آمریکا، همان آمریکاست

آنچه مسلم است سیاست آمریکا پس از توافق هسته‌ای نسبت به ایران تغییر نکرده است. در دولت ترامپ و اوباما این سیاست ادامه یافته است و تصویب طرح تحریم‌های غیرهسته‌ای علیه ایران نیز در راستای سیاست همیشگی آمریکا نسبت به ایران وجود داشته است. در این صورت و با چنین نگاهی نباید ادبیات ترامپ را در سخنرانی اش در سازمان ملل چندان جدید بدانیم. سخنان خشونت‌آمیز ترامپ علیه ایران، نمایش بی پرده و روشنی از سیاست هایی است که آمریکایی‌ها در ادوار مختلف نسبت به ایران داشته‌اند. خیلی تفاوتی نمی کند چه کسی رئیس‌جمهور آمریکا شود، چراکه تمامی روسای جمهور آمریکا تقریبا مسیر واحدی را علیه ایران ادامه می‌دهند. قبل از ترامپ، اوباما تلاش می‌کرد ضمن حفظ سیاست‌های خصمانه آمریکا، تهدید نظامی و تحریم فلج‌کننده، ادبیاتی ملایم‌تر و فاخری داشته باشد و در حال حاضر ترامپ با ادبیات دیگری علیه جمهوری اسلامی ایران عملا همان موضعگیری را می‌کند. بنابراین برنامه‌های ‌این کشور نسبت به جمهوری اسلامی ایران همان برنامه قبلی است. دیدگاه آمریکا نسبت به ایران تغییری نکرده و همچنان ایران را مورد آزمون قرار می‌دهد. سخنان ترامپ از نظر محتوایی چندان تفاوتی با روسای جمهور گذشته این کشور نداشت، به یاد بیاوریم که در گذشته نیز خانم کلینتون گفته بود می‌توانیم ایران را نابود کنیم، بنابراین ادبیات ترامپ به‌هیچ‌وجه جدید نیست، سیاست اوباما هم ضدایرانی بود و تحریم‌های وی باعث بروز مشکلات دردناکی برای مردم عادی کشورمان شد.

اوباما نیز در نقض برجام ید طولایی دارد. وی قانونی را امضا کرد که محدودیت‌های بسیاری برای ایرانیان و مسافران خارجی به ایران ایجاد کرد و درواقع اوباما آغازگر اقدامی است که اکنون ترامپ در این زمینه انجام داده است. بنابراین شرایط نوینی را ترامپ ایجاد نکرد، بلکه وی با ادبیات دیپلماتیک سخن نمی‌گوید. حرف‌هایش توهین‌آمیزتر است، اما محتوای اظهاراتش با روسای‌جمهور گذشته تفاوت چندانی ندارد. تحریم‌های جدیدی که ترامپ امضا کرده است، دموکرات‌های طرفدار اوباما و کلینتون در کنار جمهوریخواهان به آن رای دادند.

ادبیات موهن ترامپ در سازمان ملل جایگاه آمریکا را نشان می‌دهد. ترامپ با این ادبیات آمریکا را منزوی‌تر می‌کند که اتفاقا به نفع ایران است، چراکه اوباما، کلینتون و بوش سیاست‌هایشان ضدایران بود و هر کدام به شیوه خود به ایران لطمه زده‌اند، اما به نظرم ترامپ ناخواسته شرایط را برای ما بهتر کرده است، به هر میزانی که ترامپ از ادبیات تحریک‌آمیز در حوزه داخلی و بین‌المللی استفاده کرده، بیشتر توییت کند و تنش ایجاد شود به نظرم به نفع کشورمان است، چراکه ترامپ به دلیل این نوع ادبیاتش و به دلیل این‌که با کشورهای دیگری از جمله مکزیک، کانادا، اتحادیه اروپا و چین تنش داشته است موجب ضعیف‌تر شدن قدرت اجماع‌سازی‌اش علیه ایران می‌شود، به دلیل تنش‌های داخلی آمریکا، دولت ترامپ ضعیف‌تر از دولت اوباما است و این ادبیات سخیف در سیاست خارجی به ترامپ کمک نمی‌کند. البته در حوزه سیاست داخلی داستان چیز دیگری است.

سخنرانی ترامپ در سازمان ملل با حمایت سعودی‌ها و نخست‌وزیر اسرائیل مواجه شد که البته حتی این موضوع هم به نفع ایران است، چراکه ترامپ محبوب نیست و بنابراین این کار موجب محبوبیت اسرائیل نمی‌شود. این حمایت موجب می‌شود سیاستمداران کشورهای دیگر نتانیاهو را شبیه ترامپ بدانند؛ یعنی بدنامی که ترامپ برای خود ایجاد کرده است به اسرائیل هم می‌رسد و اسرائیل از این بدنامی بی‌نصیب نمی‌شود.

منزوی شدن وزارت امور خارجه آمریکا و نقش بیشتر نظامیان در تصمیم‌گیری‌ها

آنچه که اتفاق افتاده است، حذف وزارت خارجه آمریکا از حوزه تصمیم‌گیری است، بدنه سیاست خارجی وزارت امور خارجه دیگر نقش مهمی در سیاستگذاری ندارد. آن‌گونه که به نظر می‌رسد بدنه وزارت خارجه آمریکا مخالف ترامپ است و بسبار منزوی شده‌اند و روحیه کارکنان آن چندان مناسب نیست؛ زیرا احساس می‌کنند کاملا رابطه آنها با تصمیم‌گیران قطع شده و از نظارت آنها استفاده نمی‌شود. تیلرسون جایگاه خیلی قوی ندارد و بدنه وزارت خارجه ‌آمریکا جایگاهی در حوزه تصمیم‌گیری ندارد. درحال حاضر نیز با روی کار آمدن چند ژنرال که قدرت اصلی را به دست آورده‌اند، نظامیان نقش بیشتری در تصمیم‌گیری‌ها خواهند داشت.

سید محمد مرندی/ استاد دانشگاه تهران