پنجشنبه‌هایی به رنگ سینما

پخش فیلم‌های کمتر در دسترس از سینمای اروپا و گهگاه سینمای آمریکا، برگ برنده هنر هفتم در برهوت پخش آثار سینمایی مطرح به حساب می‌آمد که همچنان گوشه‌ای از ذهن علاقه‌مندان سینما جا خوش کرده است. در سال‌های بعد نیز برنامه‌هایی از این نوع روی آنتن شبکه‌های مختلف تلویزیون رفت. از طرف دیگر باید به برنامه‌های هفتگی تلویزیون در سینمای ایران اشاره کرد که تمرکزشان روی سینمای ایران بوده و در آیتم‌های مشخصی به بحث و گفت‌وگو پیرامون آن می‌پرداختند. «هفت» با اجرای فریدون جیرانی نخستین برنامه از این نوع بود که محمود گبرلو و بهروز افخمی سری‌های بعدی آن را تهیه کردند و قرار است سری تازه آن با گروه جدید در آینده نزدیک روی آنتن شبکه سه سیما برود. همچنین می‌توان به «سینما اکران» با اجرای محمدحسین لطیفی و فرشید نوابی در کنار «سینمای ایران» با اجرای امیر شهاب رضویان و علیرضا شجاع نوری اشاره کرد که به لحاظ فرم و محتوا شباهت‌های زیادی به هفت داشت و مخاطبان خاص خود را به مرور زمان پیدا کرد، اما ادامه نیافت. امسال شبکه دو سیما نیز به تولید برنامه‌ای هفتگی به نام «سینما دو» به شکل غیرزنده با اجرای محمد خزاعی اقدام کرد که به عنوان تهیه‌کننده چهره شناخته شده‌ای برای دوستداران سینمای ایران به حساب می‌آید. برنامه‌ای که در هفته‌های اخیر تغییر شکل داده و با گروه جدید به دنبال مخاطبان پروپاقرصی برای خود می‌گردد.

«سینما یک» و نگاهی جدی به سینما از طریق قاب کوچک تلویزیون

ربع قرن پیش، برنامه هنر هفتم در راستای نگاه جدی و آکادمیک به سینما روی آنتن رفت و در این زمینه هم بسیار موفق بود. حال پس از گذشت سال‌ها، فاضلی هم در سینما یک در این مسیر قدم برداشته و تلاش کرده این برنامه محتوای قابل قبولی برای دوستداران هنر هفتم داشته باشد. انتخاب یک فیلم توسط مهمان برنامه که غالبا هم از اهالی سینمای ایران هستند، ایده جالبی است که می‌تواند مخاطبان را هم کنجکاو کند. از طرف دیگر وقتی شخص خود فیلم محبوبش را انتخاب کند، بر زوایای مختلف آن احاطه داشته و بخش نقد پس از نمایش فیلم را جذاب‌تر می‌کند. برای مثال می‌توان به فیلم کودکی ایوان اشاره کرد که گفت‌وگوی جذابی پس از نمایش آن میان فاضلی و اردلان شجاع کاوه در گرفت که به درک هر چه بیشتر فیلم توسط مخاطب کمک کرد. از طرف دیگر سازندگان سینما یک از سینمای ایران هم غافل نبوده و فیلم‌های با ارزشی همچون: مهاجر را روانه آنتن کرده و سپس به نقد و بررسی آن پرداختند. آن هم نسخه‌های با کیفیتی که مخاطب را به تماشای دوباره یا چند باره این آثار ترغیب می‌کرد، اما ضعف‌هایی هم در سینما یک به چشم می‌خورد که مهم‌ترین آن به مصاحبه با مهمان خارج از روال استودیویی باز می‌گردد که گاهی نیز طولانی بوده و مخاطب را خسته می‌کند. برای نمونه می‌توان به گفت‌وگو با شجاع کاوه درباره کارنامه بازیگری‌اش آن هم داخل اتومبیل او و شرایط نوری نامناسب و زاویه دوربین نه‌چندان متعارف آن اشاره کرد. با همه اینها، سینما یک می‌تواند برای مخاطبان جدی سینما که ورای سرگرمی به وجوه دیگر فیلم نیز توجه نشان می‌دهند، نکات مثبتی در بر داشته باشد.

«سینما دو» و دو نگاه متفاوت به سینما

پس از موفقیت برنامه هفت که گاه به چالش‌های بزرگی در باب سینما ختم می‌شد، برنامه‌های هفتگی دیگری از این جنس روی آنتن شبکه‌های گوناگون رفتند که یکی از آنها سینما دو است. فصل ابتدایی این برنامه با اجرای محمد خزاعی به شکل ضبط شده روی آنتن می‌رفت و هر هفته به یک موضوع خاص از منظر سینما می‌پرداخت. کارشناسانی نظیر جواد طوسی و طهماسب صلح جو در این باره صحبت می‌کردند و خزاعی نیز به عنوان گرداننده جلسه به آن سمت و سو می‌داد. مشکل مهم این بخش، به بیش از اندازه کلی و طولانی بودن بحث باز می‌گشت که مخاطب را خسته می‌کرد. نکته دیگر حضور چند مهمان در گوشه‌ای از استودیو بود که در بخش پایانی به کار برنامه آمده و سوالاتی را در باب موضوع برنامه مطرح می‌کردند که گاه سوالات هم چنگی به دل نمی‌زد. از طرف دیگر ضبطی بودن سری نخست سینما دو لطمه سنگینی به کلیت کار وارد کرده و آن را از حس و حال مطلوب برای چنین برنامه‌ای دور می‌کرد. در سری دوم، برنامه از حالت غیرزنده جدا شده و پویایی خود را به دست آورده است که در کنار آن عوامل دیگری هم نقش داشته‌اند. نخستین موردی که به آن برمی خوریم، فرم ژورنالیستی برنامه است که بخش مهمی از آن به رزومه سازندگان آن از حامد عنقا جلوی دوربین گرفته تا تحریریه سینما دو که از فعالان سرویس سینمایی برخی نشریات پرتیراژ تشکیل شده، برمی‌گردد. عنقا که سابقه قابل توجهی هم در عرصه فیلمنامه‌نویسی دارد، انتخاب نسبتا خوبی برای اجراست که وجه بارز اجرایش آرامشی دلنشین است. از سوی دیگر وی شناخت خوبی از هم صنفی‌هایش داشته و از آن بخوبی در کارش بهره گرفته است.

برای مثال می‌توان به گفت‌وگو با بازیگران و فیلمسازان اشاره کرد که اغلب جذاب و حرفه‌ای از کار درآمده‌اند. برای نمونه هم می‌توان به گفت‌وگو با داریوش فرهنگ اشاره کرد که با وجود زمان نسبتا طولانی آن بسیار دلنشین و تماشایی از کار درآمده است. پرونده‌های موضوعی همچون پرمخاطب‌ترین فیلم‌های سینمای ایران یا بررسی سینمای اجتماعی ایران، دیگر آیتم جذاب سینما دو است که روزنامه‌نگار سینمایی بودن تیم تحریریه برنامه اندک آسیب‌هایی هم به آن وارد کرده است. مخاطب حرفه‌ای سینما که اهل مطالعه نشریات هم باشد، ردپای این پرونده‌ها را می‌تواند در نشریاتی که اتفاقا پرمخاطب نیز هستند مشاهده کند که این موضوع چندان جالب به نظر نمی‌رسد. در عین حال جای خالی نقد فیلم هم کاملا در سینما دو احساس می‌شود که برای مخاطب جدی سینمای ایران از جذابیت‌های بسیار برخوردار است و در عین حال می‌تواند برای مخاطب عام نیز نکات ارزشمندی در پی داشته باشد.

محمد جلیلوند