جبهه‌ای برای رساندن پیام عاشورا

14قرن است که عزاداری شیعیان برای شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایش، به جبهه‌ای برای رساندن پیام عاشورا تبدیل شده است و آیین‌های عزاداری در هر سال روحی تازه به پیام عاشورا می‌دمند. راه‌اندازی دسته‌های عزا، نوحه‌خوانی‌ها، حضور مردم در هیات‌های عزاداری، روضه‌خوانی‌ها، سنت پسندیده نذری‌ دادن‌ها در کنار نمایش باشکوه تعزیه و مقتل‌خوانی،‌ مجموعه‌ای بی‌بدیل برای رسانه شیعه و انتقال پیام از فرستنده به گیرنده فراهم کرده است.

آنچه که درباره «رسانه شیعه» اهمیت بسیار دارد، ادامه حیات این رسانه در عصر اطلاعات و ارتباطات است. عصری که بزرگراه‌های اطلاعاتی انبوهی از پیام‌های مدرن را به جوامع سنتی مانند ایران و دیگر کشورهای اسلامی سرازیر کرده است و همچون امواجی پر تلاطم، سنت‌ها و آداب و رسوم دینی، قومی و ملی را در می‌نوردد. براستی عوامل موفقیت رسانه شیعه در عصر مدرنیزاسیون و شبکه‌های جهان‌گستر اینترنت چیست؟ چرا برخلاف دیدگاه‌ صاحبنظران علم ارتباطات جریان‌های ارتباطی دنیای مدرن در برابر رسانه سنتی شیعیان جز تعامل با آن راهی دیگر در پیش‌رو ندارند؟

هارولد دوایت‌ لاسول یکی از مهم‌ترین نظریه‌پردازان علم ارتباطات، فرمول معروفی دارد که فرآیند ارتباطات را در پنج پرسش بیان می‌کند:

1ـ چه کسی می‌گوید؟ گوینده پیام چه کسی است؟ فرستنده پیام کیست؟

2ـ چه می‌گوید؟ محتوای پیام او چیست؟

3ـ با چه وسیله‌ای می‌گوید؟ رسانه او کدام است؟

4ـ برای چه کسی می‌گوید؟ مخاطبان او چه کسانی هستند؟

5 ـ با چه تاثیری؟ پیام او چه تاثیری بر مخاطبان دارد؟

پیام محرم و رسانه شیعه به پنج پرسش لاسول پاسخ‌هایی گویا و روشن دارد.

پیام عاشورا، پیام امام حسین(ع) و پیام آزادی‌خواهی و خداپرستی است. پیامی که جهان امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند به آن است.

وسیله ارتباطی برای ارسال پیام عاشورا، رسانه‌های سنتی است که عمدتا مبتنی بر ارتباط مستقیم و چهره به چهره هستند. حرکت دسته‌های عزاداری و مجالس تعزیه مثال‌های مناسبی برای این نوع از اطلاع‌رسانی است که برخلاف رسانه‌های جدید مانند رادیو، تلویزیون، سینما، مطبوعات و حتی رسانه‌های جدید مانند توییتر، فیسبوک و اینستاگرام تاثیرگذاری بیشتری دارند؛ زیرا تمام حواس‌ مخاطبان درگیر پیام می‌شود.

رمز ماندگاری پیام عاشورا در محتوای آن و رسانه‌ای است که 14 قرن در شرایط گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به حیات و بالندگی‌اش ادامه داده است.

در کنار قدرت پیام عاشورا، آسیب‌هایی نیز وجود دارد که ضرورت آسیب‌شناسی آن، نیاز به پژوهش و بررسی‌های دقیق دارد. برخی از این آسیب‌ها را در اشعار نوحه‌ها، نصب شمایل‌ها در تکیه‌ها و موارد دیگری می‌توان مشاهده کرد که خود فرصت و زمان دیگری را برای پرداختن به آنها می‌طلبد.

اما آنچه که مسلم است؛ رسانه ملی می‌تواند در قالب برنامه‌های آموزنده و راهگشا در جهت کاهش بدعت‌ها و آسیب‌های عزاداری عاشورا بیش از پیش یاری‌گر جامعه اسلامی باشد.

دکتر امیدعلی مسعودی

عضو هیات علمی دانشگاه سوره