مهار اختلالات هورمونی با کاهش استرس

نمی‌دانست چه کاری باید انجام دهد و از کدام متخصص مشاوره بگیرد. به اینترنت پناه برد و با کمک اطلاعات درست پزشکی درج شده در سایت‌های معتبر متوجه شد، خستگی مزمن در کنار کاهش حافظه و نیاز شدیدی که این اواخر به مصرف کافئین احساس می‌کرد، همه گویای آن است که باید به متخصص غدد مراجعه کند. حالا دیگر نگران نبود چون می‌دانست با مصرف دارو، بار دیگر هورمون‌هایش سلامت و نظم خود را بازخواهند یافت و مشکلات مذکور رفع خواهد شد.دکتر علیرضا هجرتی، متخصص بیماری‌های داخلی و غدد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در پاسخ این پرسش که خوانندگان جام‌جم با کمک چه علائمی می‌توانند متوجه شوند که دچار اختلال هورمونی شده‌اند و باید به پزشک مراجعه کنند، می‌گوید: اختلال در هورمون‌های تیروئیدی، هورمون‌های جنسی (تستسترون، استروژن، پروژسترون)، هورمون‌های دستگاه گوارش و هورمون‌های دیگر، عوارض و نشانه‌های مرتبط با خودشان را دارد.

وی تاکید می‌کند: علائم کلان و کلی وجود دارد و فرقی نمی‌کند کدام هورمون دچار مشکل شده است. در صورتی که فرد شاهد تغییر در اجابت مزاج، میزان مصرف آب، دفع ادرار، کاهش یا افزایش وزن، اختلال در پوست، مو یا ناخن، تورم اندام‌ها و درد و مشکلات استخوانی بود، باید به پزشک مراجعه کند.

عملکرد هورمون‌ها در برابر استرس

زمانی که بدن تحت تاثیر عوامل فیزیکی مانند ضربه، گرما، سرما، گرسنگی یا فشار روحی دچار ترس، استرس و اضطراب می‌شود، سیستم عصبی از طریق ترشح برخی هورمون‌ها همچون کورتیزول، آدرنالین و نورآدرنالین به عنوان هورمون‌های مقابله با استرس، واکنش نشان می‌دهد و خود را برای مقابله با استرس آماده می‌کند.

این آمادگی می‌تواند متناسب با عامل تولیدکننده استرس متفاوت باشد. برای مثال وقتی شخص در مقابل یک استرس فیزیکی مانند حیوان وحشی قرار می‌گیرد، سریعا از طریق چشم امواج به مغز می‌رود و به سیستم‌های غددی درون بدن، فرمان ترشح بیش از اندازه آدرنالین، افزایش ضربان قلب و سفت شدن ماهیچه‌ها را به منظور آماده‌شدن بدن برای فرار صادر می‌کند. در مجموع رابطه تنگاتنگی میان سیستم روانی، اعصاب و هورمون‌ها وجود دارد که باعث حفظ پایداری بدن در برابر استرس می‌شود.

تاثیر استرس بر قند خون

استرس باعث افزایش ترشح هورمون‌های کورتیزول و در نتیجه، افزایش قند خون و به هم خوردن تعادل انسولین می‌شود.

دکتر هجرتی، استرس را از عوامل مهم در وضعیت ترشح انسولین عنوان می‌کند و می‌گوید: برای مقابله با استرس، قندخون بالا می‌رود و به تبع آن، میزان انسولین خون باید کم شود. انسولین هورمونی است که وقتی غذا می‌خوریم، ترشح می‌شود و قند خون را وارد سلول‌ها می‌کند. انسولین موظف به حفظ تعادل قندخون و پیشگیری از افزایش بیش از اندازه آن است. از سوی دیگر،‌ در شرایطی که نیاز به افزایش قندخون بالا داریم، باید میزان انسولین کاهش یابد و همین کم شدن میزان انسولین باعث می‌شود، قندخون در سطح بالا نگه داشته شود.

در بدن سالم این تنظیمات به صورت خودکار انجام می‌گیرد اما زمانی که ترشح هورمون انسولین، در نتیجه تعادل قندخون به هم می‌خورد و فرد به دیابت نوع دو مبتلا می‌شود، مجبور به تزریق انسولین می‌شود. با توجه به ارتباط و میزان تاثیر استرس بر وضعیت قندخون افراد باید بسیار مراقب میزان پایداری استرس در بدن خود باشند.

لرزش دست، پیامد بیماری هورمون‌ها

ترشح بیش از حدمجاز هورمون اپی‌نفرین یا همان آدرنالین باعث افزایش ضربان قلب، انقباض عروق و انبساط راه‌های هوایی و در نتیجه، تحریک سیستم عصبی سمپاتیک و به تبع آن لرزش دست‌ها، صورت یا زبان می‌شود، همان گونه که ممکن است برخی موقع عصبانیت، گرسنگی و اضطراب با لرزش مواجه شوند. این لرزش به معنای ابتلای فرد به بیماری پارکینسون نیست و با درمان هورمون، این مشکل رفع می‌شود.

استرس‌های استاندارد

واکنش بدن به فشارها در قالب استرس برای مدت زمان کوتاه خوب و مفید است. بروز تب به عنوان مکانیسم دفاعی در مدت زمان کوتاه برای بدن مفید است اما اگر همین عارضه مثبت یک ماه طول بکشد و دمای بدن به 40 درجه برسد، بدن را با عوارض منفی مواجه می‌کند.استرس نیز در صورتی که پایدار شود و از حد استاندارد و قابل تحمل بدن بالاتر برود، بر عملکرد هورمون‌های بدن، سیستم اعصاب و قلب و عروق تاثیر منفی می‌گذارد و باعث آسیب به قلب، افزایش فشار خون، سکته و در نهایت اختلالات و مشکلات روانی می‌شود.

دکتر هجرتی تاکید می‌کند: گام اول برای استانداردسازی استرس و حفظ تعادل آن، شناخت عامل بروز است.به عنوان مثال،‌ ممکن است فردی به دلیل انطباق نیافتن با محیط، نارضایتی شغلی، مشکلات اقتصادی و سایر عوامل بیرونی به مدت یک سال یا حتی بیشتر دچار تپش قلب، ضعف و بی‌حالی باشد و تا زمانی که این عوامل رفع نشود، مشکلات جسمی فرد همچنان پایدار می‌ماند، اما در مواقعی که مشکلات فرد ناشی ازعوامل درونی باشد، اقدامات درمانی نیز باید مطابق آن انجام گیرد. خستگی مزمن، گرفتگی ذهن یا کاهش حافظه، از جمله مواردی است که اغلب علت آنها را افسردگی و سایر اختلالات روانی می‌دانند، در صورتی که اختلالات هورمونی در تیروئید، غدد فوق‌کلیوی یا اختلالات عملکرد کبدی هم می‌توانند در بروز این علائم نقش داشته باشند و در صورتی که فرد تحت درمان قرار بگیرد، این حالات نیز رفع می‌شود.

شایع‌ترین اختلالات هورمونی

اختلال هورمون‌های تیروئید و جنسی با علائم افزایش یا کاهش وزن، پف‌آلودگی، کندی، ریزش مو، یبوست، تپش قلب، اسهال، افسردگی، نوسانات خلقی، کاهش میل جنسی، چرب یا خشک شدن پوست، احساس خستگی، مشکلات خواب، علائم آلرژیک، ولع شدید به خوردن شیرینی، سردرد یا میگرن،، تغییرات دمایی بدن، عفونت مجاری ادرار، آکنه، بثورات جلدی و سندرم پیش از قاعدگی، شایع‌ترین اختلالات هورمونی هستند که متناسب با نوع اختلال نیازمند مراجعه به متخصصان غدد و زنان است.

زمان مراجعه به پزشک

علائم اختلالات هورمونی، معمولا طولانی و پایدار است. ممکن است فردی به مدت چند روز با علائمی همچون بی‌اشتهایی، خستگی و تپش قلب مواجه شود که این موارد، معمولا ناشی از اضطراب زودگذر است و نشانگر اختلالات عمیق هورمونی نیست .

سهیلا فلاحی

دانش و سلامت