در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
رادیوتراپی یکی از ارکان مهم درمان سرطان است. این اقدام درمانی از طریق تجویز دوز خاصی از اشعه به محل درمان صورت می‌گیرد. در این فرآیند حفظ حداکثر بافت طبیعی اطراف محل درمان از جمله اهداف مهم است. با این حال استفاده از این روش درمانی مانند سایر روش‌ها معایب و مزیت‌هایی دارد، آنچنان که اخیرا محققان کانادایی دریافته‌اند، بزرگسالانی که در کودکی سر و ستون فقرات آنها در اثر ابتلا به سرطان تحت رادیوتراپی قرار گرفته است، دچار جهش ژنتیک می‌شوند و ریسک ابتلا به تومورهای سرطانی در آنها افزایش می‌یابد. این یافته علمی، پژوهشگران مذکور را بر آن داشته تا بررسی‌های خود را برای شناسایی راه‌های جدید پیشگیری از بروز تومورهای مغزی متمرکز کنند. این که علم پزشکی در حال رشد و دستیابی به راه‌های درمانی پیشرفته است، بسیار امیدبخش است. به همین دلیل معتقدم به جای ترس از بیماری و بستن چشمان خود در برابر عوارض بیماری و درمان آن، بهتر است آگاهی خود را افزایش دهیم تا بتوانیم و بدانیم که در مواجهه با آنها چه اقداماتی انجام دهیم.
در این باره با دکتر بیتا کلاغچی، رادیوتراپیست، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضو شورای پژوهشی مرکز تحقیقات پرتودرمانی سرطان صحبت کرده‌ایم تا شما نیز از عوارض رادیوتراپی بر کودکان مطلع شوید.
اولین بارقه‌های رادیوتراپی
قبل از مطالعه عوارض رادیوتراپی به این نکته مهم توجه داشته باشید، عوارضی که به آنها اشاره می‌شود، به معنای آن نیست که همه کودکان مبتلا به سرطان و دریافت کننده رادیوتراپی به این عوارض مبتلا خواهند شد.
اثرات رادیوتراپی محدود به محدوده درمان و بافت مورد تابش است. یعنی به این صورت نیست که اگر پا تحت تابش اشعه قرار گیرد، اثرات آن در مغز یا قلب مشاهده شود یا تابش اشعه به مغز به معنای ابتلای فرد به نارسایی کلیه نیست. بخشی از عوارض حاد رادیوتراپی مربوط به همان دوران درمان است و بخشی دیگرمعمولا 3 تا 9 ماه و حتی گاهی یک سال بعد از درمان ظاهر می‌شود. در مجموع عوارض رادیوتراپی بسته به دوز کلی اشعه، دوز مربوط به هر جلسه، وضعیت ژنتیک فرد، دریافت درمان‌های همراه مانند شیمی‌درمانی و تغذیه در هر فرد متفاوت است .
اثرات رادیوتراپی بر پوست
بسته به منطقه تابش، بیشترین عوارض حاد ناشی از اشعه مربوط به نواحی گوارشی، پوستی و خونی است. هموتراپی همراه با رادیوتراپی می‌تواند اثرات تابش را تشدید کند. قرمزی پوست، تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی و ضعف معمولا چند روز اول بعد از شروع درمان دیده می‌شود. عوارض پوستی ابتدا به صورت قرمزی پوست و بعد به صورت پررنگی، سه هفته بعد از درمان پدیدار می‌شود. عوارض رادیوتراپی شکم یا لگن نیز به صورت اسهال، دل پیچه و در مواردی به صورت انسدادهای مزمن بروز می‌کند .
سایر عوارض رادیوتراپی
قرار داشتن کودک در سن رشد، یکی از نکات مورد توجه متخصصان است، چرا که بسته به منطقه تابش اشعه، رادیوتراپی بررشد استخوان و بافت‌ها تاثیر می‌گذارد و در مواردی، حتی مانع رشد مفصل محل تابش می‌شود. به همین دلیل متخصصان سعی می‌کنند، استفاده از رادیوتراپی را برای کودکان به تعویق بیندازند.
اختلال در هورمون‌های رشد، بلوغ زودرس و کاهش قدرت باروری در صورت انجام رادیوتراپی در بخشی از نواحی مغز، سقط جنین، زایمان زودرس یا نارسایی‌های جفت در خانم‌هایی که در کودکی تحت رادیوتراپی لگن قرار گرفته اند و در نهایت احتمال ابتلا به سرطان‌های ثانویه، از دیگر عوارض رادیوتراپی است.
ذات‌الریه ناشی از رادیوتراپی
در بچه‌هایی که به واسطه ابتلا به سارکوم اولیه قفسه سینه، تومور یا به دلایلی خاص، کل بدنشان تحت رادیوتراپی قرار می‌گیرد، عوارض به صورت پنومونی یا ذات‌الریه حاد نمایان می‌شود. این عوارض یک تا چهار ماه بعد از درمان نمایان شود. همچنین کودک ممکن است 6 تا 12 ماه یا حتی سال‌ها بعد از درمان به فیبروز پیشرفته ریوی مبتلا شود، ضمن آن که همزمانی مصرف داروهای خاص شیمی‌درمانی می‌تواند عوارض ریوی و فیبروز را در دوزهای پایین یا با تواتر بیشتر تشدید کند.
تاثیر رادیوتراپی بر قلب
عوارض قلبی بعد از رادیوتراپی کودکان عمدتا به دنبال بیماری‌هایی مانند هوچکین، سارکوم‌های قفسه سینه و رادیوتراپی مغز و نخاع بروز می‌کند. ابتلا به بیماری ماهیچه قلب (کاردیوپاتی )، ناراحتی‌های دریچه‌ای یا عروق قلب جزو عوارض دیررس ناشی از رادیوتراپی گزارش شده است.
آسیب‌پذیری کلیه‌ها
در کودکانی که کل بدن آنها تحت رادیوتراپی قرار می‌گیرد یا در اثر پیوند مغز استخوان بدن آنها اشعه دریافت می‌کند، مشکلات کلیوی به صورت حاد و مزمن بروز می‌کند. افزایش فشار خون، کم‌خونی، وجود پروتئین در ادرار و کاهش عملکرد کلیه از عوارض رادیوتراپی است. در مواردی نیز ممکن است فرد دچار نارسایی کلیه و دیالیز شود و حتی به پیوند کلیه نیاز پیدا کند.همه این عوارض با دوز دریافتی آن بافت ارتباط دارد.
تاثیر رادیوتراپی بر مغز
در ناحیه مغز نیز عوارض حاد دریافت اشعه می‌تواند چهار تا هشت هفته بعد به صورت بی‌اشتهایی و تب با درجه پایین دیده شود. نکروز یا از بین رفتن بافت مغز، تغییرات و انسداد عروقی بسته به دوز و ناحیه رادیوتراپی و تغییرات بینایی از دیگر عوارض رادیوتراپی این بخش می‌تواند باشد. ضعف و افت حافظه و کاهش یادگیری و هوش، معمولا دو تا پنج سال بعد ازرادیوتراپی دیده می‌شود که البته این مساله با سن بیمار و دوز رادیوتراپی ارتباط قابل توجه دارد.
تاثیر اشعه بر دهان و خون
عوارض مخاطی معمولا دو تا سه هفته بعد از شروع درمان در دهان به صورت التهاب و در موارد شدید به صورت زخم دیده می‌شود. ممکن است بیمار هنگام بلع و قورت دادن غذا درد داشته باشد. کودک حتما هفته‌ای یک بار باید توسط پزشک ویزیت شود و پزشک از مشکلات و عوارض رادیوتراپی توسط والدین مطلع شود تا درمان مناسب با شرایط کودک را تجویز کند.
عوارض خونی، معمولا به صورت افت گلبول‌های سفید و قرمز و در مواردی پلاکت مشاهده می‌شود.
سهیلا فلاحی
جام‌جم
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
اسرائیل در ورطه تصمیمات اشتباه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
کوه موش زایید!
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
اسرائیل به سرزمین سوخته بدل می‌شود؟
گفت و گو
گفت‌وگوی «جام‌جم» با سیده عذرا موسوی، نویسنده کتاب «فصل توتهای سفید»
نقنقنویسی داستان اجتماعی نیست
یک نماینده مجلس:
پیامعملیات وعده صادق، قدرت و استقلال ایران بود
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جام‌جم»:
خطوط قرمز خود را در مذاکرات تغییر نمیدهیم
گفت‌وگوی «جام‌جم» با میثم عبدی، کارگردان نمایش رومئو و ژولیت و چند کاراکتر دیگر