مثلث ضد ایرانی در مونیخ

دکتر محسن اسلامی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با جام سیاست، به خطر افتادن منافع برخی کشورها در خاورمیانه را از اهداف کشورهایی عنوان کرد که به دنبال پروژه ایران‌هراسی هستند و درعین حال تاکید کرد جمهوری اسلامی ایران باید بسیار بااحتیاط، زیرکی و با توجه و تامل بسیار حرکت کرده که پروژه ایران‌هراسی ضلع‌های دیگری پیدا نکند و حتی اضلاعش کمتر و محدود به یک یا دو بازیگری که به صورت سنتی با ایران مشکل داشتند شود.

دلایل متهم کردن ایران به حمایت از تروریسم و سیاست ایران‌هراسی چیست؟ این‌گونه اتهامات علیه ایران تا چه میزان در جهت سیاست فرافکنی غرب است و چه کشورهایی در این زمینه نقش اصلی را ایفا می‌کنند؟

بازیگرانی چون آمریکا، اسرائیل، عربستان سعودی و برخی کشورها در این بازی طراحان پروژه ایران‌هراسی هستند، به جهت این‌که در حقیقت منافع اصلی این کشورها در منطقه خاورمیانه به نوعی دچار آسیب شده و به هر حال آنچه به عنوان بیداری اسلامی یا بهار عربی در سال 2011 اتفاق افتاد، منجر به این شد که موقعیت باثباتی که آمریکایی‌ها در منطقه دنبال می‌کردند، مقداری شکست خورده و منجر به دیده شدن گفتمان جمهوری اسلامی شود.

تمام اتفاقاتی که بعد از سال 2011 رخ داد، تغییر و تحولاتی که در مصر، لیبی، تونس و کشورهای مختلف شاهد بودیم، به نوعی به عنوان یک تهدید تلقی شده و از سوی این گروه از بازیگران عامل تهدید هم جمهوری اسلامی ایران ذکر شد، اما درواقع دلیل اصلی موضوعی جز عکس‌العمل نسبت به وضعیت اسفباری که آمریکایی‌ها و دولت‌های متحد آنها ایجاد کرده بودند، نبود. به هر حال آنچه باعث شد پروژه ایران‌هراسی در دستور کار قرار بگیرد، همین بی‌نظمی‌ها، بی‌ثباتی‌ و کمرنگ شدن قدرت آمریکا، اسرائیل و برخی متحدانش بخصوص عربستان سعودی بود که به این ترتیب ایران‌هراسی در دستور کار آنها قرار گرفت، چراکه اصلی‌ترین جبهه برای منحرف شدن آنچه ما به عنوان جنبش اجتماعی مسلمان یا جنبش اجتماعی کشورهای عربی می‌بینیم بر این بود که دشمنی تعریف شود که آن دشمن به دنبال این است که تمام عرصه خاورمیانه را به یک نزاع قدرت تبدیل کند و جمهوری اسلامی ایران به دنبال تشکیل یک هلال شیعی و ایران یک امپراتوری است که باید از آن هراسید، بنابراین برای مقابله در برابر این امپراتوری باید ایستادگی کرد و جبهه‌های ائتلاف مشترک را تشکیل داد. به همین جهت پنهان و آشکار این پروژه تعریف شد و در آمریکا آن را به صورت آشکار در قالب قطعنامه‌هایی در قالب تحریم شورای امنیت و... می‌بینیم. مثلث سه‌ضلعی میان سه کشور عربستان سعودی، آمریکا و اسرائیل شکل گرفت و برخی کشورها هم درحقیقت در زمین این سه بازیگر علیه ایران فعالیت کردند؛ ازجمله ترکیه، قطر، امارات و برخی کشورهای عربی دیگر که قصد تهدید یا تضعیف ایران را داشتند، در پنج، شش سال اخیر این پروژه بسیار پررنگ دیده شده است. اگرچه در گذشته در غرب بخصوص آمریکا شاهد این پروژه بودیم، اما به واسطه‌ پیوندی که بین آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی ایجاد شد، پروژه ایران‌هراسی سنگینی بر ضد ایران طراحی شد؛ به گونه‌ای که حتی در جهان اسلام، ایران با چالش‌های جدی مواجه شد، حتی در سازمان کنفرانس اسلامی و این‌گونه کنفرانس‌ها نمونه‌هایی از این را می‌توان دید.

با توجه به این‌که در اجلاس اخیر مونیخ نیز شاهد ادامه این پروژه از سوی برخی کشورها علیه ایران بودیم، جمهوری اسلامی ایران چه راهکاری برای مقابله با پروژه ایران‌هراسی باید اتخاذ کند تا به خنثی شدن این پروژه یا کاهش تاثیرات منفی آن منجر شود؟

این پروژه بویژه در اجلاس مونیخ توسط مثلث ترک‌ها، اسرائیلی‌ها و سعودی‌ها کامل شد، چراکه نگران بودند آمریکایی‌ها نتوانند به دلیل عدم استقرار کامل دولت ترامپ واژگان ضدایرانی زیادی تولید کنند، به همین جهت خودشان با هم تصمیم گرفتند در مونیخ مثلثی تشکیل دهند. سفر اردوغان به منطقه عربی و مشخصا تماس‌هایی که با اسرائیلی‌ها داشت، به پروژه ایران‌هراسی جدید سال 2017 تبدیل شد و نشان داد هنوز این پروژه قابل توجه است و با توان و ظرفیتی بالا فعالیت می‌کند، بنابراین جمهوری اسلامی ایران باید بسیار بااحتیاط، زیرکی و با توجه و تامل بسیار حرکت کند که این پروژه ضلع‌های دیگری پیدا نکند و حتی اضلاعش کمتر و محدود به یک یا دو بازیگری که به صورت سنتی با ایران مشکل داشتند شود. از این حیث باید برنامه‌ریزی مناسبی از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران صورت گیرد.

به صورت مشخص جمهوری اسلامی ایران چه اقدام عملی می‌تواند در این جهت انجام دهد؟

به یک برنامه‌ریزی استراتژیک کاملا راهبردی نیازمندیم. باید در راستای خنثی کردن پروژه ایران‌هراسی همواره به این نکته بیندیشیم که جمهوری اسلامی ایران خود را متعلق به جهان اسلام می‌داند و به دنبال پیوند ملت، دولت و امت جهان اسلام است، باید در این ایام به واژگان و ادبیاتی که در انقلاب اسلامی از آنها یاد می‌کنیم، توجه بسیاری شود. باید به مساله فلسطین اهمیت بسیاری داده شود، به دلیل این‌که یکی از نکات بسیار جدی برای خنثی کردن پروژه ایران‌هراسی بحث فلسطین بوده و حمایت ایرانیان از فلسطین سابقه طولانی دارد، بخصوص مبارزان انقلابی قبل از انقلاب هم در مورد فلسطین همین‌گونه می‌اندیشیدند و نشان می‌دهد گرایش‌هایی که به دنبال مطرح کردن امپراتوری فارسی یا هلال شیعی هستند، خودبه‌خود خنثی می‌شود. حضور اندیشمندان، متفکران، طراحان و صاحب‌نظران عربی در ایران به مناسبت‌های مختلف بسیار توصیه می‌شود. باید گفت‌وگوهای میان ایران و کشورهای عربی تقویت شود به گونه‌ای که نقش کشورهایی که به دنبال فضاسازی هستند کمرنگ شود. ایران باید همان اصالت گذشته خود یعنی اندیشیدن در مورد جهان اسلام و نگاه مساعد به پیکره جهان اسلام را تقویت کند .

در مجامع بین‌المللی، کشورمان در جهت مقابله با این پروژه داشته باشد؟

جمهوری اسلامی ایران باید در مجامع بین‌المللی به اقدامات تخریبی که در این حوزه از ناحیه برخی بازیگران بین‌المللی و منطقه‌ای علیه ایران اعمال می‌شود، واکنش نشان دهد. عدم واکنش نسبت به مسائل بخصوص در مورد اجلاس‌هایی مانند مونیخ بسیار خطرناک و تهدید جدی خواهد بود. ممکن است در گام‌ها، مقاطع یا در مجامع بعدی بسیار با شدت بیشتری باشد، بنابراین نیازمند واکنش جدی است. باید از ائتلاف‌های شکل گرفته ازجمله عدم تعهد و توافقاتی که با اروپایی‌ها در قالب توافقات وین نسبت به مسائل هسته‌ای داشتیم، بهره بگیریم و در خنثی کردن این ایده که ایران یک موجودیت تهدیدآمیز دارد بسیار مدبرانه عمل کنیم. باید درباره موارد تروریستی که چند سال اخیر در منطقه ایجاد شده اطلاع‌رسانی شده و همه تبیین شود.

استقرار ترامپ در کاخ سفید و موضعگیری وی علیه ایران چه تاثیری می‌تواند بر پروژه ایران‌هراسی بخصوص در جهت تشدید آن داشته باشد؟

آنچه می‌تواند ما را از تهدیدات آمریکایی‌ها و سایر تهدیدات در عرصه بین‌الملل مصون بدارد، چیزی جز تبیین خط صحیحی که جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی دنبال می‌کند نیست. یکی از اقداماتی که پروژه ایران‌هراسی برای آن هدف اصلی محسوب می‌شود، این است که در این دوره جدید آمریکایی‌ها تازه‌نفس و با دولت جدید به صحنه آمدند. با توجه به اقدامات ضدایرانی ترامپ، همین‌طور ادبیات ناخوشایند و تهدیدآمیز نتانیاهو درخصوص ایران در کنفرانس خبری با ترامپ و ادبیات کاملا خصمانه‌ای که برخی کشورهای عربی دنبال می‌کنند، نیازمند برنامه‌ریزی جامع درخصوص ایران‌هراسی است. ایران باید یارگیری منطقه‌ای و بین‌المللی را در دستور کار قرار دهد و بخصوص با کشورهای مهم شورای امنیت، روسیه و چین ارتباط داشته باشد و تهدید را در جای دیگری تعریف کند. این رویکرد باعث می‌شود حداقل دستاوردی که عاید ایران شود این باشد که کمترین تهدید و ریسک را نسبت به پروژه ایران‌هراسی می‌گیرد، در غیر این صورت باید شاهد بحران‌های متعددی باشیم که قطعا به سود ایران نخواهد بود.

گفت‌وگو: مریم شریف‌زاده

ضمیمه جام سیاست