چهره‌های جدی که استعداد کمدی داشتند

در میان بازیگران سینما و تلویزیون کشورمان گاه به نام‌هایی برمی‌خوریم که ابتدا در یک دوره چند ساله صرفا در نقش‌های جدی به ایفای نقش پرداخته و سپس با پیشنهاد یک کارگردان که استعداد کمدی را در آنها کشف کرده به این طیف از آثار گرایش پیدا کرده‌اند، جالب این‌که پس از استقبال گرم مخاطبان، در آثار کمدی جا‌افتاده و ماندگار شده‌اند. در ادامه به چند نمونه شاخص در این حوزه می‌پردازیم.

فتحعلی اویسی بازیگر آثار جدی دهه 60

این بازیگر بلندقامت سینما و تلویزیون، کارش را در ابتدای دهه 60 با سریال سربداران ساخته محمدعلی نجفی در نقش سردار خشن مغول آغاز کرد و پس از آن نیز در همین سال‌ها به ایفای نقش‌های منفی در فیلم‌های ایرانی پرداخت که شاخص‌ترین آن نقش سرهنگ در ناخدا خورشید ساخته ناصر تقوایی بود. وی که دو فیلم مریم و میتیل و سربلند را در مقام کارگردان در کارنامه دارد، پس از ایفای نقش در مجموعه کاکتوس و نقشی با ته‌مایه کمیک، سرانجام با مجموعه 90 قسمتی بدون شرح به جرگه کمدین‌ها پیوست. او شخصیت کاووسی را به درستی آنالیز کرده و برای اجرای آن به میمیک چهره و زبان بدن بسیار تکیه کرده است. حرکات زیاد بدن همراه با لحنی که برای بیان دیالوگ‌ها انتخاب کرده، کلید موفقیت اویسی در این نقش است که با استقبال گسترده مخاطبان هم روبه‌رو شد تا جایی که در کارهای بعدی نیز کپی‌هایی از آن را اجرا کرد. برای مثال می‌توان به مجموعه‌های روتین کمدی کمربندها را ببندیم، باغچه مینو و شهر قشنگ اشاره کرد که به مرور کار این بازیگر با استعداد را به ورطه تکرار کشاند. سریال زیرزمین ساخته علیرضا افخمی یکی از معدود نمونه‌های متفاوت کمدی‌های دهه 80 اویسی است که بازی قابل قبولی را در آن ارائه کرده و مورد توجه مخاطبان روزه دار نیز قرار گرفت. اویسی در سال‌های اخیر در قاب کوچک تلویزیون بسیار کم‌کار شده که با توجه به مقبولیت نقش‌آفرینی وی در این دسته از آثار، تا حدودی عجیب به نظر می‌رسد.

سیروس گرجستانی موفق در ایفای نقش‌های مختلف

یکی دیگر از نمونه‌های شاخص در این رابطه که آثار متنوعی را در کارنامه دارد. وی در اوایل دهه 60، نقش منفی فیلم تنوره دیو ساخته کیانوش عیاری را با مهارت ایفا کرده و پس از آن هم در فیلم‌های مختلفی همچون دادشاه، تیغ و ابریشم و آدم برفی به ایفای نقش پرداخت. او نیز مانند اویسی در انتهای دهه 70 همزمان با پرکارترشدن در تلویزیون، راه خود را به سمت آثار کمدی متمایل کرد. یادداشت‌های کودکی اولین کار شاخص وی در این حوزه است که در نقش مرد میانسال آس و پاسی که برای رسیدن به پول بی‌دردسر در حال نقشه کشیدن‌های بیهوده است، حضوری درخشان داشت و یکی از پایه‌های موفقیت این کار بود. او پس از آن هم در دهه 80 در آثاری همچون پشت کنکوری‌ها، رانت‌خوار کوچک، روزگار خوش حبیب آقا و متهم گریخت به ایفای نقش پرداخت که از آن میان بازی درخشانش در متهم گریخت بیش از همه مورد توجه قرار گرفت. او در خلق شخصیت هاشم با ظرافت خاصی رفتار کرده و با یکسری ریزه‌کاری‌های فوق‌العاده موفق به خلق شخصیتی کم‌نظیر شده است. در عین حال نمی‌توان از کنار بازی کوتاه، اما شیرین و گرم او در سریال رقص پرواز هم بسادگی عبور کرد که شوخی‌های کلامی‌اش با مهدی هاشمی در نقش دکتر یاوری تماشایی از کار درآمده است. در انتهای دهه 80 و ابتدای دهه 90، گرجستانی در سریال‌های گاوصندوق و سه دونگ سه دونگ به ایفای نقش پرداخت که در هر یک شکل متفاوتی از کمدی را ارائه کرده است.

کمدی‌های تلویزیونی و پدیده‌ای به نام مرجانه گلچین

یکی از بازیگران پرکار سینمای دهه 60 که اغلب هم مایه‌های ملودرام داشته و در آن خبری هم از کمدی و حتی لحظات طنزآمیز نبوده است. مرجانه گلچین در همان دهه در سریال آینه هم حضور داشت که آن هم ملودرامی تلویزیونی بر پایه خانواده و بخصوص زوج‌های جوان و مسائلشان بود. او نیز به مانند فتحعلی اویسی به یکباره در سال‌های پایانی دهه 80 به پای ثابت سریال‌های کمدی تبدیل شد. گلچین به شکل حیرت‌انگیزی به ایفای نقش‌هایی پرداخت که فرسنگ‌ها با کارنامه کاری پیشین او فاصله داشته و در عین تعجب مخاطبان به بهترین شکل هم از عهده ایفای آنها برآمد. برای مثال می‌توان به نقشش در سریال بزنگاه اشاره کرد که در حضور بازیگرانی همچون حمید لولایی، رضا عطاران، علی صادقی و زنده‌یاد محمود بهرامی، حضوری گرم و دلنشین داشته است. او در ایفای نقش‌های اینچنینی به شکل فوق‌العاده‌ای از زبان بدن بهره گرفته و آن را به نقطه قوت بازی خود بدل کرده است.

بهاره رهنما، از افعی تا پژمان

رهنما در حالی که تنها 19 سال داشت، در تنها نقش زن فیلم افعی ساخته محمدرضا اعلامی به ایفای نقش پرداخت و در سال‌های بعد نیز در فیلم‌هایی همچون: غزال، بادام‌های تلخ و عاشقانه حضور پیدا کرد. او ابتدای دهه 80 در کمدی پرفروش نان و عشق و موتور هزار به ایفای نقش پرداخت و به مرور پایش به آثار کمدی باز شد. رهنما در همین ایام در تلویزیون هم حضوری فعال پیدا کرده و در سریال‌های طنزآمیزی همچون من یک مستاجرم، زیرزمین، گاوصندوق، چک برگشتی و مامور بدرقه به ایفای نقش پرداخت که از آن میان تنها در مامور بدرقه نقش موثری در شکل‌گیری برخی شوخی‌های جذاب کار داشت. پژمان ساخته سروش صحت نقشی کوتاه، اما جذاب را برای رهنما به همراه داشت. خواهر فوتبالیستی در آستانه بازنشستگی که زندگی شوهر و پسرانش را فدای حضور در فعالیت‌های اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی کرده است.

محمد کاسبی، از بایکوت تا سه دونگ سه دونگ

یکی از شاخص‌ترین بازیگران نقش‌های جدی با چهره‌ای مصمم و نگاه نافذ که بسیاری از سینماروهای دهه‌های 60 و 70 او را با فیلم‌هایی همچون بحران، بایکوت، زنگ‌ها و پدر به خاطر می‌آورند. او نیز پس از کم‌کار شدن در سینما و کوچ به تلویزیون به مرور به سمت سریال‌های طنزآمیز کشیده و در این نقش‌ها نیز موفق ظاهر شد. شروع این کار هم با سریال دلبر آهنی زده شد، اما آنچنان که باید، با توجه به کیفیت کلی کار دیده نشد. خوش رکاب ساخته علی شاه‌حاتمی در تعطیلات نوروز 1382 با حضور کاسبی در نقش تقی عشقی بسیار دیده شده و مورد توجه عموم مخاطبان قرار گرفت تا جایی که دنباله آن هم با نام خوش‌غیرت ساخته شد، اما شاه نقش کاسبی در سریال‌های کمدی متعلق به سریال سه در چهار ساخته مجید صالحی است. وی در نقش مردی میانسال از طبقه پایین جامعه حضوری درخشان داشته و نشان می‌دهد که شناخت عمیق و درستی هم از کمدی و زمانبندی در اجرای شوخی دارد. او در سه دونگ
سه دونگ هم تلاش کرده تا نقش آدمی با هویت مخدوش شده را به شکل مطلوبی ایفا کند که در این مسیر هم موفق بوده است. بخصوص در نوع ادای دیالوگ‌ها که طنز کمرنگ، اما شیرینی در آن نهفته است. خوب، بد، زشت آخرین سریال کمدی کاسبی تا به امروز است که وی در آن نقشی فرعی را به عهده داشته و به همین خاطر هم نقش مهمی در شکل‌گیری شوخی‌ها نداشته است.

محمد جلیلوند