نگهبان زبان فارسی باش!

لازم است همه دستگاه‌های فرهنگی با هم‌افزایی درباره حفظ و نگاهبانی زبان فارسی تلاش کنند و با همگرایی بیشتر در این زمینه، کاری فراگیر و پیوسته انجام دهند.

برای هم افزایی تلاش‌ها توجه به چند نکته ضروری است:

1ـ داشتن نگاه متعادل و به‌روز نسبت به زبان و موضوعات آن. برخی از ادیبان و متعصبان گاه تلاش‌هایی بیهوده درباره برخی کلمات و... به خرج می‌دهند و هنوز هم در قرون گذشته زندگی می‌کنند و دعواهای غیرلازم را برپا می‌کنند و ناخواسته سبب غفلت از وضعیت بحرانی زبان فارسی می‌شوند. دیگر دعوا بر سر کسره و فتحه و ضمه و کلماتی چون: عطر یا تهی و... بیهوده است. زبان یک موجود زنده است که در طول زمان تغییر می‌کند و کلمات هم ممکن است تغییر کنند.

2ـ زبان فارسی نه‌تنها متعلق به ایرانیان که زبان همه فارسی‌زبانان دنیاست. این زبان، حلقه اتصال اقوام گوناگون در دوره‌های مختلف بوده است. زبان اسناد ملکی، قباله‌های ازدواج، نامه‌های دولتی، سنگ‌گورها، کتیبه‌ها و کتاب‌ها در دوره‌های مختلف فارسی بوده است. بزرگانی چون نظامی گنجوی، قطران تبریزی، خاقانی شروانی، عمان سامانی، سعدی شیرازی، مرشد بروجردی، فرخی سیستانی، طالب آملی و... با وجود قومیت‌های مختلف آثار خود را به زبان فارسی آفریده‌اند .

3ـ استفاده از زبان فارسی و بهره‌گیری از ادبیات قدیم و جدید برای ترویج زبان فارسی در کشور‌های دیگر.

4ـ تلاش برای اصلاح کژی‌ها و نادرستی‌ها در نوشتار، دستور و زبان و خط.

5ـ توجه به داد و ستد بین زبان‌ها. زبان‌ها گاهی تابعیت واژه‌های جدید را قبول می‌کنند و یک کلمه می‌تواند در یک زبان جدید بومی شود که در این صورت اجرای قواعد زبان جدید بر آن نه‌تنها بی‌مانع، بلکه ضروری است.

متاسفانه بسامد ورود واژه‌های بیگانه بسیار بالاست و لازم است فکری به حال آن شود. برخی می‌گویند چرا حساسیت نسبت به واژه‌های انگلیسی است و نسبت به واژه‌های عربی نیست؟ در پاسخ باید گفت که بیش از یک قرن است دیگر واژه‌ای از زبان عربی وارد زبان فارسی نمی‌شود، آنها هم که وارد شده بومی شده‌اند و تلاش برای خارج کردن آنها بیهوده می‌نماید، اما ورود واژه‌های انگلیسی سیل‌وار در حال روی دادن است که باید جلوی آن را گرفت.

6ـ توجه به زایش زبانی. زبان عربی به خاطر ذات اشتقاقی که دارد، یکی از پویاترین زبان‌هاست. این زبان حتی کلمات دشوار بیگانه را آسیاب می‌کند و به شکل خود در‌می‌آورد. این ظرفیت سبب می‌شود زبان بتواند بسرعت روزآمد شود و بنا به مقتضیات زمانه شکل عوض کند. صاحب‌نظران و استادان و فرهنگستان زبان فارسی باید فکری برای راه‌های زایش زبانی در زبان فارسی و پیشنهادهای خود را ارائه کنند تا زبان، عقیم و نازا نشود.

7ـ شایسته و بایسته است که رسانه‌ها بویژه صداوسیما توجهی افزون‌تر به زبان فارسی کنند. با راهکارهایی ساده و موثر می‌توان از رواج بسیاری از کژی‌ها و نادرستی‌های زبان فارسی جلوگیری کرد و با اهمال هم می‌توان نادرستی‌های زیادی را وارد زبان جامعه کرد، کما این‌که متاسفانه گاه این اتفاق افتاده است. «آیین سخن» می‌کوشد به هر ایرانی یادآوری کند نگهبان زبان فارسی است و زبان سرمایه‌ای است مهم‌تر از نفت و ریال و دینار؛ سرمایه‌ای که می‌توان با آن جهان را فتح کرد.

یدالله گودرزی

مدیر گروه فرهنگ و اندیشه رادیو ایران