خدمات متقابل رسانه ملی و تلویزیون‌های تعاملی

در نهایت هفت اپراتور تلویزیون تعاملی انتخاب و وارد دوره آزمایشی شدند تا اینکه هفته گذشته چهار اپراتور غیرسازمانی با اسامی فام، آی سیما، تی وی نت و تیوا در کنار اپراتور سازمان تحت عنوان شیما فعالیت رسمی خود را با اعطای مجوزی از سوی سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی برای دوره بهره‌برداری عمومی یا همان دوره دائمی آغاز کردند.

سه اپراتور دیگر که هنوز مجوز فعالیت دائمی خود را نگرفته‌اند،‌ فرصت محدودی دارند تا استانداردهای مورد نظر را تامین کرده و پس از ارزیابی سازمان صداوسیما وارد دوره بهره‌برداری عمومی شوند. ویژگی‌ها و مفاد تعیین صلاحیت اپراتورها مواردی چون استطاعت مالی ایجاد چنین مجموعه‌ای،‌ توانایی فنی، داشتن زیرساخت لازم و تجهیز شدن برای ارائه محتوا منطبق با معیارها و استانداردهای سازمان است که پیش‌تر در فراخوان عمومی ذکر شده بود. بر همین اساس قراردادی با اپراتورها منعقد شده است که آنان را ملزم به رعایت استانداردهای لازم می‌کند. چهار اپراتور معرفی شده توانستند تا هفته گذشته موارد مورد نظر را رعایت و تعهداتشان را تامین نمایند؛ دیگر اپراتورها نیز اقداماتی انجام داده‌اند و امید است تا یک ماه آینده آنها نیز با رعایت کامل استانداردها به جرگه اپراتورهای دائمی بپیوندند.

خصوصیات پایه‌ای تلویزیونی تعاملی میان این چهار اپراتور مشترک است به جز آنکه از نظر تعداد کانال‌های رادیویی و تلویزیونی تحت پوششان در مقایسه با یکدیگر دارای مزایای نسبی هستند. این اپراتورها یک مجموعه محتوا تحت عنوان پخش لازم‌الارسال دارند که شامل 25 شبکه تلویزیونی و 9 شبکه رادیویی است. البته پخش رادیویی منوط به این است که یک اپراتور سرویس رادیو هم داشته باشد؛ طبیعی است اپراتورهایی که علاقه‌مند به سرویس رادیویی نباشند از مزیت بازار خود کاسته‌اند. همچنین این اپراتورها می‌توانند شبکه‌های استانی و یکسری شبکه‌های خطی داشته باشند و سازوکار این فعالیت نیز همانند سازوکار تعریف شده برای سایر شبکه‌های سازمان صداوسیما است. در واقع این اپراتورها می‌توانند در بازار محتوا، محتوایشان را به سازمان عرضه ‌کنند تا بعد از ارزیابی کیفی و فنی و اخذ پروانه انتشار نسبت به پخش آنها در قالب‌های مختلف اقدام کنند. یکی از این قالب‌ها شبکه خطی اختصاصی است؛ شبکه خطی شبکه‌ای تلویزیونی مشابه شبکه نمایش یا آی فیلم است. علاوه بر سرویس‌های پایه و عمومی ذکر شده، هر کدام از این اپراتورها می‌توانند سرویس‌های اختصاصی داشته باشند. مثلا ممکن است یک اپراتور بیشتر در حوزه کودک و نوجوان و یا تفریحات،‌ فیلم، سریال، آموزشی و موسیقی فعالیت کند. این خود نوعی مزیت رقابتی است که مخاطبان می‌توانند میان دنبال‌کردن برنامه‌های متنوع و اپراتورهای متفاوت انتخاب خود را داشته باشند.

در این بخش سازمان صداوسیما همواره قصد داشته است بیشتر به تنظیم‌گری، خدمت‌رسانی و ارائه تسهیلات اهتمام بورزد. به طور کلی می‌توان گفت سازمان صداوسیما بخشی از ظرفیت و فرصت‌هایی را که قبلاً در انحصار خود داشت برون‌سپاری کرده است تا از تصدی‌گری خود کم کند و به بخش غیرسازمانی بسپارد. علاوه بر این در حوزه تلویزیون تعاملی، فضای تامین محتوا برای این اپراتورها و سایر تامین کنندگان محتوا فراهم شده است.

همان‌گونه که اشاره شد این فضا، یک بازار محتوا است که اپراتورها می‌توانند محتوای مورد نظر خود را از این بازار انتخاب کنند. در حقیقت سازمان صداوسیما فضا را باز کرده است تا اپراتورها بتوانند از امکاناتی که در اختیار سازمان است، استفاده نمایند. مثلا این اپراتورها امکان جذب آگهی‌های بازرگانی و همچنین این امکان را دارند تا محتوا در بستری را که فراهم کرده‌اند به فروش برسانند، یا سرویس‌ های متنوع ارزش افزوده ایجاد و از این طریق بتوانند کسب درآمد کنند. در کنار این‌ها سازمان فعالیت‌هایی نظیر تامین بخش زیادی از محتوای قابل انتشار از آرشیو خود، تامین برخی منابع محتوایی مناسبتی و زنده، آماده‌سازی محتوای دارندگان محتوا برای انتشار و صدور پروانه انتشار را برای این اپراتورها انجام می‌دهد.

اگر از سوی دیگر نیز بنگریم می‌بینیم که در بازار محتوا، تامین محتوا صورت می‌گیرد و این بازار کم کم به یک بازار منطقه‌ای بدل می‌شود و در آینده نزدیک به بورس محتوا در کشور و منطقه تبدیل خواهد شد. شبکه‌های سازمان صداوسیما و سایر رادیو و تلویزیون‌های منطقه‌ای و بین المللی هم می‌توانند در این بورس، تبادل محتوا داشته باشند، یعنی محتوای تولیدی خود را عرضه نمایند تا سایر انتشاردهندگان از آن بهره ببرند و در مقابل از محتوای سایر تامین‎کنندگان محتوا با حفظ حقوق مالکیت فکری آنان استفاده کنند و به این ترتیب محتوای خود را غنا و تنوع ببخشند.

دکتر محسن رضایی

رئیس مرکز تلویزیون تعاملی