راهکارهایی برای کاهش قیمت مطبوعات

از جمله راه‌های کاهش قیمت، متمرکزشدن نشریات ـ اعم از روزنامه‌ها و مجلات ـ در قالب چند موسسه بزرگ مطبوعاتی و ادامه فعالیت به این شکل است. این هم از دیگر اتفاق‌ها و تحولاتی است که در نیمه دوم قرن نوزدهم در اروپا و آمریکا پدید آمد. اگر نشریات در قالب موسسات تعاونی با هم به فعالیت بپردازند، طبیعتا گردش مالی روزنامه هم بهبود پیدا خواهد کرد.

بخصوص در شرایطی که کمترین نشریه‌ای می‌تواند به لحاظ هزینه‌ها با سرمایه فردی و شخصی دوام بیاورد، این نوع از سهیم شدن و اشتراک یکی از بهترین راه‌هاست. البته همین قضیه هم باز از گزند نقد برخی‌ها در امان نماند؛ چرا که معتقد بودند به این طریق برخی نشریات کوچک و دورافتاده و محلی، دیگر تریبون بیان و قدرت تاثیرگذاری خود را از دست خواهند داد. در واقع منتقدان معتقد بودند که این تمرکز، نوعی انحصار رسانه‌ای را در جامعه تشکیل خواهد داد.

ما مطلقا قائل به وجود آمدن انحصار رسانه‌ای در جامعه نیستیم. به عقیده من اگر خود روزنامه‌نگاران و فعالان در رسانه‌ها را به سرمایه‌گذاران و مالکان آن رسانه‌ها تبدیل کنیم، خیلی بهتر خواهند توانست که به چرخش اقتصاد در آن نشریه کمک کنند و در نتیجه کاهش قیمت را هم موجب خواهد شد.

لازم است به شیوه اشتراک در عوض نسخه تک‌فروشی هم به عنوان یکی دیگر از روش‌های موثر در کاهش قیمت نشریات اشاره کنم. از قدیم رسم بر این بوده که بنگاه‌های مطبوعاتی، تخفیف‌های ویژه‌ای را برای مشترکان خود در نظر می‌گرفتند و از این طریق به نوعی به کمک قدرت خرید مخاطبانشان می‌آمدند. البته متاسفانه نظام اشتراک و توزیع به این شکل و صورت در کشور ما چندان مورد توجه و اقبال قرار نگرفته است و در نتیجه حساب چندانی هم روی این شیوه به عنوان عاملی موثر در کاهش هزینه‌ها نمی‌توان باز کرد و هنوز همان ایجاد شرکت‌های بزرگ تعاونی و سهیم شدن سهم نشریات با روزنامه‌نگاران جزو موثرترین راه‌ها در کاهش هزینه نشریات برای مخاطبان است. سهیم شدن روزنامه‌نگاران در سهام روزنامه‌ها، به لحاظ تاریخی نخستین بار در روزنامه «لوموند» فرانسه اتفاق افتاد و امروزه در ادبیات روزنامه‌نگاری روز دنیا، به عنوان یکی از حقوق روزنامه‌نگاران به شمار می‌آید و در کنار دیگر حقوق و مزیت‌های روزنامه‌نگاران دسته‌بندی می‌شود. در تاریخ معاصر روزنامه‌نگاری ایران هم در قبل از انقلاب و بعد ماه‌های پس از آن در این زمینه تلاش‌هایی شد و بخصوص دو موسسه مطبوعاتی بزرگ آن زمان، یعنی کیهان و اطلاعات گام‌هایی برداشتند تا روزنامه‌نگاران خود را به مالکان بخشی از سهامشان تبدیل کنند. اگر این اتفاق ادامه‌دار می‌شد، شاید این دو نشریه می‌توانستند تا همین امروز به عنوان الگویی در این زمینه برای نشریات بعدی محسوب شوند. ولی به هر دلیلی که بود، عملا این اتفاق رخ نداد و ما حتی هنوز هم در ایران شاهد چنین رویداد و اتفاقی نیستیم.

دکتر محمدمهدی فرقانی

استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی