12 سال با یک لیگ پرنوسان

لیگ برتر فوتبال ایران در سال 1380 متولد شد، یعنی زمانی که به پشتوانه تغییراتی در نحوه اجرا و برگزاری رقابت‌های لیگ و تدوین مقررات جدید، لیگ آزادگان به تاریخ پیوست تا برگ دیگری از لیگ فوتبال ایران ورق بخورد. لیگ برتر از زمان تشکیل آن تاکنون که 12 سال از آن می‌گذرد تغییراتی به خود دید که مهم‌ترین تغییرات به تعداد تیم‌های شرکت‌کننده مربوط می‌شود. تغییری که امسال هم بر لیگ برتر اعمال شده است، چراکه با توجه به در پیش‌رو بودن جام جهانی 2014 و حضور تیم ملی فوتبال ایران در این رقابت‌ها، تعداد تیم‌های شرکت‌کننده از 18 به 16 تیم کاهش یافته است. این لیگ پرنوسان مرداد ماه وارد سیزدهمین دوره حیات خود می‌شود.

همه قهرمانان یک لیگ 12 ساله

همان طور که ذکر شد نخستین دوره لیگ برتر از سال 1380 آغاز به کار کرد، یعنی زمانی که تیم ملی فوتبال ایران رقابت‌های مقدماتی جام جهانی 2002 را پشت‌سر گذاشته بود. نخستین دوره لیگ برتر با حضور 14 تیم آغاز شد و با قهرمانی تیم پرسپولیس به پایان رسید. در 11 دوره بعدی پنج تیم دیگر هم به مقام قهرمانی رسیدند که در این میان تیم سپاهان رکورد زد و چهار بار قهرمان لیگ برتر شد. پس از سپاهان، استقلال بیشترین عنوان قهرمانی را به دست آورد و با سه عنوان قهرمانی پایین‌تر از سپاهان قرار گرفت. پرسپولیس هم در تاریخ 13 ساله لیگ برتر دو بار به مقام قهرمانی رسید و تیم‌های پاس تهران، فولاد خوزستان و سایپای کرج نیز هر کدام یک بار قهرمان شدند.

با وجود این که سپاهان با چهار قهرمانی در تاریخ 12 ساله لیگ برتر رکورددار است، اما این استقلالی‌ها هستند که در رده‌بندی کلی برترین تیم‌های تاریخ لیگ برتر در پله نخست قرار می‌گیرند. آنها در 12 فصل حضور خود در لیگ برتر 666 امتیاز گرفته‌اند، آبی‌ها حدنصاب بیشترین گل زده را هم در اختیار دارند چراکه 568 گل زده‌اند. سپاهانی‌ها نیز در رده دوم این رده‌بندی قرار دارند، این تیم اصفهانی تا پایان لیگ دوازدهم 631 امتیاز به دست آورده است. پرسپولیس هم با 601 امتیاز سومین تیم برتر تاریخ 12 ساله لیگ برتر است.

لیگ‌های 14 تیمی

همان طور که ذکر شد نخستین دوره لیگ برتر در فصل 81 ـ 80 با 14 تیم آغاز شد و با قهرمانی پرسپولیس هفته آخر این رقابت‌ها به پایان رسید. تراکتورسازی تبریز و استقلال رشت اولین تیم‌های سقوط کرده تاریخ لیگ برتر بودند. در لیگ فصل 82 ـ 81 سپاهان نخستین قهرمانی خود در لیگ برتر فوتبال ایران را جشن گرفت و صنعت نفت آبادان و ملوان نیز از این لیگ 14 تیمی به دسته پایین‌تر که لیگ آزادگان بود سقوط کردند. سومین دوره لیگ برتر (83 ـ 82) نیز در شرایطی برگزار شد که همه اخبار به خروج علی پروین از پرسپولیس و بازگشت علی دایی به فوتبال ایران ختم می‌شد. در این لیگ پرحاشیه، پاس اولین و آخرین قهرمانی خود در لیگ برتر را با ستاره‌هایی همچون خداداد عزیزی و مهدی هاشمی‌نسب به دست آورد و سایپا و شموشک به دسته پایین‌تر سقوط کردند. این لیگ نیز همانند دوره دوم و اول با حضور 14 تیم برگزار شد.

افزایش تیم‌ها از دوره چهارم

لیگ برتر باشگاه‌های فوتبال کشور از دوره چهارم یعنی فصل 84 ـ 83 خود با افزایش تعداد تیم‌های شرکت‌کننده مواجه شد. در این دوره از رقابت‌های لیگ برتر 16 تیم شرکت کردند که در پایان فولاد خوزستان با نسل طلایی خودش که ایمان مبعلی سرآمد آن بود قهرمان لیگ برتر شد و تیم‌های پگاه گیلان و پیکان به دسته برتر سقوط کردند. پنجمین دوره از رقابت‌های لیگ برتر که مقارن با فصل 85 ـ 84 بود همانند دوره چهارم با حضور 16 تیم برگزار شد و استقلال موفق شد نخستین قهرمانی خود را جشن بگیرد. آبی‌پوشان پایتخت در این لیگ بالاتر از پاس ایستادند و به مقام قهرمانی رسیدند و از آن طرف هم شموشک نوشهر و شهید قندی یزد سقوط کردند، اما لیگ برتر در فصل 86 ـ 85 که ششمین دوره آن محسوب می‌شد باز هم یک قهرمان دیگر به خود دید و این تیم سایپا بود که همراه علی دایی که در نقش بازیکن ـ مربی برای این تیم فعالیت می‌کرد، بر قله قهرمانی لیگ ایستاد.

لیگ برتر و باز هم افزایش تعداد تیم‌ها

در فصل بعد یعنی در لیگ سال87 ـ 86 که هفتمین دوره حیات لیگ برتر محسوب می‌شد تیم پرسپولیس با افشین قطبی در هفته آخر قهرمان شد. در این فصل تیم‌های صنعت نفت آبادان و شیرین فراز کرمانشاه به دسته پایین‌تر سقوط کردند. نکته بسیار مهم این دوره از رقابت‌های لیگ برتر این بود که تعداد تیم‌های شرکت‌کننده در این لیگ افزایش یافت و شمار تیم‌ها از 16 به 18 تیم رسید. این لیگ 18 تیمی در فصل 88 ـ 87 هم که هشتمین دوره لیگ برتر بود باز هم ادامه یافت و برای نخستین بار تیمی به قهرمانی رسید که پیش از این هم در لیگ برتر قهرمان شده بود، تیمی به نام استقلال که در هفته آخر قهرمانی را از چنگ ذوب آهن بیرون کشید. در این دوره از لیگ برتر، برای نخستین بار سه تیم به دسته پایین‌تر سقوط کردند، تیم‌های پیام مشهد، داماش گیلان و برق شیراز تیم‌هایی بودند که به دسته پایین‌تر رفتند. نهمین دوره لیگ برتر هم 18 تیمی بود، در فصل 89 ـ 88 سپاهان قهرمان شد و تیم‌های مقاومت، ابومسلم و استقلال اهواز رهسپار دسته پایین‌تر شدند.

اولین مدافع عنوان قهرمانی

در فصل 90 ـ 89 که مقارن با دهمین دوره برگزاری لیگ برتر بود برای نخستین‌بار مدافع عنوان قهرمانی فصل گذشته از مقام خود دفاع کرد و باز هم قهرمان شد. سپاهان تنها تیمی در تاریخ لیگ برتراست که موفق شده قهرمانی خود را تکرار کند. در فصلی که سپاهان از عنوان قهرمانی خود دفاع کرد تیم‌های پاس همدان، پیکان و استیل آذین به دسته پایین‌تر سقوط کردند، اما توفان سپاهان باز هم به اینجا ختم نشد، طلایی‌پوشان اصفهانی در فصل 91 ـ 90 یعنی یازدهمین دوره برگزاری لیگ برتر باز هم قهرمان شدند. شهرداری تبریز، شاهین بوشهر و مس سرچشمه کرمان هم تیم‌های سقوط کرده به دسته پایین‌تر بودند. لیگ دوازدهم در فصل 92 ـ 91 هم با 18 تیم ادامه پیدا کرد، در لیگی که استقلال برای سومین بار قهرمان شد تیم‌های پیکان، صنعت نفت آبادان، گهر درود و آلومینیوم هرمزگان به دسته پایین‌تر سقوط کردند. لیگ برتر فوتبال باشگاه‌های کشور از فصل آینده با حضور 16 تیم برگزار خواهد شد.

نایب قهرمان ترین تیم‌های لیگ برتری

تیم‌های استقلال تهران و ذوب آهن اصفهان در تاریخ 12 ساله لیگ برتر بیشتر از هر تیم دیگری به مقام نایب قهرمانی رسیده‌اند. استقلال تهران تا به حال سه بار در فصل‌های 81 ـ 80، 83 ـ 82 و 90 ـ 89 به مقام نایب قهرمانی رسیده است. این تیم در این سه فصل عنوان قهرمانی را به ترتیب به تیم‌های پرسپولیس، پاس و سپاهان واگذار و به نایب‌قهرمانی بسنده کرد، اما ذوب‌آهن دیگر تیم نایب قهرمان تاریخ لیگ برتر است. این تیم در فصل‌های 84 ـ 83، 88 ـ 87 و 89 ـ 88 نایب قهرمان لیگ برتر شد. ذوبی‌ها در فصل 84 ـ 83 پشت سر فولاد قرار گرفتند و نایب قهرمان شدند و در فصل 88 ـ 87 نیز قهرمانی را به استقلالی‌ها واگذار کردند، اما غم‌انگیزترین نایب قهرمانی ذوب آهن به فصل 89 ـ 88 مربوط می‌شود، جایی که آنها تا هفته پایانی قهرمان لیگ بودند، اما شکست عجیب آنها برابر فولاد و از آن طرف برد استقلالی‌ها در مشهد، جام قهرمانی را به تیم آبی‌پوش پایتخت داد.

هیلدا حسینی‌خواه / گروه ورزش