بازیگر باید خودش را در قبال اثر مسؤول بداند

بازپخش مجموعه مهر و ماه و ایفای نقش بزرگانی همچون شما و علی نصیریان، بار دیگر این واقعیت را پیش‌رو گذاشت که طی سال‌های متمادی چه گنجینه‌ای از بازیگری را در تلویزیون داشته‌ایم؛ گنجینه‌ای که در سال‌های اخیر کمتر دیده می‌شوند. درباره شخص شما این کم کاری از کجا نشأت گرفته؟

نزدیک به ده سال است بازیگری نمی‌کنم و این دوری از بازیگری هم از سر ناچاری است، چون متن‌هایی که پیشنهاد می‌شود به درد نمی‌خورد و پیشنهاد خوب نایاب شده! طبیعی است وقتی به خاطر کیفیت پایین، فیلمنامه‌ها را رد می‌کنید بتدریج پیشنهادهای کمتری به شما می‌رسد. بماند در همان کارهایی که متن‌شان بد نبوده و در آنها ظاهر شده‌ایم مشکلات مالی باعث شده خاطره خوشی از کار باقی نماند. پس دلیلی ندارد وقتمان را صرف کارهایی کنیم که نه ارزش مادی دارند و نه معنوی.

در این کم‌کاری بازیگری به فکرتان نرسیده خودتان آستین بالا بزنید و به سبک دهه‌های قبل کارگردانی را تجربه کنید؟

برای کارگردانی ولو کارگردانی یک نمایش به پشتیبان مالی نیاز دارید و جلب حمایت برای امثال من از همان دهه‌های قبل هم سخت بود چه برسد به حالا. به هر حال گروه‌گرایی و باندبازی اغلب مانع فعالیت نیروهای مستقل می‌شود و چون با نوع تفکر امثال من مشکل داشته‌اند هیچ گاه کمترین حمایتی از ما نکرده‌اند. یادم می‌آید سال‌ها پیش چند طرح سینمایی را برای تولید ارائه کردم، اما برخورد خوبی نشد. ضمن این‌که طرح‌هایی را برای تلویزیون هم نوشتم که به جایی نرسید. ما طرح می‌دهیم که به تولید برسد، اما وقتی بازخورد مثبتی نمی‌بینیم چه می‌شود کرد؟

چرا به جایی نرسید؟ زیربار توصیه‌ها نرفتید یا طرح‌هایتان خاص بود؟

ما از جمله بازیگران برآمده از تئاتر بودیم که حقانیت‌مان را، هم در سینما و هم در تلویزیون ثابت کردیم و هیچ‌گاه کم نگذاشتیم، اما رسوبات تفکرات قدیمی درباره ما در دهه‌های مختلف باقی بود و مانع شد ایده‌هایمان عملی شود.

دوری از بازیگری برای فردی همچون شما که زندگیش را بر این مسیر گذاشته سخت نیست؟

بیکاری حتی اگر از نظر اقتصادی هم مشکل‌ساز نباشد از نظر روحی آسیب می‌زند، اما حفظ اصول اخلاقی اجازه نمی‌دهد به خاطر بیکار نماندن در هر نوع محصولی بازی کنیم. من در سال‌های بیکاری خودم را درگیر تکمیل کردن سایتم کردم؛ سایتی شخصی که هم سرگرمم می‌کند و هم عاملی می‌شود برای ثبت اتفاقات زندگی هنری.

با این حساب به سایت‌تان به چشم یک رسانه نگاه می‌کنید؟

جز این هم نیست! فضای مجازی گستردگی مشهودی دارد و باعث می‌شود آدمی بی‌دغدغه میزان کلماتی که می‌نویسد، آثارش اعم از فیلمنامه و نمایشنامه را در اختیار مخاطب قرار دهد.

به این ترتیب ممکن است روزی برسد که بنویسید برای انتشار در سایت شخصی؟

وقتی متن را می‌نویسید عطش اجرایش را دارید و وقتی متن اجرا نمی‌شود نوعی بیهودگی سراغ آدمی می‌آید. اصلی‌ترین اثرش این است که بعدها کمتر سراغ نوشتن می‌روید، اما شاید این کار را هم کردم؛ یعنی نوشتم و گذاشتم در سایت برای آیندگان. به هر حال در فضای مجازی امکان همه کاری فراهم هست و حتی تولید نمایش و عرضه آن در فضای مجازی، ولی خیلی‌ها هنوز از این ویژگی‌ها استفاده نکرده‌اند.

از مهر و ماه بگویید. مجموعه‌ای که بازپخش آن هم حکایت دارد از وسواس در ایفای نقش.

یادم می‌آید سریال مهر و ماه دیالوگ‌های زیادی داشت و کارگردان هم وسواس زیادی داشت بر ذکر عین دیالوگ‌ها و من هم عادت داشتم به ویرایش دیالوگ و جایگزینی واژگان برای بهتر و روان‌تر شدن کار. این جایگزینی‌ها برای کارگردان سریال فیاض موسوی سخت بود، چون دلش می‌خواست عین فیلمنامه‌اش اجرا شود. حالا که بازپخش سریال را می‌بینم مشخص است چقدر آن ویرایش من درست بود، چون در برخی سکانس‌ها حجم بالای دیالوگ باعث
یکطرفه شدن گفت‌وگوها شده است.

آیا در زمان تولید درباره یکطرفه شدن دیالوگ‌ها به کارگردان هم گفتید و در این بین چالشی بین شما رخ نداد؟

من نظرم را گفتم ولی کارگردان، ایشان بود و ترجیح می‌داد ایده‌های خود را عملی کند! چالش چندانی هم رخ نداد، چون من حداقل دیالوگ‌های خودم را روتوش کردم ولی تماشای دوباره سریال حکایت دارد از افتادن ریتم سریال به دلیل همان نقصانی که اشاره کردم.

دقت و ریزبینی شما در فیلمنامه، چقدر باعث شده در پشت صحنه درگیر اصطکاک با کارگردانان شوید؟

اصلا وارد پروژه‌های بی‌کیفیت نمی‌شوم چه برسد به این‌که وارد شوم و گرفتار جنگ اعصاب شوم! اما اگر کاری باشد که از اواسط کار متوجه ضعف اجرا شوم اگر تئاتر باشد خودم را کنار می‌کشم، اما در سینما و تلویزیون می‌کوشم تجربه‌ام را عاملی کنم بر اصلاح و به انتها رساندن کار، چون خودم را در برابر محصول نهایی مسؤول می‌بینم و نمی‌شود بخشی از کار با حضور من ضبط شود و بخشی بدون حضور من یا با حضور بازیگر جایگزین.

با این حساب نباید کاری کرده باشید که رضایت‌تان را جلب نکرده باشد؟

خیلی کم پیش آمده کاری انجام داده باشم و بعدا پشیمان شوم! همیشه سعی کرده‌ام با وجود تمام حاشیه‌سازی‌ها در جای درست خودم قرار گیرم.

به عنوان یک بازیگر پیشکسوت ارزیابی‌تان از محصولات سال‌های اخیر تلویزیون چیست؟

تلویزیون کلی شبکه دارد، اما خوراک کم دارد. جسته گریخته محصولات تلویزیون را می‌بینم، اما اغلب آنها با سلیقه من جور درنمی‌آید به یک دلیل و آن هم متن‌هایی که کشش ندارد. وقتی متنی کشش نداشته باشد این‌که انتظار داشته باشیم بازیگر شق‌القمر کند هم کم است پس
محصول نهایی هم نمی‌تواند جاذبه لازم را برای پیگیری داشته باشد و در نهایت بعد از دیدن یکی دو قسمت قیدش را می‌زنیم.

همان مقوله ضعف فیلمنامه که پاشنه آشیل تمامی محصولات نمایشی ماست؟!

نه فقط نقطه ضعف تلویزیون که اصلا نقطه ضعف هنرهای نمایشی در ایران ضعف فیلمنامه است. ما کلا در ایران در مبحث ساختارسازی مشکل داریم؛ مشکلی که از شهرسازی تا نمایشنامه‌نویسی و فیلمنامه‌نویسی پابرجاست. بماند که سفارشی‌سازی و پول‌محوری هم شده است رنج مکرر.

ما تا متن قوی نداشته باشیم نخواهیم توانست محصول قدرتمند تولید کنیم و تا متن قوی نباشد نمی‌توان گروه قوی جمع کرد. یک گروه قوی سراغ متن ضعیف نمی‌رود و به این ترتیب کارگردانان کم‌مایه هستند که چنین متن‌هایی را می‌سازند و نتیجه هم که مشخص است!

آرشام خدادوست