجاد شده برای ما ملموس‌تر می‌شود که بدانیم منبع حدود نیمی از آلودگی صوتی ایجاد شده در تهران (49 درصد) همین موتورسیکلت‌ها هستند.

میزان آلودگی صدای موتورسیکلت‌های در حال تردد در سنجش‌های به‌ دست آمده توسط شرکت کنترل کیفیت هوا در چند سال پیش برابر با 83 دسیبل بوده است؛ در حالی که میزان حد مجاز باید 77دسی‌بل باشد. میزان تراز صدای اگزوز موتورسیکلت‌های موجود به طور متوسط 92 دسی‌بل است که طبق استاندارد باید به 86 دسی‌بل‌ برسد. جالب‌تر این که باید بدانیم موتورسیکلت‌ها هشت برابر اتومبیل‌ها آلودگی صوتی ایجاد می‌کنند.

همه اینها در حالی است که مریم نادری، مدیر بخش آلودگی هوا و صدای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به مهر گفته تا پیش از اینها در بسیاری از موارد، استانداردهای لازم درخصوص آلودگی صوت تعریف نشده بود؛ به طور مثال معاینه فنی صوت برای خودروها وجود ندارد و اگر قرار باشد خودروها از لحاظ صوتی مورد معاینه فنی قرار بگیرند هزینه‌ای که در کل کشور به‌ دنبال دارد و نیروهای جدید متخصصی که باید جذب شوند، هزینه بالایی می‌خواهد و نمی‌توان براحتی تصمیماتی را که گرفته می‌شود، اجرایی کرد.

استانداردهای آلودگی صدا

هرچند دیر، اما مطالعاتی هم در ارتباط با راه‌‌حل‌های این معضل صورت گرفته است. آن طور که مجید عباسپور، استاد دانشگاه صنعتی شریف به جام‌جم می‌گوید هیچ استاندارد ملی در این ارتباط تا اوایل دهه‌70 وجود نداشت، اما حالا استانداردهایی در این رابطه وجود دارد. استانداردهایی که چندان با وضعیت موجود آلودگی صوتی در تهران همخوانی ندارد.

تصویب آیین‌نامه اجرایی چگونگی جلوگیری از آلودگی صوتی در خرداد78 توسط هیات وزیران ابلاغ شد. آیین‌نامه‌ای که حدود مجاز صدا در هوای آزاد ایران را تشریح می‌کرد. براساس این آیین‌نامه با تعریف پنج منطقه مسکونی، تجاری ـ مسکونی،‌تجاری، مسکونی ـ صنعتی و منطقه صنعتی روزانه و شبانه صدا در هوای آزاد اعلام شد. (جدول شماره یک) بر اساس ‌آن استاندارد صدا در هوای آزاد در روز 55 دسی‌بل و در شب 45 دسی‌بل است.

دو ‌سال پیش هم اعضای شورای اسلامی شهر تهران برنامه عملیاتی کاهش آلودگی صوتی در پایتخت را تصویب کردند. رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری در آن جلسه و در تشریح لایحه گفته ‌بود: این لایحه پس از بررسی، بازنگری و اعمال نظرات تمام کمیسیون‌ها، برای تصویب آماده و به صحن شورای شهر تهران ارائه شده است. نخستین بخش این طرح به اقدامات اجرایی که توسط مدیریت شهری باید انجام شود، می‌پردازد که ازجمله این اقدامات تشکیل کمیته آلودگی هوای شهر تهران است.

در آن لایحه پیشنهاد اضافه‌کردن پهنه حساس به جدول حد مجاز صدا در هوای آزاد برای مراکز درمانی و آموزشی مورد تأکید قرار گرفته و حد مجاز صدا برای این پهنه در روز 50 دسی‌بل و برای شب به میزان 40 دسی‌بل با حریمی به شعاع صد متری این مراکز تعیین شده بود.

در حالی مصوبه شورای شهر تهران، حد مجاز صدا برای روز و شب را به ترتیب 50 و 40 دسی‌بل به حریم صدمتر تعریف کرده که بدانیم میزان آلودگی صوتی در پایتخت، فاصله زیادی با این اعداد دارد.

براساس جدول اطلاعات ایستگاه‌های ثابت سنجش صوت تهران که در وبسایت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران قابل مشاهده است از 30 ایستگاه مستقر در تهران 29 ایستگاه آن در وضعیت خطرناک قرار گرفته است؛ وضعیتی که میزان صدا بالاتر از 60 دسی‌بل تعریف شده است. در برخی از این ایستگاه‌ها، طی روز این میزان به نزدیک 80 دسی‌بل ‌هم می‌رسد.

هر چند دکتر مجید عباسپور معتقد است تعمیم وضعیت این 30 ایستگاه به تهران بزرگ شاید تعمیم درستی نباشد، اما این چیزی از وضعیت هشدارگونه آلودگی صوتی در تهران نمی‌کاهد.

بررسی‌های صورت‌گرفته در مورد وضع آلودگی صوتی پایتخت نشان می‌دهد آلوده‌ترین قسمت شهر‌ها از لحاظ آلودگی صوتی، مناطق مرکزی و پرترافیک هستند. مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران پیشتر در این‌باره گفته بود: میزان آلودگی صوتی در مناطق مسکونی که در نزدیکی بزرگراه‌ها واقع شده، بین 70 تا 80 دسی‌بل بوده، درحالی که استاندارد آلودگی صوتی مناطق مسکونی در روز 55 دسی‌بل و در شب 45 دسی‌بل است.

قانون علیه آلودگی صوتی

به طور کلی منابع تولیدکننده آلودگی صوتی بویژه در شهرها شامل صدای ناشی از فعالیت‌های صنعتی، ماشین‌آلات و تجهیزات ساختمان‌سازی، وسایل نقلیه موتوری و ترافیک شامل خودروها و موتور سیکلت ها، قطارهای زیر زمینی و رو زمینی، هواپیماها، کشتی‌ها و قایق‌های موتوری و نیز صدای ناشی از فعالیت‌های اجتماعی است.

در برخی کشورهای آسیایی ماند چین، ترکیه و... تدابیر قانونی برای کنترل و رفع آلودگی صوتی صورت گرفته است و بررسی تطبیقی و مقایسه حقوقی قوانین و مقررات مربوط به آلودگی صوتی در ایران با چند کشور آسیایی می‌تواند زمینه مناسبی برای یافتن کاستی‌ها و مشکلات موجود به منظور کنترل آلودگی صوتی در ایران و کلانشهر تهران باشد.

جدول بالا نشان می‌دهد ترکیه و چین دارای قوانین مفصلی در خصوص آلودگی صوتی بوده که تمام منابع آلاینده صوتی را در این کشورها پوشش می‌دهد ولی موضوعات مطرح شده در قوانین و مقررات ایران تمام منابع آلاینده را پوشش نداده و در آیین نامه نحوه جلوگیری از آلودگی صوتی نیز تنها مقرراتی درخصوص آلودگی صوتی ناشی از صنایع و وسایل نقلیه موتوری به صورت کلی مطرح شده و درخصوص صدای ناشی از فعالیت‌های اجتماعی، ساختمان‌سازی و ترافیک هوایی و دریایی قوانین و مقرراتی وجود ندارد.

آسیب‌هایی که می‌آیند

اولین عارضه‌ای که به واسطه آلودگی صوتی به ذهن متبادر می‌شود، کم‌شنوایی است. البته به باور بسیاری از کارشناسان، اثرات آلودگی‌های صوتی در بسیاری از آسیب‌های اجتماعی هم نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. دلیل بسیاری از پرخاشگری‌ها، ‌بی‌حوصلگی‌ها و پایین آمدن آستانه تحمل افراد را می‌توان در بالا بودن آلودگی‌های صوتی دانست، اما پژوهش‌های علمی گواه ارتباط مستقیم بین شنیدن صداهایی هر چند با شدت کم، اما به‌طور مستمر و سلامت عمومی، افزایش فشار خون، افزایش تپش قلب، کاهش قدرت یادگیری در کودکان، عصبیت و ترشح هورمون استرس، اختلالات خواب و بسیاری از این دست مشکلات است. در تحقیقی که واکنش افراد به آلودگی صوتی در شهر یزد در جامعه‌ آماری 500 نفری صورت گرفته است می‌توان دریافت عصبانیت اولین و بیشترین تاثیری است که آلودگی صورتی روی افراد می‌گذارد و آنها را وادار به واکنش می‌کند. دومین فراوانی واکنش‌ها در این تحقیق به خستگی مربوط می‌شود. به این مفهوم که افراد بسیاری در مواجهه با آلودگی‌های صوتی احساس خستگی می‌کنند. سردرد،‌ گیجی و البته ترس و اضطراب در جایگاه‌‌های بعدی قرار دارند.

میثم اسماعیلی

جامعه