نشناختن اقتضائات؛ دلیل نگاه بدبینانه به فضای مجازی

دکتر حسین غفاری که در برنامه «گفت‌وگوی اجتماعی» رادیو گفت‌وگو با موضوع آسیب‌شناسی فضای مجازی سخن می‌گفت، با اشاره به نگاه دوگانه درباره فضای مجازی افزود: برخی فضای مجازی را فرصت محض می‌دانند و اگر به زندگی‌ها نگاه کنیم، آثار و تبعات مثبت زیادی در این رابطه می‌بینیم. بعضی‌ها هم آن را تهدید یا آسیب تلقی می‌کنند.

وی افزود: پاسخ درست این است که باید نگاه واقع‌بینانه که ناظر بر فرصت‌ها و تهدیدها باشد، داشته باشیم. فضای مجازی نقش بسیار جدی در تسهیل ارتباطات دارد؛ چه ارتباط میان افراد و چه ارتباطاتی که در تراکنش‌های مالی و اسناد اداری و دولتی وجود دارد. همچنین بسیاری از معضلات شهرنشینی مانند ترافیک، آلودگی هوا و ازدحام جمعیت با طرح‌هایی مانند دولت الکترونیک یا مجازی کردن خدمات حقیقی قابل برطرف کردن است.

این کارشناس و پژوهشگر عرصه سواد رسانه‌ای به آسیب‌هایی که فضای مجازی می‌تواند داشته باشد، اشاره و بیان کرد: هر روز یا هر هفته چندین مورد آسیب‌های مختلف اخلاقی و اجتماعی که بعضا منجر به قتل می‌شود، داریم که علت وقوع آنها دسترسی و ارتباطاتی است که از طریق فضای مجازی اتفاق می‌افتد.

وی بیان کرد: وقتی از بعد کلان به موضوع نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم نمی‌شود یک‌طرفه به قاضی رفت. برای رسیدن به این درک صحیح، باید ابتدا فضای مجازی را تعریف کرد و بدانیم این دنیای جدید بر چه اساسی شکل گرفته است و چه مختصات ذاتی دارد که همه این آسیب‌ها و فواید ناشی از آنهاست. برای درک بهتر از آسیب‌های فضای اجتماعی باید نگاه مقایسه‌ای میان مضرات و فواید فضای مجازی داشت.

غفاری با بیان این‌که زندگی مجازی و حقیقی امروز مکمل یکدیگر هستند، اظهار کرد: امروز در بعضی از زمان‌ها از زندگی حقیقی‌مان به سمت زندگی فضای مجازی کوچ کرده‌ایم، اما مختصات فضای مجازی و حقیقی را نمی‌دانیم.

وی با تاکید بر لزوم شناخت و آگاهی از فضای مجازی و حقیقی عنوان کرد: باید بدانیم جسم چقدر در شناخت پیدا کردن از پدیده‌های جهان و همچنین نسبت به دیگران تاثیرگذار است. قرار گرفتن جسم من در یک مکان در شناخت و فهم‌ام از آن تاثیرگذار است، اما چون به این موضوع در فضای حقیقی توجه نکردیم و درک کمی از آن داشتیم، وقتی وارد فضای مجازی می‌شویم، از آن تعجب می‌کنیم.

این کارشناس فضای مجازی ادامه داد: راه درمان این است که به خودمان و فرزندان‌مان بیاموزیم که از جسم چه استفاده‌ای کنیم.

لزوم وضع قوانین متناسب با سواد رسانه‌ای

دکتر سعید مدرسی درباره قانون و جایگاه آن در فضای مجازی گفت: نگاه مدیریت قانون محور را باید به مدیریت ارتقای سواد سایبری محور منتقل کنیم. هر میزان قوانین محدود‌کننده بگذاریم اما متناسب با سواد رسانه‌ای نباشد، فایده‌ای ندارد.

این کارشناس و پژوهشگر سواد رسانه‌ای در برنامه گفت‌وگوی اجتماعی رادیو گفت‌وگو با موضوع آسیب‌شناسی فضای مجازی با بیان این مطلب افزود: معمولا فناوری وارد کشور می‌شود و جایگاه خودش را ایجاد می‌کند و بعد نخبگان فرهنگی به این فکر می‌افتند که باید چه عکس‌العملی نسبت به آن داشته باشند.

وی ادامه داد: سه نوع مواجهه با فضای مجازی وجود دارد؛ یک مواجهه خوشبینانه است که فقط فرصت‌ها را مشاهده می‌کنید که این یک نگاه منفعلانه است. یک مواجهه بدبینانه است که صرفا فضای مجازی را تهدید می‌کنید و هنگامی که اسم شبکه اجتماعی می‌آید جز عیب و بدی ضد امنیت چیز دیگری به ذهن نمی‌رسد که نتیجه‌اش نفی حداکثری و قرنطینه کردن می‌شود.

کارشناس و پژوهشگر عرصه سواد رسانه‌ای درباره منشا نگاه بدبینانه به فضای مجازی گفت: این نگاه بدبینانه از نشناختن اقتضائات فضای مجازی شکل می‌گیرد زیرا افراد تا زمانی که درباره چیزی اطلاعاتی نداشته باشند، آن را نمی‌پذیرند.

وی با ذکر مثالی ادامه داد: اگر به یک نفر بگویید سالانه 15هزار نفر در جاده‌ها کشته می‌شوند و بلافاصله نتیجه بگیرید، رانندگی کردن بد است و اصلا نباید کسی از وسیله نقلیه استفاده کند، آن فرد که با رانندگی آشنا نیست قطعا این نتیجه را می‌پذیرد در حالی که استنتاج غیر واقعی و مضحکی است. چنین نگاهی به دلیل عدم تشخیص اقتضائات رانندگی در فضای بیرون است. اگر بدانیم فضای سایبری مختصات مخصوص خودش را دارد و همان‌طور که حضور در خیابان و رانندگی نیازمند گواهینامه و مهارت است، حضور در فضای سایبری که یک فضای واقعی است نیز نیازمند یک گواهینامه است، یقینا می‌توانیم آسیب‌ها را مدیریت و از فرصت‌ها نهایت استفاده را ببریم.

مدرسی درباره قانون و جایگاه آن در فضای مجازی نیز عنوان کرد: نگاه مدیریت قانون محور باید به مدیریت ارتقای سواد سایبری محور منتقل کنیم. هر میزان قوانین محدود‌کننده بگذاریم اما متناسب با سواد رسانه‌ای نباشد، فایده‌ای ندارد.

وی افزود: در جامعه‌ای که سواد رسانه‌ای مخاطبان بالا رفته باشد، نسبت به مخاطرات آن آگاهی کامل خواهد داشت و به افرادی که در این فضا قرار دارند اعتماد نخواهد کرد.

قابل ذکر است، برنامه گفت‌وگوی اجتماعی از شنبه تا چهارشنبه ساعت 13 و 30 دقیقه از شبکه رادیویی گفت‌وگو پخش می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند برای دریافت فایل صوتی این برنامه به سایت رادیو گفت‌و‌گو مراجعه کنند.