فرهنگسازی برای حفظ طبیعت

به گزارش جام جم سیما،به همین دلیل فضایی سالم برای زیستن و رسالت انسان برای حفظ آنچه در آن زندگی می‌کند محیط‌زیست را به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر تبدیل کرده است.

ضمن این که برای دوستداران طبیعت هیچ دغدغه‌ای بالاتر از حل مشکلات زیست‌محیطی نیست. از خشک شدن زاینده‌رود و تالاب هورالعظیم تا قطع بی‌رویه درختان، آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی و جنگل‌ها، تعرض به منابع طبیعی و شکار غیرقانونی گونه‌های مختلف حیوانی موضوعاتی هستند که طرح آن در رسانه‌های عمومی نیازمند برنامه‌ریزی گسترده و عزم ملی است.

پیش از این برنامه‌سازان تلاش می‌کردند با گونه‌های مختلف برنامه‌سازی کنند که با تخصصی شدن شبکه‌ انتظار می‌رفت این موضوع در اولویت شبکه‌ها قرار بگیرد با این ‌حال اکنون تنها شبکه دو است که به شکل تخصصی در قالب برنامه «طبیعت 360 درجه» به این دغدغه اهمیت می‌دهد.

«طبیعت 360 درجه» که این روزها از شبکه دو به نمایش درمی‌آید از معدود برنامه‌های تلویزیون است که به صورت جدی و متمرکز به مقوله آسیب‌ها و چالش‌های زیست‌محیطی و اطلاع‌رسانی درباره آن می‌پردازد. گفت‌وگوی ما را با عوامل این برنامه می‌خوانید.

پرهام دیباج، تهیه‌کننده و مجری برنامه «طبیعت 360 درجه» معتقد است، اطلاع‌رسانی و آگاهی مخاطب می‌تواند مانع آسیب به محیط‌زیست و حیات‌وحش شود.

در این میان وظیفه رسانه است که با فرهنگسازی در میان کودکان و خانواده‌ها و با تکرار این ضرورت که بقای ما با بقای محیط‌زیست در ارتباط است، سهم موثری در حفظ آن داشته باشد.

وی که کارشناس ارشد تنوع زیستی است و مستندهای متعددی ازجمله «سوگنامه یک میراث طبیعی؛ یوزپلنگ»، «با مردمان سرزمین طبیعت» و «زاغ بور» را در کارنامه خود دارد.

به نظر می‌آید محیط‌زیست مهم‌ترین دغدغه شما باشد، چراکه پیش از این اجرای بخش زیست‌محیطی برنامه‌های «صبح آمد» و «روز از نو» را هم به عهده داشتید؟

زمانی که در برنامه‌های صبحگاهی به عنوان کارشناس از محیط‌زیست صحبت می‌کردم، در ذهنم اولین انگیزه برای ساخت برنامه‌ای مستقل درباره محیط‌زیست با محور بررسی مشکلات و دستاوردهای زیست‌محیطی شکل گرفت و در نهایت طرح این برنامه را به شبکه دو ارائه دادم و بعد از دو سال تلاش موفق شدیم برنامه را به پخش برسانیم.

برنامه را با چه محور و هدفی تعریف کردید؟

هدف از ارائه این برنامه مطرح کردن مشکلات محیط‌زیست کشور از جنبه طبیعی، انسانی و اجتماعی است.

من و تیم برنامه‌ساز می‌خواستیم به‌غیر از مطرح کردن مشکلات، به مقوله آموزش نیز توجه کنیم، چون آموزش و آگاهی، بستر فرهنگسازی است.

به هر حال می‌دانید که یکی از ضعف‌های جامعه ما کم بودن آگاهی عمومی به مسائل محیط‌زیست است؛ در صورتی که محیط‌زیست تأمین‌کننده تمام نیازهای جامعه است.

آلودگی هوا و بحران آب از مسائلی هستند که همه اقشار جامعه با آن درگیرند، ولی همه منتظر دیگری هستیم تا کاری انجام دهد.

به‌نظرتان یک برنامه یک ساعته در هفته تا چه حد می‌تواند تاثیرگذار باشد؟

زمان برنامه کم است و همین زمان را هم پس از دو سال توانستیم به دست آوریم، ولی تلاش کردیم در همین زمان کم مطالب مهم محیط زیست کشور را بیان کنیم و تلنگری به مسئولان و مردم بزنیم، زیرا زمانی کاری به سرانجام می‌رسد که همه احساس مسئولیت کنند.

در همین زمان آیتم‌هایی را تعریف کردیم تا علاوه بر گفت‌وگوی کارشناسی بخش‌های مختلفی همچون مستند، همیاران طبیعت، ترفند، محیط‌بانان و خبر را هم در آن ببینیم.

برای تهیه گزارش‌ها و تصاویر طبیعت چقدر انرژی گذاشتید؟

در فاصله دو سالی که منتظر فراهم شدن بودجه بودیم به سراسر ایران رفتیم و من تمام تلاشم را کردم که در هر فصل از موقعیت جغرافیایی ایران برای گرفتن تصویر مناسب استفاده کنم.

نتیجه هم راضی‌کننده بود چون تصاویر بی‌نظیری از گونه‌های مختلف حیوانی و گیاهی گرفتیم و برنامه را در 52 قسمت بسته‌ایم.

سهم تصاویر و شکار لحظه‌ها در برنامه‌های محیط‌زیست هم مهم است و به جذب مخاطب کمک می‌کند.

بله، سال‌ها حضور در طبیعت و شناخت گونه‌های حیوانی و گیاهی فرصت خوبی برای ضبط تصاویر به من داده است.

هرچند ثبت لحظه‌های خاص در طبیعت و زندگی حیوانات دشوار است، اما تلاش کردم هر وقت و هر جا که شده از گونه‌های مختلف فیلم بگیرم تا وقتی درباره موضوعی در برنامه حرف می‌زنم از آن تصویر کافی و باکیفیت داشته باشم.

چطور شد به ساختار تلفیقی از مستند و گفت‌وگو در برنامه‌تان رسیدید؟

برنامه‌سازی مرسوم در دنیا در حوزه محیط‌زیست به دو شکل مستند و تاک‌شو است، اما من تلاش کردم تلفیقی از این دو شیوه را ارائه دهم و بستری را برای آموزش و آگاهی فراهم کنم.

برنامه با اخبار محیط‌زیستی ایران شروع می‌شود و آیتم‌هایی چون با محیط‌بانان، با مخاطبان، همیاران طبیعت و 360 درجه و حضور مهمان مرتبط با موضوع روز آن را تکمیل می‌کند.

در واقع مسائل جدی و چالش‌های زیست‌محیطی اولویت اول و موضوعات روز جامعه و مناسبت‌های تقویمی هم تکمیل‌کننده آن است.

انتخاب مهمانان برنامه هم به‌جا و جذاب است. مثلا دعوت از کمال تبریزی یا رامبد جوان.

بدیهی است که برای پرداختن به موضوع محیط‌زیست باید مهمانانی از این حوزه دعوت کنیم، اما برای تنوع‌بخشی به موضوعات و بیان همان حرف از قالبی دیگر از کمال تبریزی، کارگردان و محمدعلی حسین‌نژاد تهیه‌کننده فیلم «طعم شیرین خیال» برای حضور در برنامه دعوت کردیم تا با نمایش بخش‌های کوتاهی از فیلم، درباره مضمون محیط‌زیستی و دغدغه‌های محیط‌زیستی این کارگردان گفت‌وگو کنیم و به این بهانه موضوعاتی مثل سینمای دوستدار محیط‌زیست و تاثیر هنر هفتم بر تبیین مفاهیم زیست‌محیطی را در برنامه مطرح کنیم یا همان‌طور که اشاره کردید رامبد جوان که یکی از محبوب‌ترین مجری‌های تلویزیون است را به برنامه دعوت کردیم و به مقوله محیط‌زیست و مسئولیت اجتماعی اشاره کردیم.

این بازیگر سینما و تلویزیون از انگشت‌شمار چهره‌های شناخته‌شده‌ای است که به صورت مستمر فعالیت‌های محیط‌زیستی انجام می‌دهد.

جوان علاوه بر روایتگری سریال «حیات خانه ما» به کارگردانی مانی میرصادقی، در نشست‌ها و فعالیت‌های زیست‌محیطی مانند جمع‌آوری زباله، اعتراض به آلودگی هوا و... مشارکت داشته است.

در واقع به‌‌نوعی سهم مردم و کارشناسان را در حفظ محیط‌زیست پررنگ می‌کنید؟

این برنامه رویکرد تخصصی دارد و همه مردم را مخاطب قرار می‌دهد. ما در همه کمپین‌های محیط‌زیست شرکت می‌کنیم و معتقدیم با اطلاع‌رسانی می‌توان هر ایرانی را یک محیط‌بان فرض کرد.

ضمن این که ما هیچ گاه به سمت ارائه مباحث بسیار تخصصی نرفته‌ایم، مخاطب ما همه مردم هستند و طرح نکات آموزشی و حساس کردن آنها در مقابل مسائل زیست‌محیطی مهم‌ترین هدف ماست.

انتخاب نام «طبیعت 360 درجه» و دکور بر چه اساسی بوده است؟

«طبیعت 360 درجه» نشانه نگاه برنامه به طبیعت از همه زوایاست. دکور برنامه مرتبط با موضوع از تصاویر طبیعت و جانوران با گونه‌های مختلف که در ایران وجود دارد، انتخاب شده ‌است.

بدیهی است که چون برنامه ما هفته‌ای یک‌ بار پخش می‌شود، نمی‌توانیم یک استودیو را تمام وقت در اختیار داشته باشیم و به همین دلیل باید دکوری را طراحی می‌کردیم که قابل حمل باشد.

برای تنوع در دکورمان هم دست به نوآوری زدیم و قاب‌هایی طراحی کردیم که چهار وجه دارد و قابل چرخش است.

بنابراین با هر بار چرخش این قاب‌ها می‌توانیم تصویر تازه‌ای داشته باشیم که این تصاویر تلفیقی از طبیعت و حیوانات است.

وقتی نام محیط‌زیست به میان می‌آید نمی‌توان یادی از زنده‌یاد محمدعلی اینانلو نکرد. شاید یکی از بموقع‌‌ترین برنامه‌های شما، یادبود ایشان همزمان با فوتشان بود.

به هر حال فوت ایشان برای دوستداران طبیعت ضایعه سخت و ناگواری بود و وقتی ایشان روز شنبه فوت کردند درست‌ترین کار این بود که حداقل یک‌بار دیگر مخاطب با نگاه ایشان و دغدغه‌هایشان نسبت به طبیعت آشنا شود.

خب نزدیک‌ترین دوستانشان هم محمدرضا شهیدی‌فرد و اسماعیل میرفخرایی مجری و تهیه‌کنندگان برنامه «صبح بخیر ایران» بودند که یکی از بهترین یادگاری‌های ایشان را در برنامه‌شان ثبت کردند.

ویژه‌برنامه ما یک روز پس از فوت ایشان به صورت زنده روی آنتن رفت که بسیار هم مورد توجه قرار گرفت. من همیشه خود را شاگرد زنده‌یاد اینانلو می‌دانم و این برنامه شاید ادای دین به این شخصیت بود.

نیره رضایی مطلق

ضمیمه قاب کوچک