زشت و زیبای خرید و فروش‌های مجازی

با همه‌گیر شدن این مساله در میان ایرانیان، رونق کسب و کار هم در شبکه‌های اجتماعی شدت گرفته و برخی افراد جامعه بدون آن‌که مغازه یا دفتری تهیه و بابت آن مالیات هم پرداخت کنند، براحتی با درست کردن کانال‌های تلگرامی یا صفحاتی در اینستاگرام به فروش محصولاتشان می‌پردازند.

البته طبیعی است قیمت اجناسی که در این فضا ارائه می‌شود به‌خاطر پرداخت نکردن مالیات و هزینه‌های جاری دیگر مانند اجازه مغازه و... به نسبت اجناس بازار پایین‌تر باشد. با این حال کاربران فضای مجازی با این مساله روبه‌رو هستند که آیا می‌توانند به خریدهای آنلاین اعتماد کنند یا نه و اصولا نظارتی در این خصوص وجود دارد؟ برای بررسی این مساله به سراغ کارشناسان علوم ارتباطات و اقتصاد رفته‌ایم و فواید و مضرات کسب و کار در شبکه‌های اجتماعی را مورد بررسی
قرار داده‌ایم.

پویایی اقتصاد در فضای مجازی

مهران صمدی، مدرس ارتباطات در پاسخ به این سوال که آیا رونق کسب و کار در فضای مجازی به اقتصاد ملی کمک می‌کند یا نه؟ به جام‌جم گفت: تجارت الکترونیک جزو مباحثی است که صددرصد روی اقتصاد تاثیر مثبت می‌گذارد. کافی است آمار ده تا 15 سال اخیر را بررسی کنیم آن وقت است که متوجه می‌شویم حجم تعاملات مالی در فضای مجازی روز به روز افزایش یافته است، زیرا زمان و مکان حذف می‌شود و همین به کار سرعت می‌بخشد. مسلما زمانی که رد و بدل کردن اسکناس و ملاقات حذف می‌شود، سرعت گردش مالی نیز بیشتر شده و این به پویایی اقتصاد کمک می‌کند.

یکی از مواردی که این روزها در فضای مجازی گسترش یافته، فروش لوازم دست دوم در برخی سایت‌هاست.

صمدی در این باره اعتقاد دارد: این اتفاق خوبی است البته این فقط شامل حال اجناس دست دوم نیست و با وجود گسترش فضای مجازی خیلی‌ها به جای این‌که مغازه باز کنند و کلی درگیر ماجرای مالیات و... شوند، ترجیح می‌دهند اجناس دست اول را با باز کردن صفحاتی در فضای نت و شبکه‌های متعدد اجتماعی بفروشند. این نوع کسب و کار هم خیلی زیاد شده است.

این کارشناس ارتباطات در واکنش به طرح این پرسش که آیا می‌توان به این سایت‌ها و کانال‌ها اعتماد کرد، زیرا بیشترین کلاهبرداری‌ها در شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد، توضیح داد: قبل از فضای مجازی هم بیشترین حجم شکایات در کلانتری‌ها مربوط به پرونده‌های کلاهبرداری بود و حالا این حرفه به‌روز شده است. قبلا به صورت فیزیکی این کار را می‌کردند و حالا کلاهبرداری در فضای سایبری راحت‌تر شده و افراد با هویت و شماره‌های جعلی در فضای مجازی کلاهبرداری می‌کنند.

احتمال تقلب و سوءاستفاده

دکتر صمدی با اشاره به این‌که اعتماد و امنیت در فضای مجازی کم است، عنوان کرد: امنیت معامله در فضای مجازی مطلوب نیست، اما در مقایسه با تجارت حضوری، سرعت گردش نقدینگی زیاد است و این سرعت روی اقتصاد تاثیر می‌گذارد. البته مردم باید آگاه باشند، چراکه احتمال تقلب و سوءاستفاده وجود دارد. عمده مسئولیت آگاه‌کردن مردم در این رابطه به عهده نیروی انتظامی و صدا و سیماست.

در حال حاضر متدهای کلاهبرداری روز‌به‌روز نو می‌شود و دیگر روش‌های نوین، جایگزین روش‌های قدیمی شده است. اگر مردم آموزش‌های صحیح ببینند، هم میزان خسارت کاهش می‌یابد و هم به اقتصاد کشور کمک می‌شود.

البته به نظر این استاد ارتباطات، زمانی خرید و فروش‌های آنلاین به پویایی اقتصاد کشور کمک می‌کند که محصولات تولید داخل باشد، نه این‌که جنس خارجی را بفروشند.

وی تصریح کرد: به نظرم باید روی خرید و فروش‌های آنلاین‌ نظارت صورت بگیرد تا کلاهبرداری‌ها به حداقل برسد. تجارت الکترونیک از این نظر که در وقت و هزینه صرفه‌جویی می‌شود خوب است، اما بدون نظارت احتمال خطر زیاد خواهد بود.

قانونمند کردن فضاهای مجازی

دکتر شهرام گیل‌آبادی، مدرس ارتباطات با اشاره به این‌که چیزی که در حال حاضر به عنوان فضای مجازی با آن رو‌به‌رو هستیم، دارای پشتوانه فکری جدی است و فلسفه‌ای دارد، توضیح داد: به قدری امروز فضای مجازی، زندگی‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده و به حدی تنوع و تکثر وجود دارد که دیگر نمی‌توانیم به آن بگوییم فضای مجازی، زیرا به فضای واقعی تبدیل شده است.

وی ادامه داد: در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی گسترش پیدا کرده و یکی از شاخه‌های جدی هم سایبرها هستند که سیستم‌ها را ارتقا می‌دهند و نقش مهمی دارند. بازاریابی اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی موقعیتی فراهم کرده که عده‌ای درآن
به کسب و کار می‌پردازند. بنابراین بازاریابی اجتماعی در کنار ویژگی‌های اختصاصی، ضعف‌هایی هم دارد که باید برای حل آن برنامه‌ریزی کرد.

این مدرس ارتباطات عنوان کرد: هر فناوری قوانین خاص خود را می‌طلبد که باید به صورت قانونمند از آن استفاده کرد. مسلما اگر برنامه‌ریزی صحیح در شبکه‌های اجتماعی داشته باشیم به اقتصاد ملی کمک می‌کند. این اقتصاد شامل همه چیز می‌شود؛ اقتصاد هنر، اقتصاد تبلیغات و.... می‌توان از این منظر جهان تازه‌ای را ایجاد کرد.

گیل‌آبادی با اشاره به این‌که نظارت و اعتمادسازی در هر حوزه‌ای حرف اول را می‌زند و باید روی کسب و کارهای اینترنتی نظارت صورت بگیرد تا به پیشرفت و پویایی اقتصاد کمک کند، تاکید کرد: اگر اعتماد به اعتقاد تبدیل شود، حتما تغییر رفتار هم به دنبال خواهد داشت. بنابراین اگر نظارت کافی روی شبکه‌های اجتماعی صورت بگیرد، امنیت را بالا می‌برد و اعتماد گسترش می‌یابد.

فاطمه عودباشی - رادیو و تلویزیون