پزشک خانواده بازمی‌گردد

جام‌جم‌سرا: از زمان روی کار آمدن تیم مدیریتی جدید وزارت بهداشت، بحث جدی نگرفتن این طرح از سوی متولیان جدید نظام سلامت، نقل محافل کارشناسان سلامت بوده است، اما حالا وزیر بهداشت با صراحت اعلام کرده که اجرای این طرح، نه‌تنها منتفی نشده است، بلکه امسال در بسیاری از شهرها و روستاهای کشور هم اجرا می‌شود.

البته طرحی که از آن به عنوان ناجی نظام سلامت یاد می‌شود، حالا دوباره کارش به بن‌بست بی‌پولی خورده است.

سال گذشته، در حالی که قرار بود اعتباری حدود 2000 میلیارد تومان به طرح پزشک خانواده اختصاص پیدا کند، اما تا پایان سال 92 فقط 40‌میلیارد تومان از این اعتبارات به پزشک خانواده رسید.

حالا امسال هم گویا قرار است دوباره این داستان تکرار شود. وزیر بهداشت روز گذشته در گفت‌وگو با فارس، تاکید کرد: امسال برای اجرای پزشک خانواده، 2027 میلیارد تومان تصویب شده است که امیدواریم این اعتبار اختصاص پیدا کند.

دکتر حسن قاضی‌زاده هاشمی ابراز امیدواری کرده است که اگر اعتبار برنامه پزشک خانواده را بموقع بدهند، شاید بتوانیم امسال در برخی استان‌هایی که آماده‌تر هستند، مثلا در برخی شهرها با جمعیت 50 تا صد هزار نفر هم برنامه پزشک خانواده‌را اجرا کنیم.

البته اجرای این طرح به این معنی نیست که امسال برای اولین بار این طرح انجام می‌شود، بلکه هم‌اکنون در دو استان فارس و مازندران، تعداد زیادی از روستاها و برخی شهرهای زیر 20 هزار نفر نیز این طرح انجام می‌شود ولی قضیه اینجاست که حتی خود وزیر بهداشت هم بصراحت می‌گوید: آنچه تاکنون به این نام اجرا شده، برنامه پزشک خانواده نبوده است. یعنی حتی برنامه‌هایی هم که تاکنون با عنوان پزشک خانواده اجرا شده، به اعتقاد وزیر بهداشت، فقط اسمش برنامه پزشک خانواده است و همچنان برنامه‌های پزشک خانواده واقعی در کشور عملیاتی نشده است.

همان زمان اخذ رای اعتماد نیز هاشمی بصراحت اعلام کرد اجرای کامل برنامه پزشک خانواده، ده تا 15 سال زمان می‌برد، این اظهار نظر را اگر با بودجه‌های ناچیز اختصاص داده شده به این طرح طی سال‌های اخیر مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که چرا وزیر بهداشت می‌گوید اجرای کامل این طرح، دست‌کم یک‌دهه طول می‌کشد. مشکلات بودجه‌ای و ضعف مدیریتی که بر سر راه پزشک خانواده وجود دارد، مانع از آن شده است که طی سال‌های اخیر، الگوی درستی از پزشک خانواده به اجرا دربیاید.

حال در چنین شرایطی وزیر بهداشت امیدوار است که امسال بتواند در صورت تخصیص اعتبار کافی، برنامه پزشک خانواده را در حاشیه شهرهای بزرگ، شهرهای کوچک و همچنین همه شهرهای دو استان فارس و مازندران، اجرا کند.

هاشمی خاطرنشان کرده اجرای این برنامه طی سال 93 در شهرهای زیر 20 هزار نفر متوقف نمی‌شود و در حاشیه شهرهای بزرگ که 8.5 میلیون نفر جمعیت دارند نیز در قالب خرید خدمت از بخش غیردولتی اجرا می‌شود.

مجلس؛ پیگیر اعتبارات پزشک خانواده

امسال وزارت بهداشت بشدت درگیر اجرای طرح تحول سلامت است؛ طرحی که انصافا توانسته است مشکلات زیادی را از چهره بیمارستان‌های دولتی بزداید و رضایت نسبی بیماران بستری را فراهم کند.

پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که دولت برای اجرای این طرح کلان، تا پایان سال نیاز به ده هزار میلیارد تومان اعتبار دارد که فعلا حدود 3000 میلیارد تومان از این اعتبار، اختصاص پیدا کرده است. از طرف دیگر، این وزارتخانه برای اجرای طرح پزشک خانواده هم دست‌کم 2000میلیارد تومان نیاز دارد.

یعنی اگر وزارت بهداشت بخواهد امسال هم طرح تحول سلامت و هم طرح پزشک خانواده را اجرا کند، دست‌کم نیاز به 9000 میلیارد تومان اعتبار دارد.

عبدالرحمان رستمیان، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم، ابراز امیدواری می‌کند مجلس بتواند در رایزنی با دولت، اختصاص اعتبار طرح پزشک خانواده را عملیاتی کند.

وی خبر می‌دهد که مجلس تا چند هفته دیگر با محمدباقر نوبخت، معاون رئیس‌جمهور، جلسه‌ای برگزار خواهد کرد و در آن جلسه، مجلس تلاش خواهد کرد تا دولت، اعتبارات لازم برای اجرای طرح پزشک خانواده را تخصیص بدهد.

مشکل فقط تخصیص اعتبار نیست

در برنامه پزشک خانواده، هدف کلی این است که مراجعه مردم به بخش‌های درمانی هدفمند شود. مثلا بیمار به‌جای آن‌که از همان اول به پزشک متخصص مراجعه کند، ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کرده سپس در صورت نیاز، به پزشک متخصص ارجاع داده شود.

این کار باعث می‌شود که هزینه‌های درمان، هم برای بیمار و هم برای نظام درمان کاهش پیدا کند. همچنین در این برنامه، باید ابتدا همه مردم دارای پرونده پزشکی باشند سپس پزشک خانواده با در نظر گرفتن سوابق بیماری افراد، خدمات پیشگیری از بیماری‌ها و خدمات درمانی را به بیمارش ارائه دهد.

این طرح در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته اجرا می‌شود و به دلیل نظام‌مند شدن فرآیند درمان و بالا رفتن اهمیت پیشگیری از بیماری‌ها، این طرح در نهایت به ارتقای سلامت مردم منجر شده است.

فرزاد فرقان، عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور نیز در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است: این طرح می‌تواند نظام سلامت ایران را متحول کند ولی بحث اینجاست که مشکل اجرای این طرح، فقط کمبود اعتبار نیست.

به اعتقاد فرقان، اجرای این طرح در وهله اول نیاز به فرهنگ‌سازی بین مردم دارد و این فرهنگ باید بین بیماران رواج پیدا کند که برای هر بیماری، نیاز نیست به پزشک متخصص مراجعه کنند.

علاوه بر این، وی بر این باور است که الکترونیک شدن پرونده سلامت همه شهروندان و ارتقای جایگاه پزشک عمومی، پیش‌نیازهایی است که تا این کارها انجام نشود، پول ریختن به پای طرح پزشک خانواده، کم‌فایده است.

از سوی دیگر، هنوز برنامه خاصی برای آموزش پزشکان جهت اجرای طرح پزشک خانواده انجام نشده و همین مساله هم مشکل دیگری است که اجرای پزشک خانواده را با چالش جدی مواجه کرده است.

در حالی که بسیاری از کارشناسان نظام سلامت تاکید دارند باید به دانشجوی پزشکی در همان دوران تحصیل، آموزش اجرای طرح پزشک خانواده داده شود، اما هنوز هم کم نیستند پزشکانی که با نحوه صحیح اجرای این طرح کلان آشنا نیستند و نظام سلامت هم تاکنون برای آموزش آنها فکری نکرده است.

در حقیقت، جدای از مشکلات تخصیص اعتبار به طرح پزشک خانواده، هنوز وزارت بهداشت نتوانسته است پیش‌نیازهای لازم برای اجرای موفقیت‌آمیز این طرح مترقی را اجرا کند و همه این مسائل می‌تواند به این معنا باشد که امسال هم خیلی نمی‌توان توقع داشت پزشک خانواده در کشور، رنگ و بوی اجرای واقعی بگیرد.

امین جلالوند ‌‌- ‌‌گروه جامعه