هوای شهر آفتاب، ابری است

عصر جمعه، باران تند پایتخت کار خودش را کرد و بلایی سر شهر آفتاب آورد که سال گذشته نیز آن را تجربه کرده بود. دوباره ماجرا از سقف سالن ملل شروع شد، دقیقا مثل اردیبهشت‌ماه سال گذشته و نمایشگاه بیست‌ونهم‌؛ اول چکه‌چکه کرد و بعد کار به آن‌جا رسید که غرفه ایتالیا، میهمان ویژه و چند غرفه دیگر به تعطیلی کشیده شد. شاهدان می‌گویند غرفه‌دار ایتالیایی‌ها مات و مبهوت ایستاده بوده و می‌گفت اینجا چقدر‌ شبیه ونیز ما شده! همین اتفاق برای غرفه‌های کودک و همین‌طور ناشران دیجیتال افتاد تا همه این سوال را مطرح کنند که از یک سوراخ چند بار باید گزیده شوند.

شهر بارانی کتاب

30 دوره از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌گذرد و ‌اغراق نیست اگر بگوییم، کمتر دوره‌ای بوده که برگزاری آن بدون حواشی و حرف و حدیث باشد. سال‌هایی که نمایشگاه کتاب در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار می‌شد، هم وعده مسئولان و هم آرزوی ناشران و علاقه‌مندان کتاب بر این متمرکز بود که روزی اهالی کتاب محل ثابتی برای نمایشگاه داشته باشند. انتقال صورت گرفت، اما به مصلای امام خمینی (ره) که اساسا برای اقامه نماز تدارک دیده شده بود، نه برای برگزاری نمایشگاه. هر چند انتقال نمایشگاه کتاب به مصلی، با رضایت نسبی ناشران همراه بود، اما استقرار اهالی کتاب در این مکان، فاصله فراوانی از وعده‌های اولیه داشت. حالا دومین سالی است که نمایشگاه کتاب، محل مختص خودش را دارد. با این حال، معضلاتی که در دو دوره برگزاری گریبانگیر ناشران و مردم بوده است، نشان داده که همچنان آرزوی برگزاری بی‌دغدغه مهم‌ترین رویداد فرهنگی سال به تحقق نپیوسته است؛ شهر آفتاب، چنان‌که علاقه‌مندان کتاب می‌گویند، دور است و از پایتخت باید بسیار دور شد تا به آن رسید. برخی دیگر پارکینگش را متناسب با میزان مراجعات نمی‌دانند و برخی نیز به جانمایی غرفه‌ها و استانداردسازی سالن‌ها انتقاداتی وارد می‌کنند. حالا، مصداق این انتقاد آخر، در دو سال پیاپی رخ نموده و شهر آفتاب، به شهر باران تبدیل شده است! نه‌فقط ناشران و کتاب‌هایشان بلکه فضاهای نمایشگاهی شهر آفتاب نیز متحمل خساراتی شده است. عمده این خسارت‌ها به سازه‌های موقت و نیمه‌موقت نمایشگاه وارد شده است؛ چادرهای موقت دربرگیرنده ناشران بخش کودک و نوجوان، ناشران دانشگاهی، ناشران آموزشی و ناشران خارجی.

عصر جمعه که بالقوه می‌توانست پرازدحام‌ترین روز نمایشگاه کتاب باشد و همین‌طور هم شد، جمعیت فراوانی از بازدیدکنندگان برای درامان‌ماندن از باران، به داخل سالن‌ها آمدند و ازدحام هم به کمک باران آمد تا فاجعه بیشتر به چشم آید.

چه‌ باید کرد؟

سال گذشته که باران از سقف سالن ملل نفوذ به غرفه‌ها را آغاز کرد و سریع فراگیر شد، مسئولان وعده جلوگیری از بروز دوباره چنین اتفاقی را دادند، اما امسال باران نیز دقیقا از همان نقطه، بخشی از شهر آفتاب را مختل کرد. البته مسئولان اجرایی نمایشگاه کتاب تهران که فارغ از ماجرای سال گذشته، بارش‌های شدید را در اردیبهشت پیش‌بینی کرده بودند، پایه سازه‌های موقت را در بخش ناشران کودک، ناشران دانشگاهی و آموزشی به میزان حدود 20 سانتی‌متر ارتفاع داده بودند با این هدف که در صورت نامساعدشدن شرایط جوی، حداقل آب به داخل سالن‌ها نفوذ نکند؛ اما به نظر می‌رسد این تمهیدات کافی نبوده است. قضیه برای بخش ناشران کودک و نوجوان تا آنجا پیش رفت این سالن که در چهار سازه موقت و زیرچادر دایر شده است، در پی احتمال اتصال کابل‌های برق با حجم زیادی از آب که به سالن‌ها نفوذ کرده بود، بنا به تشخیص مسئولان، تعطیل شد. حالا مدیر سالن‌ بخش ناشران کودک نمایشگاه کتاب گفته دست‌کم 50 ناشر در این بخش از بارش جمعه‌شب متحمل خسارت جدی شده‌اند. نادر قدیانی، مدیر سالن‌های بخش کودک سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفته: «ما از قبل هم برخی مشکلات را به دلیل بارش‌های احتمالی و با توجه به اخطارهای سازمان هواشناسی در مورد وضع جوی پیش‌بینی کرده بودیم و مکررا به مسئولان این موضوع را یادآور شده بودیم که تمهیدات لازم را برای جلوگیری از بروز خسارت کلی به کار گیرند.»

دیروز و کمتر از یک روز بعد از آبگرفتگی شهر آفتاب، همایون امیرزاده سخنگوی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به میان خبرنگاران آمد تا درباره وقایع عصر جمعه توضیحاتی بدهد. او با بیان این که ما سال گذشته نیز پیش‌بینی‌هایی از جمله آبگرفتگی را داشتیم و از این رو پس از وارد شدن خسارات به ناشران، کارگروهی تشکیل شد، گفت: «با توجه به تجربه سال گذشته، امسال پیش از ورود به نمایشگاه کتاب، در عالی‌ترین سطح مدیریت شهرداری، مذاکراتی انجام شد و دغدغه‌ها را شفاف مطرح کردیم. ما حتی لکه‌گذاری‌ها را از منظر آبگیری بخصوص در سازه‌های موقت رصد کرده و در میدان تشریح کردیم.»

امیرزاده با بیان این‌که سه نوبت بارش پیش از نمایشگاه کتاب به ما کمک کرد این لکه‌های آسیب‌پذیر را بررسی کنیم تا جای ابهامی باقی نماند، افزود: «ما در فصل بهار و شرایط نامساعد جوی به‌سر می‌بریم، از این رو با توجه به مستندات و صورتجلسات بیان می‌کنیم که در این زمینه ارشاد و صنف ناشران و کتابفروشان همکار یکدیگر هستند و در کنار مدیران شهر آفتاب موضوعات را رصد کردیم و جزء به جزء شفاف منتقل شد و این دوستان اطمینان خاطر دادند که این مسیرهایی که سال گذشته نابسامان بوده تأمین شود، پس نقاط آسیب‌پذیر برطرف شد، قول دقیق و قطعی دادند که این مسأله در دوره سی‌ام نمایشگاه تکرار نخواهد شد.»

سخنگوی نمایشگاه کتاب به تفاهم‌نامه ارشاد با شهرداری که در آن قید شش سال آمده اشاره کرد و گفت: «طی تفاهم‌نامه شش ساله با شهرداری، تمامی زیرساخت‌های مورد نیاز چه در بحث سازه‌های دائمی و موقت، به عنوان بهره‌بردار با ارشاد تا شش‌سال رایگان خواهد بود و ما این موارد را از شهر آفتاب باید دریافت کنیم. ما انتقاد جدی خودمان را از بی تعهدی که وجود داشته اعلام می‌کنیم. اگر از این موضوع اطمینان نداشتیم، شورای سیاستگذاری نمایشگاه برای محل برگزاری تصمیم دیگری می‌گرفت». با این اوصاف به نظر می‌رسد مسئولان برگزاری نمایشگاه کتاب، توپ را کاملا روانه زمین مسئولان شهر آفتاب کرده‌اند. البته آ‌نها گفته‌اند مجموعه‌ای از متخصصان از هم‌اکنون در حال بررسی روند برای جلوگیری از رخ‌دادن سه‌باره چنین اتفاقی هستند.

آرامش پس از باران

پس از اتفاق عصر جمعه، ویدئوها و عکس‌های بسیاری از سوی مردم در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و مردم نیز مانند ناشران به منتقدان کسانی پیوستند که باید شهر آفتاب را برای برگزاری چنین رویداد مهمی آماده می‌کردند. اما روز گذشته و چهارمین روز نمایشگاه، در حالی که حتی با وجود اتفاقات عصر جمعه، برپایی‌اش در هاله‌ای از تردید قرار داشت، با آرامشی نسبی طی شد. جمعه‌شب آتش‌نشانان و نیروهای خدماتی نمایشگاه توانستند وضع را به شرایط عادی برگردانند.

آن‌طور که سخنگوی نمایشگاه هم گفته کارگروهی برای بررسی خسارات تشکیل و از آ‌نجا که شهر آفتاب بیمه است همه خسارت‌ها پرداخت خواهد شد.