فیلمنامه‌ها، سرسری نوشته می‌شود

با پیروزی انقلاب خیلی زود ایرج راد تبدیل به یکی از بازیگران مطرح تلویزیون شد و در سریال‌های زیادی به هنرنمایی پرداخت که شاید یکی از بهترین آنها نقش ناصرالدین شاه در سریال امیرکبیر بود. راد، فارغ‌التحصیل کارشناسی نمایش از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد کارگردانی تئاتر از دانشگاه کاردیف (انگلستان) و عنوان درجه یک هنری از شورای ارزشیابی هنرمندان کشور را دارد. امیرکبیر، وزیر مختار، در پناه تو، در قلب من و... از جمله کارهای مهم کارنامه هنری این بازیگر محجوب است. راد این روزها در نمایش بسیار موفق «بنگاه تئاترال» بازی دارد. او در نقش پهلوان کچل بازی درستی از خود ارائه می‌کند. به بهانه بازپخش مجموعه امیرکبیر با ایرج راد گفت‌وگویی انجام داده ایم که در ادامه می‌خوانید:

در دهه 60 و 70 در کارهای پرمخاطبی مثل امیرکبیر و در پناه تو بازی داشتید. اما ظاهرا در دهه‌های بعدی مشغله مدیریتی کمتر مجال بازی به شما داد.

در دهه‌های 60 و 70 سریال‌های خوب و درجه یک خانوادگی و تاریخی ساخته می‌شد. سریال در پناه تو که چندبار روی آنتن پخش رفت، کار بسیار موفقی بود که من در آن نقش یک پدر مهربان، دلسوز تحصیلکرده و فهیم را که کارمند بانک و نگران احوالات دخترش بود بازی کردم‌. سریالی که نسل جدیدی از بازیگران را به سینما و تلویزیون معرفی کرد. در یکی دو ساله اخیر پیشنهادهای بازیگری داشته‌ام، اما ترجیح دادم کارهای با‌کیفیتی را انتخاب کنم و البته که منتظر پیشنهادهای خوب هستم. در اوایل سال، دو پیشنهاد خوب تلویزیونی و سینمایی داشتم که مصادف شد با شروع تمرینات نمایش «بنگاه تئاترال» که خب، نتوانستم قبولشان کنم. چالش مهمی که این روزها با خواندن متن فیلمنامه‌های پیشنهادی با آن مواجه می‌شویم سرسری یا با شتاب نوشتن فیلمنامه است و دقت نظر سال‌های دهه 60 و 70 که با صرف وقت نویسندگان فیلمنامه می‌نوشتند، دیده نمی‌شود. چند ایده خوب وجود دارد که در حین نوشتن قوام پیدا نمی‌کند و معمولا ابتر باقی می‌ماند.

به هر حال تعداد تولیدات سینما در سال‌های اخیر در سال به نزدیک صد فیلم رسیده است و تعداد کانال‌های تلویزیونی بالای پانزده کانال است و این کانال‌ها نیازمند خوراک هستند.

درست است. در آن زمان تعداد تولیدات سالانه در سینما محدود و بین 30 تا 50 فیلم بود و تلویزیون هم فقط دو کانال داشت و به همین دلیل کیفیت و دقت بیشتری روی تولیدات انجام می‌شد .در آن روزگار ما اگر روزانه پنج دقیقه زمان مفید فیلمبرداری داشتیم، باعث خوشحالی بود، اما در سال‌های بعد روزانه 20 دقیقه هم فیلمبرداری انجام می‌شد تا کار زودتر تمام شود و به آنتن برسد. البته امکانات و ابزارهای فیلمبرداری با ورورد دیجیتال بسیار پیشرفته شده‌اند و استفاده‌شان سهل‌تر و زمان کار هم سریع‌تر شده است و دیگر خبری از تعویض حلقه نگاتیو در دوربین و استفاده از دوربین‌های سنگین که جابه جایشان سخت بود نیست.

نمایش بنگاه تئاترال چند ماهی است در تماشاخانه سنگلج با توجه به استقبال خوب مردم نمایش‌اش ادامه دارد. به نظر شما دلیل موفقیت این نمایش چیست؟

بنگاه تئاترال را نصیریان در دهه 40 نوشته بود و خود ایشان در اواسط دهه 50 آن را با حضور بزرگانی چون عزت‌الله انتظامی در همین تالار سنگلج روی صحنه اجرا کرد‌. به نظر من چون نمایش از الگوهای تئاتر آیینی و سنتی ما استفاده می‌کرد و درام داستان نیز جذاب بود و فضای نمایش هم مفرح و شاد، نمایش مورد استقبال قرار گرفت و مردم نشان داده‌اند از کارهای خوب و با هویت ایرانی هم استقبال می‌کنند. من در اجرای اول نمایش نقش پهلوان جوان را بازی کردم. در اجرای جدید با توجه به بالا رفتن سنم نقش پهلوان کچل را بازی می‌کنم. در آن زمان عزت‌الله انتظامی این نقش را بازی می‌کرد. به نظرم زبان نوشتاری و استفاده درست نصیریان از تکنیک‌های نوشتاری وبازی گرفتن‌های درست از بازیگرانی نظیر سعید امیرسلیمانی و میر طاهر مظلومی نیز در موفقیت نمایش بی‌تاثیر نبوده است. خیلی از خانواده‌ها را می‌بینم که مشتاقانه به دیدن نمایش آمدند و شاد و راضی بعد از اتمام نمایش به خانه‌هایشان رفتند. مردم ما نیازمند این نوع خوراک‌های فرهنگی سالم و درست هستند.

موقعی که پیشنهاد بازی مجدد بعد از 40 سال به شما شد چه برخوردی داشتید؟

موقعی که هادی مرزبان برای بازی در نمایش از من دعوت کرد، ابتدا برای قبول بازی تردید و شک داشتم. زیرا نمایش چهل و چند سال قبل نوشته شده بود و فکر کردم آیا نمایش می‌تواند با مخاطب امروز تئاتر ارتباط برقرار کند یا نه. بنابراین دوباره رفتم و نمایشنامه را خواندم و متوجه شدم متن آن‌قدر توانایی و پتانسیل دارد که با مخاطب امروزی هم می‌تواند ارتباط برقرار کند.

نمایش‌های آیینی ـ سنتی را دوست دارم

من تا به حال نقش سیاه‌بازی را ایفا نکرده‌ام و به هر حال نمایش هم دارای خصوصیات خاصی است که متمایزش می‌کند. حتی در گذشته نقش مشابه پهلوان کچل را هم بازی نکرده بودم، همیشه نمایش‌های آئینی سنتی را دوست دارم، زیرا ریشه در فرهنگ خودمان دارد و دارای ارزش‌های تکنیکی و نمایشی زیادی است. البته در سال‌های اخیر نمایش‌های آیینی ـ سنتی مورد بی‌مهری‌های زیادی قرار گرفته است و حضور عاشقانی که در دهه‌های اخیر در پی حفظ و اعتلای این هنر والا بوده‌اند باعث شده این هنر ارزشمند و اصیل همچنان به راهش ادامه بدهد. به نظر من موقعی که پای تئاتر خارجی و اقتباسی به ایران باز شد، متاسفانه تمام داشته‌های فرهنگی‌مان را فراموش کردیم و شیفته تئاترغربی شدیم. فکر کردیم تنها تئاتر غربی دارای منزلت و شأنیت است. اگر با دورنگری این امکان فراهم می‌شد که تئاتر اصیل ایرانی فرآیند تکاملش را طی می‌کرد، به‌طور حتم به شکوفایی کامل می‌رسید.

احمد محمداسماعیلی