تالاب «گاوخونی» کویر شد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، مدت‌هاست نبرد بین کویر و آب وجود دارد و کویر مغلوب آن شده و در برابرش سر خم کرده است. رزم آب و کویر شاید چیزی شبیه به رزم رستم و سهراب باشد و نوشدارویی که اگر بیاید هم به موقع نیست.

سال‌هاست که تالاب بین المللی گاوخونی با کویر رقابتی شبیه به مُچ اندازی دارد و در این سال‌ها باز هم مُچ باتلاق بر زمین فرو رفته و باز نیامده است.

با تخصیص بی‌رویه آب، ورودی این تالاب مدت‌هاست به صفر رسیده و عملا این تالاب نابود شده است.

دوستداران مردمی محیط زیست هم بارها برای دفاع از آن قد علم کرده‌اند اما تیری بود که به سنگ خورده و مسئولان رده بالایی همچنان پاسخ می‌دهند که طرح احیای تالاب گاوخونی در دست اجراست.

از حقابه‌ای هم که برایش تعیین شده خبری نیست و گفته می‌شود به دلیل کمبود آب این تالاب حقی برای گرفتن آب ندارد و در این مدتی که آب در بستر رودخانه زاینده‌رود برای کشاورزان اصفهانی جاری شده هم هیچ آبی به تالاب نرسیده است.

این زیستگاه طبیعی زمانی حیات بخش پرندگان مهاجر بوده و گوش اصفهانی‌ها همچنان امیدوار به آینده ای روشن در انتظار نجات جان زاینده رود و تالاب بین المللی گاوخونی نشسته اند.

تالاب بدون آب

رئیس انجمن خبرگان کشاورزی اصفهان به خبرنگار تسنیم در اصفهان گفت: در حالی‌که به زمان بسته شدن آب زاینده‌رود نزدیک می‌شویم هنوز هیچ آبی به تالاب بین المللی گاوخونی نرسیده و بستر آن همچنان خشک است.

اسفندیار امینی افزود: تالاب بین المللی گاوخونی حقابه سالانه خود را می‌خواهد و حفاظت محیط زیست هم که متولی آن است برای رسیدگی به وضع اسف‌بار تالاب جلسه برگزار می‌کند.

وی می‌گوید: محیط زیست باید به میدان بیاید و در حال حاضر بخش‌هایی از این تالاب بین المللی مختصر آب و پساب وجود دارد اما این به مفهوم زنده بودن تالاب نیست.

رئیس انجمن خبرگان کشاورزی اصفهان با بیان این که تالاب گاوخونی 47 هزار هکتار است و احیای آن به جریان همیشگی آب در بستر آن وابسته است، تصریح کرد: مصرف کننده‌ها زیاد شده‌اند و می‌خواهند به یزد وچهارمحال هم آب برسانند در این صورت آب نیست و وقتی نیست باید از جایی دیگر کم گذاشت.وی این راهم گفت که اولویت تخصیص آب بعد از آشامیدنی به محیط زیست است اما ما چیزی در این حوزه ندیدیم. چرا برخی مسئولان فکر می‌کنند معجزه‌ای در این مورد می‌شود؟

مراتع تالاب نصف شد

چمنی از استادان گروه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان در خصوص تغییرات زیستی تالاب گاوخونی گفت: متأسفانه طبق نتایج آخرین بررسی‌ها مراتع موجود در این منطقه به نصف کاهش یافته که این موضوع می‌تواند زنگ خطر هجوم ریزگردها را به صدا در آورد.وی با بیان این که برخی از اراضی کشاورزی در این منطقه ظرفیت تبدیل شدن به شورزارها را دارند، افزود: شورزارهای این منطقه از 10 درصد در سال 2013 به 17 درصد در سال 2015 رسیده است.

استاد گروه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان رها شدن اراضی کشاورزی را عامل افزایش شور زارها دانسته و می‌گوید: کاهش نیزارهای تالاب هم باعث کاهش مهاجرت پرندگان شده به‌ گونه‌ای که می‌توان گفت از 40 هزار قطعه پرنده‌ای که در سال 62 این تالاب را برای کوچ انتخاب می‌کردند چیزی باقی نمانده است.

استاد خاک شناسی و سرپرست تیم تحقیقاتی دانشگاه آزاد اصفهان که بر روی ریزگردهای ناشی از خشک شدن تالاب گاوخونی مطالعه می‌کند، به خبرنگار تسنیم گفت: بررسی نمونه‌های متعدد برداشته شده از تالاب گاوخونی مشخص می‌کند این محل دارای فلزات سنگین و سمی نظیر کادمیون، سرب، روی، نیکل، مس و تاحدودی جیوه و آلومینیوم بوده که متأسفانه بیشتر از حد مجاز است.

احمد جلالیان با بیان این که مطالعات در سه قسمت شامل تالاب گاوخونی، زیرحوضه‌ تالاب و شناسایی ریزگردها انجام شده است، افزود: وجود نوعی خاک رس رونده، وجود مقادیر زیاد کادمیون، بافت سنگین و وزش بادهای شدید از جمله موارد نگران‌کننده است که باید نسبت به آن‌ها بسیار حساس بود.

وی با بیان این که وجود چنین فلزاتی در این تالاب منشأ انسانی دارد، افزود: استفاده از کودهای فسفاته و آفت‌کش‌ها توسط کشاورزان در طول سالیان دراز، وجود موتورهای دیزلی برای پمپاژ آب، بزرگراه اصفهان- یزد، تردد وسایل نقلیه گازوئیل سوز در مجاورت تالاب و معدن‌های نمک و وجود سنگ‌های آذرین در اطراف کوه سیاه ورزنه از جمله فرضیه‌هایی است که در خصوص منشأ این فلزات مطرح شده است.

بحران در راه است

جلالیان ادامه داد: با وجود این که هنوز تالاب بین المللی گاوخونی به صورت کامل فعال نشده اما میانگین فرونشست‌های اتمسفری 46 تن در سال است که می‌تواند فلزات سنگین موجود در بستر تالاب را به صورت کامل جابه‌جا و مقدمه‌ یک بحران بزرگ را فراهم سازد.استاد خاک شناسی و سرپرست تیم تحقیقاتی دانشگاه آزاد اصفهان با اشاره به این که در سال 95 هیچ پایشی بر روی تالاب گاوخونی انجام نشده گفت: به صورت مرتب در جلسات سازمان حفاظت محیط زیست، اتاق فکر استان اصفهان درخواست و تأکید داشته‌ایم که تالاب گاوخونی باید به صورت دائم مورد بررسی و پایش قرار گیرد که متأسفانه تاکنون این امر محقق نشده است.

وی الگو گرفتن از ستاد احیای دریاچه‌ ارومیه و جاری شدن حق‌آبه تالاب گاوخونی را راه حل برون‌رفت از این بحران دانست و ادامه داد: وضع تالاب به ‌گونه‌ای ا‌ست که بهتر است آبی که برای کاشت هزار هکتار گندم مورد استفاده قرار می‌گیرد را به تالاب گاوخونی روانه کنیم و خسارت کشاورزان را بپردازیم.جلالیان با تأکید بر این که اگر تالاب بین المللی گاوخونی به صورت کامل تبدیل به یک کانون ریزگرد شود با یک سونامی ریزگردها و فلزات سنگین روبه رو خواهیم شد، گفت: در صورت بروز چنین اتفاق شومی نه تنها اصفهان که شهرهایی که در فاصله‌ هزار کیلومتری آن هم قرارگرفته‌اند از تبعات آن مصون نخواهند بود.

برای سونامی ریزگردهای سمی و انتشار آن به پایتخت و دیگر استان ها هم بارها تمامی رسانه‌ها گزارش‌هایی را منتشر کرده‌اند، بماند که شرقی‌های اصفهان مدت‌هاست در حال استشمام این ریزگردها هستند.

یادمان باشد اگر سال گذشته اندک آبی در تالاب گاوخونی جریان پیدا کرد به دلیل پساب کشت کشاورزان بود که آن هم به صورت خودجوش توسط کشاورزان زحمت‌کش انجام شد.

ظاهرا برای مسئولان حفاظت محیط زیست اصفهان و برخی دیگر از مسئولان متولی هم، پایش و حتی جلوگیری از ورود ریزگردهای سمی به شهر مسئله خیلی مهمی نیست. باشد که سرنوشت تالاب مظلوم گاوخونی با تغییری کارآمد برای مردم استان اصفهان خوشایند شود.