صداوسیما، سکاندار ورزش همگانی در‌ کشور

آنچه مشخص است مردم از اهمیت ورزش کردن آگاهی دارند اما سطح آگاهی‌های مردم با عمل آمیخته نیست؛ از این رو جامعه ما به حوزه‌های عملیاتی در ورزش همگانی نیاز دارد. در این زمینه دستگاه‌های ذی‌ربط نیز تاکنون اقدام جدی صورت نداده‌اند؛ بنابراین باید آگاهی‌های ورزشی مردم را در راس هرم مدیریت‌های ورزشی و ... بالا برد و با عزم ملی به یک باورعمومی تبدیل کرد. مردم باید در وهله نخست بدانند به فعالیت‌های بدنی برای سلامت نیاز دارند.

از آنجا که تلاش‌های فردی در ورزش در نهایت به ورزش همگانی رونق می‌دهد باید برنامه‌هایی را برای افراد مختلف جامعه تدوین کرد که در آن به نقش ورزش در سلامت افراد به طور ویژه نگریسته شود. بی‌شک نقش‌های هر کدام از دستگاه‌های ذی‌ربط در رشد و آگاهی بخشی مردم در حوزه ورزش همگانی، به یک اندازه اهمیت دارد با این وجود نقش رسانه‌ها بویژه صدا وسیما در بین نقش‌های دیگر در این حوزه، کلیدی‌تر است.

صدا و سیما نقش بی‌بدیلی در ایجاد فرهنگ ورزش همگانی دارد؛ زیرا در بحث ورزش همگانی هنوز افراد به باور و اطمینانی که از طریق ورزش به سلامت جسم و روان دست می‌یابند، نرسیده‌اند.

حسین آقازمانی، مدیر گروه ورزش شبکه سه سیما وقتی مقابل پرسش ما درباره اهمیت ورزش همگانی و نقش صداوسیما در اشاعه فرهنگ آن قرار می‌گیرد، می‌گوید: ورزش همگانی برای هر کشوری یک ضرورت است. جامعه سالم، جامعه‌ای است که به ورزش در آن اهمیت داده شود. برای آن که موضوعی با اهمیت ورزش همگانی جایگاه خود را در جامعه پیدا کند، باید همه دست‌اندرکاران روی آن کار کنند. ورزش همگانی چند سالی است که مورد توجه قرار گرفته است و رهبر معظم انقلاب هم روی ورزش همگانی تاکید دارند. ایشان در سخنرانی نوروزشان در حرم رضوی، ورزش همگانی را جزو ضروریات جامعه برشمردند. بنابراین مجموعه‌ای از مردم و دست‌اندرکاران باید در ابعاد مختلف ورزش همگانی کار کنند.

مدیر ورزش شبکه سه، ورزش را امری فرابخشی می‌داند و معتقد است فقط صدا یا سیما نمی‌توانند در حوزه ورزش همگانی، مردم را تشویق کنند بلکه باید از همه ظرفیت‌های موجود در این زمینه استفاده شود. او ادامه می‌دهد: صدا وسیما همراه رسانه‌های دیگر نقش مهمی در این زمینه دارند، اما باید توجه داشت که فقط رسانه‌ها بویژه صدا و سیما نمی‌توانند این فرهنگ را بین مردم نهادینه کنند. مطالعه، تحقیق، فرهنگسازی، پیشرفت در امکانات نرم افزاری و سخت‌افزاری، آموزش و پرورش، بخش خصوصی، دولت و نهادهای دیگر باید دست به دست هم بدهند و به ورزش همگانی در زندگی فردی و اجتماعی به عنوان یک اصل و ضرورت نگاه کنند.

آقازمانی به تاثیرگذاری ورزش همگانی و ارتباط مستقیم آن بر رفتار افراد جامعه این گونه نگاه می‌کند: اثرات نهادینه کردن ورزش همگانی در جامعه خیلی زود نمایان می‌شود، طوری که بیشتر پرخاشگری‌های اجتماعی را شاهد نخواهیم بود ؛ زیرا ورزش به لحاظ تغییرات فیزیولوژیک، جسمانی و رفتاری، تاثیر مثبتی روی انسان می‌گذارد و صفات اخلاقی انسان را تقویت می‌کند.

با وجود تعریف‌های مدیر گروه ورزش شبکه سه سیما از ورزش همگانی اما فاصله بین پوشش رویدادهای ورزش حرفه‌ای و قهرمانی با ورزش همگانی در این شبکه بسیار است. آقازمانی نیز روی این نکته صحه می‌گذارد و می‌گوید: در حال حاضر فاصله پوشش بین برنامه‌های ورزش همگانی با ورزش قهرمانی و حرفه‌ای زیاد است؛ اگر چه شبکه سه سیما در ده سال گذشته در این حوزه تلاش کرده و حتی در دورترین روستاهای ایران برنامه‌های مربوط به ورزش همگانی را پوشش داده است. این کار ایجاد انگیزه می‌کند تا همه شهرها و روستاهای ایران برنامه‌های ویژه‌ای برای ورزش همگانی داشته باشند، هر چند معتقدیم تاکنون این قبیل برنامه‌ها کافی و کامل نبوده است. با وجود این ما در آینده طرح‌هایی داریم که ورزش همگانی را بیشتر به بینندگان ارائه کنیم. برنامه‌ای صبحگاهی طراحی شده است که به موضوع ورزش همگانی نگاه متفاوتی دارد و دوستان ما در گروه اجتماعی شبکه سه برنامه‌ریزی آن را به عهده دارند.

چگونه به باور عمومی برسیم؟

تحقیقات مختلفی بر این موضوع صحه گذاشته است که رادیو و تلویزیون از اجزای کلیدی برای ورزش همگانی در جامعه به شمار می‌آید. مفهوم ورزش همگانی رقابت نیست، فرهنگ است که در آن فرد با مجموعه حرکاتی که انجام می‌دهد، به خود منفعت می‌رساند ؛ در واقع مفهومی دیگر از رقابت فردی بدون محدودیت جنسی، سنی و مالی . اصولا در مفهوم تفریحی – رقابتی ورزش همگانی، فعالیت‌ها با هدف جسمانی انجام می‌شود. به طور مثال پیاده روی و کوهنوردی یا کارهایی که در روز می‌تواند فعالیت‌های بدنی تشدید کنند مانند استفاده از پله به جای آسانسور. مردم ناخودآگاه با این کارها به نوعی همسو با هدف حرکت می‌کنند ؛ اما چه باید کرد تا حرکات آگاهانه به صورت یک فرهنگ در جامعه حاکم شود؟

دکتر حمید قاسمی، مدیر شبکه رادیویی ورزش در پاسخ به مباحث مطرح شده می‌گوید: مهم ترین شاخص ورزش همگانی در نظر گرفتن اصل لذت و تفریح است . بسیاری بر این باورند ورزش سبب خستگی و کوفتگی در آنها می‌شود ؛ اما باید توجه داشت هدف ورزش، سلامت جسمانی و روانی است. برای نهادینه کردن این باورها رادیو و تلویزیون نقش کلیدی دارد.

مدیر شبکه رادیویی ورزش با تائید این نکته که تحقیقات در رشد و اعتلای ورزش همگانی، نقش بنیادی رادیو و تلویزیون را نشان می‌دهد، یکی از ضروری ترین کارها برای پیشرفت در این حوزه را ساخت برنامه‌های متنوع می‌داند و می‌گوید: باید به نهادینه سازی ورزش همگانی در جامعه نگاه عملیاتی داشته باشیم و تبلور رفتار را در جامعه ببینیم.

یک رفتار اگر بخواهد نهادینه شود چند مرحله دارد: نخست تغییر شناخت فرد و آگاهی به نسبت امر تازه است که نقش صداوسیما در آن مهم است. دوم: تغییر نگرش فرد نسبت به یک مقوله که با آن دیدگاه مثبت و منفی پیدا کند که در اینجا باز تاثیرگذاری صداوسیما دیده می‌شود. صداوسیما باید جاذبه‌هایی را به نمایش بگذارد که در آن شخصیت‌ها و نمایش‌ها شرایطی ایجاد کنند تا افراد همذات پنداری کرده در تغییر کیفیت و سبک زندگی آنها تاثیر گذار باشد. سوم: تغییر باور است. این که مردم به نسبت کاری که انجام می‌دهند از فواید و ارزش‌های آن به اطمینان برسند.

دکتر قاسمی برنامه‌های عمده رادیو و تلویزیون را برای اعتلای ورزش همگانی و به کارگیری اقشار مختلف مردم در ورزش پارک‌ها و نهادهای عمومی به پنج قسمت تقسیم می‌کند که هر کدام آنها شاخص‌های تحقیقاتی تغییرات جسمانی است و باید مورد توجه برنامه سازان قرار بگیرد:

1)‌ ترکیب بدنی: افراد جامعه نه چاق و نه لاغر هستند و اندام متناسبی دارند.

2)‌ استقامت قلبی و ریوی: این که نفس فرد با بالا رفتن از پله به شماره نیفتد.

3)‌ قدرت عضلانی: بدن‌ها متناسب باشد. افتادگی شانه، گودی کمر، زانوهای پرانتزی و ... در جامعه دیده نشود.

4)‌ استقامت عضلانی: فرد با کار ممتد در کوتاه مدت دچار خستگی نشود.

5)‌ انعطاف‌پذیری: گرفتگی عضلات، کمر، گردن یا اسپاسم‌های عضلانی، یکی دیگر از نمادهای کم توجهی به ورزش همگانی است که رادیو و تلویزیون با هم افزایی رسانه‌ای می‌تواند رویکردهای تازه‌ای به وجود بیاورد تا نگرش مثبت افراد به باورعمومی در حوزه ورزش همگانی تبدیل شود.

نوزایی ورزش به دست صداوسیماست

با توجه به جایگاه صدا وسیما نقش رسانه ملی در اعتلای ورزش همگانی و نهادینه کردن آن چیست؟ آن هم در شرایطی که جامعه ایرانی از شبیخون فرهنگی در امان نیست.

دکتر محمد علی قره، رئیس دانشگاه پیام نور استان البرز در پاسخ به این پرسش می‌گوید: صدا وسیما به تعبیر حضرت امام (ره) دانشگاه جامعه و مورد وثوق مردم است، به گونه‌ای که تمام اطلاعاتی که از صدا و سیما به جامعه منتقل می‌شود به عنوان منبع مورد تائید مردم در سبک زندگی‌شان مورد استفاده قرار می‌گیرد. صدا و سیما سکاندار ورزش ایران است که در موفقیت‌ها و شکست‌ها، در ارتقا و در جهاد ورزشی و همگانی شدن ورزش ایران یا در مهار شبیخون فرهنگی حاکم بر ورزش ایران سهم دارد.

دکتر قره، رویکرد رسانه‌ای در حوزه ورزش همگانی را نامطلوب می‌داند و ادامه می‌دهد: در یکی از برنامه‌های صدا و سیما که به بررسی تیترهای روزنامه‌های ورزشی پرداخته بود، درصد تیتر ورزش همگانی و ورزش بانوان صفر بود. در صورتی که ورزش همگانی به عنوان یک ضرورت و اصل باید جزو اخبار مهم روزنامه‌ها باشد.

وی درباره نقش صداوسیما در ایجاد انگیزه برای توجه به حوزه ورزش همگانی می‌گوید: صداوسیما تبلور قانون در نظام جمهوری اسلامی است. قانون در نظام جمهوری اسلامی به‌علاوه فرمایش‌های رهبرمعظم انقلاب و رئیس جمهور، ورزش همگانی را در اولویت تبیین کرده است. رهبرمعظم انقلاب می‌فرمایند: آن ورزش هیجانی و بین‌المللی، ورزش درجه دوم نظام اسلامی ماست. آقای روحانی می‌گوید: اولویت در دولت یازدهم در ورزش، با ورزش همگانی است. خود آقای روحانی در جایی دیگر عنوان می‌کند ما در سال هشت میلیون ایرانی را در بیمارستان‌ها بستری می‌کنیم؛ بنابراین جایی که می‌تواند در ورزش ایران یک نوزایی ایجاد کند تا مردم هزینه‌های سلامت را کم کنند، صدا وسیماست.

رئیس دانشگاه پیام نور استان البرز ساخت برنامه‌های ورزشی و تاکید بر نقش ورزش همگانی در ساخت و پخش سریال‌ها را نیز از اولویت‌های صداوسیما برای توجه به این حوزه می‌داند و می‌گوید: حضور دکتر پورمحمدی معاون سیما، تحول در شبکه‌های مختلف صدا و سیما را نوید می‌دهد. صدا وسیما نباید خود را محدود به مسابقه کند. توجه به ورزش همگانی باید در سریال‌ها و در برنامه‌های صداوسیما بخصوص در شبکه ورزش و شبکه سه نمایش داده شود.

در بخش‌های مختلف خبری نیز می‌توان از قدرت صداوسیما در نهادینه کردن ورزش استفاده کرد به نحوی که مردم را همزمان با دیدن اخبار به فعالیت‌های بدنی تشویق کرد. در این میان تیزرها و زیرنویس‌ها برای تشویق به ورزش‌کردن اهمیت دارد. صدا و سیما می‌تواند تصمیمات وزیر ورزش را به اجرا نزدیک کند. اینها قدرت صداوسیماست. متاسفانه توجه به ابعاد شهرتی، قدرت، سفرهای رایگان به خارج از کشور و مدال‌های ورزش قهرمانی، بسیاری از مسئولان را به خود جذب کرده است که صداوسیما می‌تواند این باورهای نادرست را کنار بزند.

دکتر قره می‌گوید: صدا و سیما باید معیار ارزشیابی مدیران ورزش ایران را اصلاح کند . صدا وسیما باید کاری کند تا مردم ایران به جای نگاه کردن به ورزش، خود ورزش کنند. صدا وسیما باید کاری کند ورزش ایران دو گام به عقب بردارد. از اولویت در ورزش قهرمانی به اولویت ورزش همگانی و در ورزش همگانی از اولویت ورزش آقایان به ورزش بانوان باز گردد و به ورزش بانوان جان بدهد.

این مادران هستند که می‌توانند فرهنگ ورزش کردن را در تربیت فرزندان خود نهادینه کنند. مسئولان باید برنامه‌های ورزشی صدا وسیما را برای ورزش همگانی در اولویت قرار بدهند و نکته مهم دیگر این که پولی را که دولت اجبارا صرف ورزش نکردن مردم می‌کند، از درآمد نفت بالاتر است.

رئیس دانشگاه پیام نور استان البرز در جمع‌بندی صحبت هایش می‌گوید: کاری کنیم ورزش ایران از بدنی به فرهنگی ترجمه شود. کاری کنیم ورزش از قهرمانی به همگانی بیاید و اولویت در ورزش همگانی، بانوان باشند. در غیر این صورت وزارت ورزش که دنباله‌رو سکانداری صدا و سیما در فرهنگسازی است، بدون کمک صدا وسیما نمی‌تواند فرهنگ ورزشی ایران را اصلاح کند و نمی‌تواند ورزش ایران را از دام مسابقه‌ها بیرون بیاورد و درون سبک زندگی مردم ببرد.

توسعه ورزش همگانی به کمک صداوسیما

ورزش همگانی مورد توجه مردم تمامی نقاط دنیاست. بسیاری از کشورهای اروپایی نشانی در ورزش قهرمانی یا حرفه‌ای ندارند اما به ورزش همگانی اهمیت می‌دهند؛ زیرا در این کشورها سلامت محوری شاخص شادابی و نشاط جامعه است .

علی مجدآرا، رئیس فدراسیون ورزش‌های همگانی با تائید این نکته که ورزش همگانی در ایران شاخص رشد بهتری به نسبت سال‌های گذشته دارد، نقش صداوسیما را در ایجاد فرهنگ ورزش همگانی انکارناپذیر می‌داند. او می‌گوید: در کنفرانس بین‌المللی ورزش برای همه که در چین برگزار شد، آقای ژاک روک، رئیس کمیته بین‌المللی المپیک پنج شاخص مهم را برای توسعه ورزش همگانی برشمرد که شاخص اصلی آن رسانه بویژه صداوسیماست. از حدود هفت سال پیش تاکنون آمارها در ایران از ارتباط بین رشد ورزش همگانی با پوشش و حمایت صداوسیما و عوامل دیگر خبر می‌دهد.در آن زمان فقط هفت درصد شرکت کننده در ورزش‌های همگانی داشتیم اما این آمار امروز به ‌21 درصد رسیده است.

مجدآرا این رشد آماری را حاصل تاثیر مثبت صداوسیما و رابطه معنادار تبلیغات در قبال مردم به ورزش‌های همگانی ارزیابی می‌کند و ادامه می‌دهد: شبکه سه سیما به طور مشخص هر هفته برنامه‌های پیاده‌روی شهرهای مختلف را روی آنتن می‌برد. چهار سال پیش در شورابیل اردبیل به زحمت توانستیم مردم را دور دریاچه جمع کنیم تا به ورزش‌های دوچرخه سواری و پیاده روی بپردازند؛ اما در آخرین همایش در این منطقه با رشد سه برابری جمعیت روبه‌رو بودیم. هر چند دلیل مهم استقبال مردمی احساس نیازشان به حرکت است اما نقش صداوسیما بویژه شبکه سه را نباید در ایجاد فرهنگ ورزش همگانی نادیده گرفت.

رئیس فدراسیون ورزش‌های همگانی با اشاره به منویات رهبری درباره ورزش همگانی می‌گوید: در نشستی با آقای ضرغامی، رئیس سابق سازمان صداوسیما ایشان خطاب به معاونان و مدیران شبکه‌ها تاکید کردند از ورزش همگانی به طور رایگان و در هر منطقه‌ای حمایت کنند. خوشبختانه آقای سرافراز نیز چنین رویکردی به ورزش همگانی دارند و در سال همدلی و همزبانی، با انعکاس پیاده روی خانوادگی با شرکت اقشار مختلف مردم شادی و نشاط مناطقی از کشور را در سراسر ایران تسری می‌دهند.

امیدواریم ایشان با صدور بخشنامه‌ای از مراکز استانی بخواهد همایش‌های پیاده روی را پخش کنند تا زمان بیشتری به ورزش‌های همگانی اختصاص یابد.

محمد رضاپور - گروه ورزش