دوربین در میان مـردم

جدا کردن سره از ناسره

بیژن نوباوه، کارشناس رسانه درباره ویژگی‌های گزارشگران تلویزیونی به جام‌جم گفت: مبحث گزارشگری رسانه‌های صوتی و تصویری تفاوت‌هایی با دنیای خبر دارد. در دنیای خبر، داشتن اطلاعات و قلم خوب، برای خبردهی و اطلاع‌رسانی جزو مایحتاج اولیه محسوب می‌شود. گزارشگران تلویزیون، اما باید افراد توانمندی باشند. ضمن این که باید ارتباط‌های خوب و فن بیان مناسب هم داشته باشند.

وی با اشاره به این که گزارشگران تلویزیون باید اطلاعات لازم را به حد مکفی داشته باشند تا بتوانند در کشف حقیقت، سره را از ناسره جدا کنند، توضیح داد: مهم‌ترین بحث در گزارش خبری این است که گزارشگر باید مخاطب را نسبت به هدف گزارش آگاه کند و بگوید با توجه به این‌که موضوع گزارش، مبحث روز است و افراد زیادی از جامعه درگیر آن هستند، به همین دلیل او هم برای حل این مساله سراغ چنین مبحثی برای گزارش رفته است.

این کارشناس رسانه عنوان کرد: گزارشگر باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد که در این باره می‌توانم به مواردی همچون قدرت انطباق با شرایط روحی و روانی مخاطب، فن بیان و... اشاره کنم. حال این سوال مطرح است که گزارش‌های تلویزیونی ما تا چه میزان با استانداردهای دنیا برابری می‌کند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت ما در برخی موارد به استانداردها نزدیک هستیم. به عنوان نمونه ما در گزارش‌های جنگی خیلی جلوتر از دنیا هستیم، زیرا بی‌باکی خبرنگاران و گزارشگران ما به دلیل ایمانی که دارند، مطرح است، اما در گزارش‌های اقتصادی و سیاسی نمی‌توانیم بگوییم صددرصد به استانداردها نزدیک شده‌ایم. در این زمینه به کار بیشتر نیاز داریم.

نوباوه در ارزیابی سبک‌های گزارشگران تلویزیونی گفت: هر چه سبک گزارش گزارشگر به فرهنگ عمومی نزدیک‌تر باشد، مسلما تاثیر بیشتری دارد. البته اصل یا قاعده کلی وجود ندارد که بگوییم گزارشگر کجا باید گزارشش صد در صد رسمی و کجا عامیانه باشد. در مجموع گزارشگر اگر می‌خواهد عامیانه صحبت کند، حتما باید با رعایت موازین و حفظ احترام به مخاطب باشد. در این صورت موفق‌تر عمل خواهد کرد.

وی تصریح کرد: البته برخی مواقع گزارش به زبان عامیانه نتیجه عکس می‌دهد و پاسخگوی نیاز مخاطب نیست. باید شرایط را سنجید و بعد گزارش مختص به موضوع را ارائه کرد. در مجموع مردم از گزارش‌های خلاقانه استقبال می‌کنند. ضمن این‌که گزارشگر هنگام گزارش از یک اتاق عمل، شالیزار و... باید حواسش به نحوه لباس پوشیدنش هم باشد که با گزارش تناسب داشته باشد. در پایان باید تاکید کنم هر چقدر گزارشگر در کارش توانمند‌تر باشد، تاثیر گزارش‌های او بیشتر خواهد شد.

گزارشگران کوله پشتی

حمید امامی که از گزارشگران مطرح رسانه ملی است، درباره ویژگی‌های یک گزارشگر خوب به خبرنگار ما گفت: اولین فاکتور برای گزارشگر، داشتن صدا و تصویر قابل قبول است. گرچه جمله‌ای که می‌خواهم بگویم کلیشه‌ای است، اما باز هم تکرار می‌کنم یک گزارشگر نباید برای رفع تکلیف کار کند. متاسفانه نگاه برخی دوستان به این حرفه شبیه کار اداری است، اما از سوی دیگر گزارشگرانی را داریم که روز و شب خود را به کارشان اختصاص می‌دهند.

وی ادامه داد: گزارشگر علاوه بر صدا و تصویر مناسب باید شم خبری هم داشته باشد؛ ضمن این که باید دانش خوبی داشته و اهل مطالعه باشد. گزارشگر هنگام نوشتن نریشن باید از جملات قابل‌فهم و ساده استفاده کند و نباید به سمت جملات پیچیده برود. البته از مدت‌ها پیش گزارشگری کوله‌پشتی باب شده؛ یعنی گزارشگری که همه‌فن‌حریف است. البته این مورد بیشتر در نمونه‌های خارجی است و در ایران کم داریم. یکی از نقاط ضعف من هم این است که تدوین بلد نیستم و باید تدوینگر همراهم باشد.

امامی با اشاره به این که اگر گزارشگر همه‌فن‌حریف باشد برای گزارش در شرایط بحرانی بهتر است، توضیح داد: از موارد دیگری که می‌توانم اشاره کنم، مبحث آموزش است. همه ما درباره آموزش تخصصی برای گزارشگران صحبت می‌کنیم، بنابراین در عمل هم باید شاهد این ماجرا باشیم. گزارشگران خبری حتما باید به زبان‌های خارجی بویژه انگلیسی و عربی مسلط باشند. من سال‌هاست سنگ این مساله را به سینه می‌زنم، اما با این که تائید شده، اجرایی نمی‌شود.

داشتن ژن گزارشگری

امید قالیباف، گزارشگر شناخته شده رسانه ملی با اشاره به ویژگی‌های گزارشگران به جام‌جم گفت: کسی که وارد این کار می‌شود به قول معروف باید ژن این حرفه را داشته باشد. اگر جوهر این کار را نداشته باشد، موفق نمی‌شود. برای این که بدانیم فرد این ژن را دارد یا نه، باید توسط افراد خبره در این کار آزموده شود. گزارشگر باید تیپ و شخصیت خاص خودش را داشته و از نظر روانی سلامت باشد؛ ضمن این که باید آموزش‌ها را طی کند.

وی با اشاره به این که گزارشگران می‌توانند الگوی‌های موفق را در سطح ملی و بین‌المللی برای خودشان ترسیم کنند، توضیح داد: داشتن الگو به گزارشگر انگیزه بیشتری می‌دهد تا در کارش ثابت‌قدم باشد و با علاقه آن را دنبال کند. گزارشگری حرفه‌ای نیست که با یک یا دو سال کار کردن مطرح شود، بلکه باید سال‌ها تجربه کند تا شناخته شود. ما دو تیپ گزارشگر داریم؛ تعدادی در همه حوزه‌ها اعم از فرهنگ، ورزش، سیاسی، اقتصادی و... گزارش می‌دهند و تیپ دیگر تخصصی کار می‌کنند. یعنی تیپ دوم سعی می‌کنند در یک حوزه تخصص داشته باشند و به نوعی خودشان صاحب‌نظر هستند.

این گزارشگر عنوان کرد: مخاطب توقع دارد گزارشگر صاحب‌نظر باشد تا او را باور کند. بنابراین باید در یک حوزه متخصص باشد تا سوار بر حوزه شود. علاوه بر آن گزارشگر باید شهامت بیان آنچه را کشف کرده، داشته باشد. او در‌عین‌حال باید صبور باشد.

قالیباف با اشاره به این که بازآموزی در حین خدمت خیلی مهم است، توضیح داد: گزارشگر باید مهارت‌های نگارشش را تقویت کند و از چهره و صدای خوبی برخوردار باشد. در رسانه چهره و صدا خیلی مهم است. حال اگر از من بپرسید که مهم‌ترین ویژگی گزارشگر چیست؟ در پاسخ خواهم گفت که سالم کار کردن خیلی مهم است، زیرا خبرنگاران بعد از مدتی در شرایطی قرار می‌گیرند که از ابزارشان می‌توانند در جهت منافع خودشان هم استفاده کنند. متاسفانه برخی درگیر این ماجرا می‌شوند و در گزارششان فقط به زوایای مثبت نگاه می‌کنند تا منفی و همین باعث سوءاستفاده از حرفه‌شان می‌شود. همان طور که پزشک قسم‌نامه می‌خورد، گزارشگر هم باید به نفع مردم کار کند.

ساختارهای خودمانی

حمید امامی درباره ارزیابی سبک‌های متفاوت گزارشگری توضیح داد: 20 سال پیش که من وارد این عرصه شدم، فقط در دست گزارشگر یک میکروفن بود و بعد از این که رویداد را پوشش می‌داد، یک پلاتو هم می‌گفت، اما نسلی آمدند که باعث تغییراتی در سبک گزارشگری شدند. موج این کار از سال‌های 77 و 78 به بعد ایجاد شد. سبک تازه هم این بود که ساختار خبر را خودمانی کردند.

وی ادامه داد: البته این فقط شامل حال گزارشگران خبری تلویزیون نشد و گویندگان خبر هم تصمیم گرفتند محاوره‌ای خبرها را بخوانند و با مردم خودمانی حرف بزنند. این سبک خودمانی به ارتباط بهتر با مخاطب منجر شد. در گذشته بیشتر سوژه‌ها رسمی بود، ولی این سبک کمک کرد تا گزارشگران به سمت پیدا کردن سوژه‌هایی بروند که مشکلات مردم محسوب می‌شود. اتفاقا همیشه گزارش‌های خودمانی بیشتر در ذهن مردم باقی مانده است. این گزارشگر در پایان توضیح داد: من همیشه به این جمله طلایی پایبند هستم که گزارشی خوب است که خود گزارشگر بعد از پخش بتواند یک بار دیگر با میل و رغبت آن را ببیند.

فاطمه عودباشی