بانوان دانشمند گمنام

در ادامه به معرفی تعدادی از این بانوان دانشمند برجسته که در رشته‌های علمی خود پیشگام بوده و موجب پیشرفت‌های برجسته‌ای در وادی علم شده‌اند، می‌پردازیم.

آدا لاولیس: اولین برنامه‌نویس رایانه

کنتس لاولیس، ریاضیدان، نویسنده و نخستین برنامه‌ساز رایانه، دختر لرد بایرون شاعر نامی انگلیس بود. ارتباط کاری او با چارلز بابیج، پدر علم مدرن رایانه، به او فرصتی بی‌نظیر داد تا بتواند نوشته‌های بابیج را درخصوص ماشین تحلیلی رونویسی و مطالعه کند و به دلیل این که در ریاضیات استعداد فوق‌العاده داشت، بیشتر وقت خود را صرف طراحی این ماشین تحلیلی کرد. چارلز بابیج بعد از سخنرانی در باره ماشین تحلیلی خود در دانشگاه تورین ایتالیا، نوشته‌های خود را به لاولیس داد تا آنها را بازنویسی و نظرات خود را ضمیمه آن کند. لاولیس پس از 9 ماه، نسخه کامل‌تری در مورد این ماشین تحلیلی ارائه داد. او در این نسخه، الگوریتمی برای به کارگیری در ماشین تحلیلی نوشته بود که با آن می‌شد،‌ اعداد برنولی را محاسبه کرد. بعدها این نوشته به عنوان اولین برنامه رایانه‌ای در نظر گرفته شد. آدا لاولیس اولین برنامه‌نویس رایانه‌ای جهان محسوب می‌شود.

گریس هاپر: برنامه‌نویس اولین کامپایلر

دهه 1330/1950، زنان در برنامه‌نویسی رایانه پیشگام بودند و گریس هاپر ریاضیدان اهل نیویورک این فرصت را داشت تا روی اولین رایانه (مارک 1) دانشگاه هاروارد کار کند. او می‌خواست کاربران به آسانی بتوانند از رایانه‌ها استفاده کنند. بنابراین روی برنامه‌ای کار کرد که با آن کدهای نوشته‌شده منبع یک زبان رایانه‌ای را به زبانی که پیچیدگی کمتری داشت ـ مثل انگلیسی ـ تبدیل می‌کرد. او اولین نسخه از اولین کامپایلر را نوشت. اگرچه این روزها کامپایلرها، بسیار رایج و معمولی‌اند، اما نوشتن کامپایلر در آن دوران، پیشرفت مهمی در رایانه‌ها برای انجام دادن کاری بود که از آنها انتظار می‌رفت: یعنی انجام محاسبات پیچیده.

نتی استیونز: کشف کروموزوم‌های جنسی X و Y

نتی ماریا استیونز، نسل شناسی آمریکایی بود. او سال 1284/ 1905 زمانی که در دانشگاه برین مایر در پنسیلوانیا درس می‌خواند با آزمایش روی لاروهای نوعی سوسک توانست اساس کروموزومی جنسیت را شرح دهد. به این ترتیب بود که معلوم شد نوع ترکیب کروموزوم‌های x و y مسئول جنسیت مرد و زن هستند. xx تعیین‌کننده جنس زن وxy تعیین‌کننده جنس مرد است.

لیزه مایتنر: کشف شکاف هسته‌ای

سال 1935 اتوهان، شیمیدان آلمانی و لیزه مایتنر، فیزیکدان اتریشی، کار روی عنصر فرااورانیوم را شروع کردند. این عنصر ناپایدار به صورت رادیواکتیوی تجزیه و به عناصر دیگری تبدیل می‌شود و هان در این میان متوجه چیز عجیبی شد. اورانیوم تحت بمباران نوترون به ایزوتوپ‌های باریم تبدیل می‌شد. سپس مایتنرتوانست توضیحی مناسب برای این پدیده بیاورد که شکاف هسته‌ای نام گرفت. به موجب این شکاف، هسته‌های یک اتم به بخش‌های آزاد کوچک‌تر تبدیل می‌شوند و در نتیجه انرژی عظیمی آزاد می‌کنند. این انرژی در ساخت بمب‌های اتمی و نیروگاه‌های هسته‌ای به کار برده شد،‌ اما سال 1323/ 1944 کمیته جایزه نوبل شیمی زحمات لیزه مایتنر را در رابطه با شکاف هسته‌ای نادیده گرفت و جایزه را به اتو هان داد. او هم درخصوص تلاش مایتنر هیچ سخنی بر زبان نیاورد. مایتنر از این بی توجهی دلخور شد و به تنهایی شروع به تحقیق کرد و سال‌ها بعد توانست جوایز مهمی ازجمله ماکس پلانک و انریکو فرمی را دریافت کند. سال 1376/ 1997، عنصر صد و نهم جدول تناوبی عناصر، به افتخار او مایتنریوم نامیده شد.

سیسیلیا پین: کشف ماهیت ستارگان

ستاره‌ها از چه چیزی تشکیل شده‌اند؟ سیسیلیا پین گاپوچکین، متخصص اخترفیزیک و ستاره‌شناس آمریکایی بریتانیایی‌تبار، به این سوال در سال 1304/ 1925، یعنی زمانی‌ که در دانشگاه هاروارد تحقیق می‌کرد، پاسخ داد. او توانست ثابت کند که ترکیب شیمیایی ستارگان به دما و یونیزاسیون اتم‌های موجود در عناصرشان بستگی دارد. او مقدار نسبی 18 عنصر در فضا را محاسبه کرد که نتایج محاسبات او ترکیبات مشابهی را در تمام عناصر نشان می‌داد. ستاره‌ها تقریبا از دو عنصر هیدروژن و هلیوم که از تمام عناصر سبک‌تر هستند، تشکیل شده‌اند. کار او به متخصصان اخترفیزیک در شناخت بهتر ساز و کار عالم کمک شایانی کرد.

ماریا ژئوپرت مایر: ارائه مدل پوسته‌ای هسته

مایر، فیزیکدان آمریکایی آلمانی‌تبار به دنبال تعیین منشا عناصر، توانست به چگونگی تشکیل نوترون‌ها و پروتون‌ها در هسته‌های اتمی پی ببرد و آن را شرح دهد. او این ساختار را مدل پوسته‌ای هسته نامید و به اختصار توضیح داد که عناصر دارای 2، 8، 20، 28، 50، 82 یا 126 پروتون پایدارتر از همتایانشان هستند. او به این نتیجه رسید که تعداد پروتون‌های موجود در ساختار، میزان انرژی آن را تعیین می‌کند. تحقیق او پایه‌ای برای پیشرفت در فیزیک لیزر، جداسازی ایزوتوپ لیزر و محاسبه اوربیتال مولکولی شد. مایر پس از ماری کوری، دومین زنی بود که موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک شد.

جین گودال، دیانا فوسی و بی‌روت گالدیکاس

هر یک از این زنان محقق توانسته‌اند، با بررسی عموزادگان نخستین‌مان توجه بسیاری را به این موجودات جلب کنند. جین گودال، محقق رفتارشناسی جانوران و مردم‌شناس متولد انگلیس، سال 1339 / 1960 با بررسی رفتار شامپانزه‌های تانزانیا متوجه شد،‌ آنها روش خاصی برای زندگی دارند و از ابزاراستفاده می‌کنند؛ مهارتی که تا آن زمان تصور می‌شد خاص انسان‌هاست. دیانا فوسی، محقق آمریکایی مشهور در زمینه شناخت گوریل‌های کوهستان در کنگو و روآنداست. او از سال 1967، به مدت 18 سال به بررسی رفتار این گوریل‌ها پرداخت. مشاهدات او، تفکر خشونت‌بار علیه گوریل‌ها را از بین برد، زیرا معلوم شد گوریل‌ها موجوداتی صلح‌جو و تقریبا گیاهخوار هستند. آنها عواطف عمیق و پیوند خانوادگی محکمی دارند. بی‌روت گالدیکاس پژوهشگر آلمانی، رفتار اورانگوتان‌ها، حیواناتی را که اغلب به دست فراموشی سپرده می‌شوند، مطالعه کرد. بررسی‌های او در سال 1350/ 1971 نشان داد این حیوانات تنها میمون‌های باهوشی هستند که توانایی یادگیری بالایی دارند و از ابزارهای پیچیده استفاده می کنند و برای خواب خود آشیانه‌های ظریف و مناسب می‌سازند.

منابع: BBC Knowledge

مترجم: نادیا زکالوند

جام‌جم