تاثیر رسانه‌ها در جامعه‌پذیری مخاطبان

بنابراین فکر می‌کنم رسانه‌های فعال در داخل کشور هم باید در کنار نظرسنجی‌های مختلفی که انجام می‌دهند، بیشتر به شناسایی نیازهای مخاطبان اقدام و براساس این نیازها، تأمین محتوا کنند. در شرایط کنونی گاهی اوقات فاصله زیادی را بین محتوای رسانه‌ها و نیازهای مخاطبان می‌بینیم و اینها عواملی هستند که موجب می‌شوند مخاطبان نتوانند نیازهای خود را تامین کنند و ناچار به رسانه‌های دیگر رو بیاورند. در چنین شرایطی با ظهور فناوری‌های جدید ماهواره‌ای و تغییراتی که امروزه در دنیای اطلاعاتی رخ داده، نیازهای مخاطبان هم تغییر یافته و آنها‌ را به سمت نیازهایی جدید سوق داده است. لذا یک‌سری ویژگی‌های عام و تعدادی ویژگی‌های خاص وجود دارد که رسانه‌ها باید برخوردار باشند، اما رسانه‌های ما کمتر به آن توجه می‌کنند.

امروزه شاهدیم با وجود هزینه‌های بالایی که تولید اطلاعات دارد، بخشی از این اخبار و اطلاعات برای مخاطبان کارآمد نیستند و اثرگذاری لازم را به رویشان ندارند. به‌طور کلی اثرگذاری در پیام یکی از ویژگی‌های مهم است و این اثر می‌تواند به روی دریافت‌کنندگان پیام که همان مخاطبان هستند، صورت بگیرد. رسانه‌ها و بویژه رسانه‌های مکتوب باید کمال توجه را به بحث مخاطب پژوهی داشته باشند و به‌این وسیله پیام‌هایی اثرگذار برای مخاطبانشان تولید کنند. نیازهایی که می‌توانند در قالب‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ... باشند. در واقع در دنیای امروز جایگاه مخاطبان و نیز نوع نیازهای آنان تغییر پیدا کرده و اگر رسانه می‌خواهد جایگاه خودش را در جامعه محفوظ نگه دارد، قطعا باید نیاز خبری مخاطبان را بشناسد و تولید محتوایش را بر آن اساس انجام بدهد. متاسفانه هنوز می‌بینیم برخی از رسانه‌ها در تامین این نیاز موفق نیستند و همان کارکرد اطلاع‌رسانی‌شان را هم بدون هیچ نوع تنوع و تغییر در رویکردی انجام می‌دهند. این عامل خود می‌تواند توجه مردم را نسبت به رسانه‌ها کمرنگ کرده و آنها را به سمت رسانه‌های دیگر سوق دهد.

یکی از نیازهایی که برای مخاطبان به‌طور ویژه‌تری مطرح است و رسانه‌ها وظیفه معرفی، آموزش و ترویجش را دارند، بحث جامعه‌پذیری است که در حوزه جامعه و روان‌شناسی قرار می‌گیرد. باید توجه کرد پرداختن به آموزش این بحث بسیار مهم است و در واقع رسانه می‌تواند با انتشار پیام‌های مختلف به جامعه‌پذیری افراد کمک کند، به آنها آموزش دهد و سطح آگاهی‌هایشان را در حوزه‌های بهداشتی، پزشکی، زندگی، محیط‌زیست و دیگر موارد مربوط به زندگی جمعی و گروهی افزایش دهد. جامعه‌پذیری همان عاملی است که باعث می‌شود افراد جدای از نیازهای اولیه و بدوی خود، به نیازهایی فراتر هم فکر کنند و به دنبال شرایطی باکیفیت‌تر برای زندگی‌ جمعی‌شان باشند. این عامل باعث تغییر در نگرش مخاطبان شده و در نهایت به تغییر مثبت در رفتارها می‌انجامد. بنابراین زمانی می‌توانیم انتظار تغییر در رفتار مخاطبان را داشته باشیم که در وهله نخست آموزش لازم را به آنها داده باشیم و هرچقدر این آموزش‌ها کاراتر باشد، قطعا می‌تواند در تغییر سطوح نگرشی‌شان هم تاثیر بیشتری بگذارد.

دکتر علی‌اصغر کیا

استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی