دنیا را تغییر می‌دهیم

جام جم آنلاین – تاثیرات رسانه و به عبارت بهتر و منصفانه‌تر «خبرنگاران» بر روی جامعه را می‌توان بر اساس مقتضیات جامعه و سایر موارد مربوط به آن در دسته بندی‌های متعددی جای داد. این دسته بندی‌ها هر کدام محوریت خاصی دارند و مشتمل بر موضوعاتی هستند که در روح و روان تمامی جوامع بشری جاری و ساری است.

آلن دورنورز روزنامه نگار برجسته کانادایی می گوید: «آنچه که خط مشی جامعه را تعیین می کند نه فقط سیاست‌ها و اقتصادهای خرد و کلان است که به بازوی قدرتمند رسانه برمی گردد.»

جامعه را همچون بدنی تصور کنید. خبرنگاران و رسانه های گفتاری ، شنیداری، دیداری و مکتوب و سایر شبکه های اجتماعی همچون رگ هایی هستند که وظیفه خونرسانی به لایه لایه اجتماع را بر عهده دارند. هر چقدر میزان خون رسانی بیشتر باشد آنگاه جامعه سیال تر و بهتر خواهد بود. دریغ کردن اطلاع رسانی از جامعه عواقب سنگینی به دنبال دارد. حذف رسانه از هر جامعه ای بار منفی عظیمی را دربر می گیرد.

«یکی از بزرگ ترین مشکلات تاریخ "فقدان آگاهی" است. بدون آگاهی به سختی می توان با رویداد و واقعه ای روبرو شد و آن را کنترل کرد. زمانی که فقدان آگاهی به آسیب های کلان منجر شد نقش رسانه بالاتر رفت و حالا برای آن جایگاهی تعریف شده قائل بودند. رسانه به پا خاست تا آگاهی را در بطن هر اجتماعی تزریق کند. هر چقدر آگاهی بیشتر شد سیاهی ها به همان میزان بیشتر خود را نشان داد. به صورت ناخودآگاه روش ها و طرق زدودن و مبارزه با سیاهی ها پیش آمد. این سیاهی ها چیست؟ بلایای کشنده طبیعی، جنگ، بیماری، استبداد و هر آنچه که حیات ، سلامت و آرامش بشریت را مختل کند. رسانه در این بلایا ظاهر شده و اطلاع رسانی می کند. پس رسانه اگر به مفهوم واقعی "رسانه" باشد فرشته ای برای همه جوامع به شمار می رود.»

فرهنگِ خبرنگاری

یکی از تاثیرگذاری های عظیم حرفه خبرنگاری که پیش از این به آن اشاره کردیم به تاثیر فرهنگی خبرنگاران برمی گردد.

فرهنگ هر جامعه در طول سالیان ، قرن ها و هزاره ها شکل گرفته است. فرهنگ واژه ای سبک نیست. ورای آن مفاهیم بسیار عمیقی دارد که به فراخور هر جامعه متفاوت و متنوع است. اما گاهی اوقات ناهنجاری های موجود در یک جامعه فرهنگ را نیز تحت تاثیر خود قرار میدهد. اینجاست که باز هم رسانه از راه می رسد و تاثیرگذاری خود را نشان می دهد. این تاثیر گذاری می تواند در جهت مثبت باشد و گاهی اوقات در جهت منفی. اما از آنجایی که رسالت خبرنگاری و رسانه ذاتا مثبت است بنابراین به جنبه های منفی نمی پردازیم.

«فرهنگ بسیار بزرگ و غنی است. هر قسمت فرهنگ برای خود تعریفی جداگانه دارد. برخی از فرهنگ ها در طول سالیان بسیار دراز به وجود آمده اند و امکان تغییر آن وجود ندارد. اما برخی دیگر از فرهنگ ها جدید هستند و به اقتضای زمان ، مکان و نیاز به وجود می آیند. «رسانه» بزرگ ترین ابزار جهان برای ایجاد فرهنگ است. رسانه می تواند فرهنگ را بر اساس خط مشی هایی تعیین شده عرضه کند ، تبلیغ کند و از آن یک قانون بسازد. این موضوع وقتی بیشتر به چشم می آید که نیاز یک جامعه ایجاب کرده که فرهنگ جدیدی شکل بگیرد. شکل دادن فرهنگ جدید از دست هیچ کسی ساخته نیست جز خبرنگار و رسانه. خبرنگار فرهنگ را شکل می دهد، می سازد، سر و سامان می دهد، برنامه ریزی می کند، در قالب رسانه ارائه می دهد و سپس وارد جامعه می کند.»

فرهنگ را برای موضوعات مختلفی می توان ساخت. می توان فرهنگ را به شکل های گوناگون وارد ورزش کرد. در ادامه می توان "فرهنگ اقتصادی" ، "فرهنگ اجتماعی" ، "فرهنگ سیاسی" ، "فرهنگ بهداشتی" و ... ساخت. اما فرهنگ و روند شکل گیری آن در هر موضوعی سریع است البته به شرط آنکه از طریق رسانه و با روش های حرفه ای و درست همراه باشد.

تاریخ را بخوان

"فراموشی" بزرگ ترین معضل جوامع بشری است. فیلسوفان در سده های ابتدایی به این موضوع اشاره کردند و از ننگ فراموشی تاریخ و به بوته فراموشی سپردن پیشینه تاریخی یک ملت گفتند.

«یکی از نقش های دست کم گرفته رسانه ها را باید توضیح بدهیم؛ زنده کردن تاریخ یک ملت. رسانه باید به ما بگوید چه چیزی را درباره پیشینه خود فراموش کرده ایم؟ این فراموشی چه پیامدهایی به دنبال دارد؟ اصلا چرا فراموشی یک تاریخ برای هر ملتی مضر است؟

رسانه پیش از هر چیزی نتایج وقایع تاریخی را به ما بازگو می کند و یا به عبارت بهتر "درس عبرت" را.

رسانه تاریخ را برای ما می خواند. نتایجش را توضیح می دهد. مفسر و کارشناس می آورد و جزئیات آن را نسبت به زمان حاضر حلاجی می کند. چه کسی از تاریخ درس می گیرد؟ پاسخ به این سوال مشخص نیست. این رسانه است که در پوشش های مختلف تاریخ را دوباره می خواند. حالا این جامعه است که بخواهد از آن درس بگیرد یا نه.»

پیچ در پیچ رسانه

رسانه دنیا را تغییر می دهد. خبرنگار دور دنیا را می گردد. از هر راهی باشد عبور می کند. گاه قدرت خود را با شبکه های اجتماعی نشان می دهد و گاه با قلمش. قلم او در بسیاری از موارد آنچنان کشنده است که یا سر خود را بر باد می دهد و یا دیگران را. با قلم هم می توان کشت. اما در پیچ در پیچ جهان گسترده رسانه یک خبرنگار بی نهایت راه برای پیشبرد اهداف خبری خود پیش رو می بیند. او می تواند جهان سیاست را هم تحت تاثیر خود قرار بدهد. هر چه که جوانه بزند و قابلیت این را داشته باشد که به یک موج خبری تبدیل شود بهترین مقصد برای یک خبرنگار است. یک خبرنگار هر چند می داند هدفش چیست اما راه های پیش روی او آنچنان وسیع و گسترده است که حرفه او را فراتر از هر چیزی قرار می دهد. خبرنگار دنیا را تغییر می دهد.

باید به عنوان یک خبرنگار مغرور باشیم؟ مغرور نه، اما حداقل می توانیم حسابمان را از سایر اقشار جامعه جدا کنیم. چه کسی به اندازه یک خبرنگار شجاعت رویارویی با چالش های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی ، ورزشی و تاریخی را دارد؟ وقت این است که یاد بگیریم هر کسی می تواند یک فرد «خوب» یا «بد» باشد اما یک خبرنگار مسئول و خوب هرگز نمی تواند یک فرد بد باشد! بیایید همگی خبرنگار باشیم، خبرنگاری برای تقابل با همه چالش های زندگی. آگاه کنیم و آگاه بمانیم.

منبع: discovermagazine / مترجم : هیلدا حسینی خواه