توجه به آموزش در کنار سرگرمی‌سازی

مردم و مخاطبان در وهله اول هر کدامشان بر اساس نیازی، بیننده و تماشاچی رسانه‌های تصویری می‌شوند. مخاطبی که خسته از کار و درگیری‌های روزانه، شب‌هنگام به خانه رسیده است، کنترل تلویزیون را در دست می‌گیرد و به دنبال شبکه‌ای می‌گردد که نگاهش را به خود جلب کند یا محتوایی داشته باشد که بتواند او را برای دقایقی از روزمرگی‌ها و خستگی‌ها و آشفتگی‌هایش دور کند. لذا لازم است که در ساخت آثار نمایشی، این عنصر سرگرمی‌سازی مورد توجه قرار بگیرد و برنامه‌های تلویزیونی و بخصوص مجموعه‌های نمایشی در اولین نگاه سرگرم‌کننده و عاملی برای پر کردن هر چه بهتر اوقات فراغت و استراحت باشند.

اما باید این نکته را هم در نظر داشته باشیم که هر اثری صرفا به منزله سرگرم‌کننده بودن، ارزش و شان نمی‌یابد. سرگرمی همه ماجرا نیست و اینجاست که پای دومین وظیفه رسانه‌ها به ماجرا باز می‌شود: آموزش و آگاهی بخشی. عنصر مکمله‌ای که هرگاه با سرگرمی توام شود، اثرگذاری و تاثیر و نفوذی دو چندان می‌یابد و کیفیت را هم برای محتوای آثار رسانه‌ها به همراه می‌آورد. چه خوب است مجموعه‌های نمایشی در کنار سرگرم‌کنندگی، چشم‌نواز بودن به لحاظ بصری و کیفیت تصویری، از این عنصر آگاهی بخشی و آموزش هم در ساختارهای خود بهره بجویند و به شکلی غیرمستقیم و به دور از هر نوع پیام اخلاقی،بکوشند در گسترش وسعت افق نگاه مخاطبانشان سهمی ایفا کنند.

این شب‌ها دو مجموعه خانوادگی ـ اجتماعی از رسانه ملی در حال پخش‌ بوده و هست؛ «هشت و نیم دقیقه» از شبکه دو سیما و «ماه و پلنگ» که از شبکه سه روی آنتن رفته و می‌رود و هر دوی این مجموعه‌ها از حیث موضوع و مضمون خود می‎توانند با طیف وسیعی از افراد جامعه مرتبط باشند. هشت و نیم دقیقه به کارگردانی شهرام شاه‌حسینی، داستان زن جوانی به نام یکتاست که پس از مرگ همسر و پدر همسرش با شرایطی سخت به لحاظ مالی مواجه شده و پس از آگاهی از این حقیقت که به دلیل مرگ زودهنگام همسرش دیگر هیچ ارثی را از خانواده شوهرش صاحب نمی‌شود، مجبور است خود به تنهایی بار زندگی و فرزندانش را به دوش بکشد. این مجموعه در ورای روایت یک قصه خانوادگی، آگاهی‌های خوبی را هم به لحاظ حقوقی به مخاطبانش ارائه کرد. بحث‌هایی چون ارث و سهم ارث فرزندان از پدر و پدربزرگ و حق حضانت فرزندان که در بستر داستان هشت و نیم دقیقه به شکلی غیرمستقیم گنجانده شده بود و این مجموعه آگاهی‌هایی را به مخاطبان خود اعطا کرد که به یقین به کمک عده بسیار زیادی از افراد جامعه و افراد درگیر در این قضیه خواهد آمد.

ماه و پلنگ هم دیگر مجموعه این شب‌هاست که به کارگردانی احمد امینی ساخته شده و پخش آن از شبکه سه آغاز شده است. در طول این چند قسمت دیدیم که پسر کوچک حاج صنعان (با بازی علی شادمان) در جریان تصادف، داماد جوانی را زیر می‌گیرد و باعث کشتن شدن وی می‌شود؛ اما این پدر خانواده یعنی حاج صنعان (با بازی داریوش ارجمند) است که تصادف و کشته شدن جوان را گردن می‌گیرد و می‌کوشد بار گناه فرزندش را به دوش بکشد. از این حیث ماه و پلنگ هم خالی از اطلاعات و آگاهی‌های حقوقی نیست و در داستان مجموعه کوشیده شده این اطلاعات تخصصی در قالبی همه فهم از زبان دو شخصیت وکیل جوان مجموعه (با بازی شاهرخ استخری و بیتا سحرخیز) به مخاطبان انتقال داده شود. اطلاعاتی که باز به عده‌ای از گروه مخاطبان مجموعه کمک خواهد کرد و این سریال را از داستانی صرفا سرگرم‌کننده به عنصری برای آگاهی تبدیل خواهد کرد. شکی نیست که توجه هر چه بیشتر به این رویکرد و دنبال کردن آن در دیگر آثار نمایشی تلویزیون هم موجب ارتقای سطح کیفیت آثار شده و هم مخاطبان را به شکلی جدی‌تر پیگیر تولیدات رسانه ملی خواهد کرد.

زهرا غفاری

رادیو و تلویزیون