آیا زیاد بودن هورمون پرولاکتین یک بیماری است؟

پرولاکتین یا هورمون شیر، هورمونی است که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود. در انسان، تولید شیر عملکرد اصلی این هورمون است. طی دوران بارداری سطح این هورمون به میزان زیاد افزایش می‌یابد و پس از زایمان افت می‌کند ولی اگر مادر به نوزاد شیر دهد، مکیدن باعث بالا رفتن دوباره پرولاکتین و زیاد شدن ترشح شیر می‌شود.

تومورهای پرولاکتین‌ساز، ازجمله شایع‌ترین تومورهای هیپوفیز هستند که باعث افزایش بسیار زیاد پرولاکتین می‌شوند ولی دلایل بسیار متعدد وجود دارند که برخی خطرناک و برخی بی‌خطر هستند و بکرات موجب افزایش پرولاکتین می‌شوند. زیادی پرولاکتین دلایل متعدد دارد. این عوامل شامل ورزش شدید، جراحی، استرس شدید، مصرف بسیاری از داروها از جمله قرص ضد بارداری، متیل دوپا، رانیتیدین، متوکلوپرامید و انواع داروهای اعصاب، بیماری‌های کلیه، بیماری‌های کبدی و کم‌کاری تیروئید از دلایل این مشکل هستند و البته توده‌های خوش خیم هیپوفیز را همیشه باید در نظر داشت. وجود مقادیر بالای این هورمون، سه علامت مهم در خانم‌ها ایجاد می‌کند. این سه علامت، شامل ترشح غیرطبیعی از پستان‌ها، قطع عادت ماهانه و نازایی است. علاوه براثراتی که زیادی پرولاکتین در بدن ایجاد می‌کند، بزرگ شدن تومور باعث سردرد و اختلالات بینایی می‌شود.

در کنار علائم فوق به دلیل اثر مهاری پرولاکتین روی هورمون‌های زنانه پوکی استخوان، کم شدن میل جنسی و زیاد شدن موهای زائد نیز ازجمله اثرات مخرب پرولاکتین بالاست. در مردان هم زیادی پرولاکتین عارضه ایجاد می‌کند؛ ازجمله این عوارض کم شدن میل جنسی، بزرگ شدن و خروج شیر از پستان‌ها و نازایی است. البته سردرد و افت بینایی نیز در مواردی که تومور هیپوفیز عامل ترشح پرولاکتین باشد، از علائم واضح این بیماری است.

ذکر این نکته ضروری است که اگرچه ترشحات غیرطبیعی از پستان‌ها ازجمله علائم اصلی پرولاکتین بالاست ولی وقتی این ترشحات خونی باشند، باید احتمال سرطان پستان را در نظر داشت و با سونوگرافی و ماموگرافی به دنبال تشخیص بود.

البته با داروهایی می‌توان سطح هورمون پرولاکتین را کنترل کرد ولی مهم این است که ابتدا دلیل بیماری را پیدا کنیم و سپس به درمان بیماری بپردازیم.

دکتر رضا کریمی

‌ فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم