راهنمای تغذیهٔ بهداشتی

خوردن غذاهای سالم و متنوع، از مواردی است که لذت سفر را چند برابر می‌‌کند. افزایش اشت‌ها در طول سفر سبب می‌‌شود تا اشتیاق مسافران برای خوردن مواد غذایی بیشتر شود.

به گزارش جام جم سرا به نقل از پزشکان بدون مرز- لازم است که از خریداری مواد غذایی در کنار جاده پرهیز کنید، چرا که این مواد غذایی معمولا مدت زمان زیادی را در خارج از یخچال مانده‌اند، اغلب فله‌ای بوده و از کیفیت آن‌ها اطلاع کافی ندارید. در همین راستا بد نیست بدانید که مواد حاوی پروتئین، فساد پذیری بالایی دارند، بنابراین گوشت، مرغ، ماهی و تخم‌‏مرغ را فقط از مراکز مجاز که زیر نظر سازمان دامپزشکی کشور هستند تهیه کنید.

برای دوری از مشکلات احتمالی ناشی از خوردن غذاهای گوناگون بهتر است:
- در مورد غذا و تغذیه در سفر برنامه ریزی کنید.
- با برنامه‌ای شما می‌توانید بعضی از غذاهای کم انرژی و سبک را بین وعده‌هایی که غذا مفصل‌تر و پر انرژی‌تر است قرار دهید.
- همچنین اگر فرصت تهیه غذای شما محدود است می‌توانید غذاهایی را در فهرست برنامه غذایی قرار دهید که سریع آماده می‌شوند.
- برای حمل لوازم کمتر می‌توانید غذاهایی که وسایل و مواد کمتری برای تهیه نیاز دارندانتخاب و در فهرست خود قرار دهید.
- از دیگر فوائد برنامه ریزی این است که امکان تهیه مواد اولیه از شهر خودتان با قیمت مناسب‌تر و اطمینان بیشتر از سلامت آن وجود دارد.
- قبل از سفر از خوردن غذاهای پرچرب و سنگین باید پرهیز نمود چرا که سبب دل‌پیچه و حالت تهوع در مسیر سفر می‌شود.
- هنگام سفر، از قبول هر نوع مادة غذایی از افراد نا‌شناس خودداری کرد.
- از خریداری مواد غذایی در کنار جاده پرهیز کنید، چرا که این مواد غذایی معمولا مدت زمان زیادی را در خارج از یخچال مانده‌اند، اغلب فله‌ای بوده و از کیفیت آن‌ها اطلاع کافی ندارید.
- در سفر به مناطق محلی و روستا‌ها، از خوردن شیر تازه دوشیده شده از دام، یا بستنی و پنیر محلی و کلا محصولات لبنی تازه خودداری کنید و فکر نکنید که چون غذاهای روستایی، طبیعی‌اند، پس سالم هم هستند، زیرا ممکن است شما را در معرض خطر ابتلا به بیماری‌هایی نظیر تب مالت قرار دهد
- حتماً هنگام خرید هر نوع مادة غذایی بسته‌بندی‌شده بین راهی به تاریخ مصرف آن توجه و از خرید یا مصرف مواد غذایی تاریخ‌گذشته خودداری شود.
- مواد حاوی پروتئین، فساد پذیری بالایی دارند، بنابراین گوشت، مرغ، ماهی و تخم‌‏مرغ را فقط از مراکز مجاز که زیر نظر سازمان دامپزشکی کشور هستند تهیه کنید
- خوردن سوسیس، کالباس و کنسروهای مواد غذایی آماده را باید به حداقل رساند.
- اگر از غذاهای کنسرو شده استفاده می‌کنید حتما ۲۰ دقیقه قبل از مصرف آن‌ها را بجوشانید.
- در مورد غذاهای کنسرو شده مراقب باشید که قوطی‌ها برآمده یا فرورفته نباشند و نشتی یا شکستگی نداشته باشند.
- غذاهای سفر را تا حدامکان، خودتان تهیه کنید.
- از مصرف سالاد و سبزی‌جات در رستوران‌ها پرهیز کنید
- ظروف و وسایل پخت و پز را درون نایلون‌های تمیز و دربسته نگه‌داری کنید تا در طول سفر آلوده نشوند.
- ظرف‌های غذا را در آب رودخانه نشویید چراکه آلودگی را بیشتر می‌کند
- در هنگام توقف برای صرف غذا، غذا را به طور کامل حرارت دهید، زیرا در زمان نگه‌داری غذا در سفر (فاصله بین خوردن و صرف غذا) میکروب‌ها در مواد غذایی رشد می‌کنند. پس غذا را در حد داغ شدن حرارت دهید تا کاملا میکروب‌های آن از بین بروند.
- غذاهای داغ را بیش از یک ساعت نمی‌توان نگه داشت بنابراین سعی کنیم آن‌ها را زود مصرف کنیم. اگر هم می‌دانیم که مدت طولانی را باید از غذای گرم محافظت کنیم، می‌توانیم ظرف آن را درون پتو یا روزنامه بپیچانیم تا دمای آن زود از بین نرود.
- خوردن لیموی تازه همراه غذا فراموش نشود. زیرا لیموی تازه می‌تواند میکروب‌های مواد غذایی را از بین ببرد.
- نوع غذا در طول سفر مهم است. چون رطوبت زیاد محل مناسبی برای تکثیر میکروب است پس بهتر است غذاهای نیمه مرطوب مانند عدس پلو، لوبیا پلو و ماکارونی را انتخاب کنید.
- در فصول گرم مواد غذایی بیشتر در معرض فساد قرار می‌گیرند.
- اگر از مواد غذایی گوشتی و یا موادی که احتیاج به سرمای زیاد دارند استفاده می‌کنید حتماً از یخدان استفاده شود.
- یخدان باید از یخ پُر شود. گوشت و سایر مواد گوشتی محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا به حساب می‌آیند بنابراین قبل از اینکه یخ آن‌ها به کلی آب شود باید مصرف شوند.
- پس از رسیدن به مقصد اگر فریزر و یخچال در دسترس است مواد لبنی و گوشتی باید سریعاً به آن منتقل شود.
- از خوردن گوشت و ماهی نیمه‌پخته پرهیزکنید، زیرا غذاهایی که کامل پخته شده‌اند از غذاهای نیمه‌پخته بهتر و سالم‌تر هستند.
- با توجه به‌ مدت تعطیلات و احتمالاً تعجیل در ساعت حرکت، ممکن است در تهیه غذا کوتاهی شود، اما هر چقدر هم عجله داشتید، سعی کنید غذا را به شکل کامل بپزید،
- هرگز غذاهای پخته شده را بیش از دو ساعت در دمای محیط‌‌ رها نکنید و اگر هوای اتاق گرم است، بیش از یک ساعت نگه ندارید.
- مهم‌ترین نکته برای پیشگیری از مسمومیت غذایی، پختن غذا و خوردن آن در‌‌ همان روز است.
- همچنین غذاهایی را که بیش از سه روز، حتی در یخچال، باقی‌ مانده‌اند را مصرف نکنید
- خشکبار حاوی مقدار زیادی کالری و پروتئین و خوردن آن‌ها در سفر مجاز است. البته در خوردن آن‌ها به مقدار زیاد خودداری شود.
- در سفر باید از غذاهای آب‌پز با حجم کم استفاده شود.
- از خوردن چیپس، پفک و مواد حاوی ترکیبات شیمیایی رنگی تا حد امکان خودداری شود.
- از خوردن میان وعده‌های بین راهی مثل لواشک‌های محلی، فلافل، سمبوسه و پیراشکی به ‌دلیل عدم‌ نظارت بهداشتی خودداری کنید.
- از خوردن تخم مرغ نیم پز (عسلی) نیز به ‌طور جدی بپرهیزید.
- در مورد کباب‌ها هم این تفکر عامه اشتباه است که می‌گویند چون گوشت روی شعله مستقیم قرار گرفته، بنابراین قسمت درونی آن پخته است، چرا که بار‌ها دیده شده که قسمت رویی (سطح) کباب به حالت سوخته درآمده، اما درون آن همچنان نپخته مانده است.
- زمانی که در بیرون از منزل کباب می‌‌پزید، از ظروف تمیز برای کباب‌های پخته استفاده کنید و هیچ وقت از ظروفی که در آن‌ها گوشت خام قرار داشته و هنوز شسته نشده است، برای قرار دادن کباب‌های پخته استفاده نکنید.
- هنگام استفاده از غذاهای محلی یا برای یافتن رستوران‌های معتبر در شهرستان‌ها، ازافراد بومی راهنمایی بخواهید، زیرا استفاده ازغذاهای محلی، نیاز به شناخت کیفیت آن دارد. به ‌عنوان مثال، اگر به استان‌های شمالی کشور سفر می‌‌کنید، هنگام خوردن ماهی و… از افراد بومی راهنمایی بخواهید.
- برای ارزیابی سطح بهداشت دررستوران‌ها باید به وضعیت دستشویی‌ها، لباس کارگران، نظافت می‌ز‌ها، حضور مگس و سایر حشرات، وسایل صرف غذا مانند چنگال، قاشق، لیوان، پارچ آب و غیره توجه کنید.
- همچنین در رستورانه وغذا خوری‌های بین راهی برای تشخیص سالم بودن غذا، باید از حواس خود استفاده کنید، مانند استفاده از حس بینایی برای تشخیص رنگ و کیفیت غذا، حس بویایی برای بوی غذا و حس چشایی برای طعم غذا!
- تا حد امکان از خوردن انواع خورش‌، کباب کوبیده، سالاد الویه و همبرگر خودداری کنید، زیرا خورش‌ از جمله غذاهایی هستند که می‌‌توان آن را چندین بار گرم کرد و ماندگی آن به سختی قابل تشخیص است. از مصرف کباب کوبیده و همبرگر به‌ دلیل عدم ‌اطلاع از کیفیت گوشت و ماندگی چند روزه گوشت چرخ شده و به کار بردن موادی مانند خرده نان، ادویه جات و … در تهیه آن‌ها، باید خودداری کنید.
- اگر در رستوران‌ها بین راهی لیوان یا ظروف یک‌بار مصرف دیگر در اختیارتان قرار گرفت پس از مصرف آن‌ها را با فشار دست بشکنید تا امکان استفاده مجددش برای سودجویان وجود نداشته باشد.
- چنانچه به مناطق کوهستانی مسافرت می‌ کنید، از خوردن قارچ به ‌طور جدی خودداری کنید.
- اگر نیاز به اجاق و آتش دارید، حتما تمام نکات ایمنی را رعایت کنید و هرگز وسایل آتش زا مثل اجاق، و یا حتی شمع‌ها را بدون مراقبت‌‌ رها نکنید.
- شما همیشه نمی‌توانید غذاهای مسموم را از طریق بو و مزه ناخوشایندشان تشخیص دهید و در برخی موارد این غذا‌ها بو یا مزه بدی ندارند اما ممکن است باعث ۲۴ ساعت مسمومیت و در مواردی حتی مرگ مصرف‌کننده شوند. به همین دلیل، غذاهایی که بیش از ۳ روز در یخچال باقی مانده‌اند و غذاهای پخته شده‌ای که بیش از ۲ ساعت در هوای معتدل یا بیش از یک ساعت در هوای گرم باقی مانده‌اند را مصرف نکنید.
- آشامیدن آب فراموش نشود چرا که شوق سفر گاهی ممکن است شما را از خوردن آب غافل کند. بهتر است بدانیم که خوردن آب در سفر، حتی اگر تشنه نباشیم از بروز یبوست جلوگیری می‌کند. بی‌تحرکی و نشستن به مدت طولانی در ماشین باعث بروز این عارضه می‌شود.
- اگر در کنار جوی آبی توقف کرده‌اید تا غذا را در آنجا میل کنید، به هیچ وجه به فکر استفاده از آب جوی نیفتید.
مصرف آب‌‏ رودخانه‌ها، چشمه‌ها و دریاچه‌ها به هیچ وجه توصیه نمی‌‌شود.
- در مواردی هم که به سلامت آب مشکوک هستید یا می‌خواهید برای کودکان غذا تهیه کنید، جوشاندن آب به ‌مدت ۵ دقیقه یا استفاده از قرص‌‏های هالوژن (مادهٔ ضد عفونی کننده آب) طبق دستورالعمل آن، به سالم سازی آب کمک می‌ کند.
- مصرف آب آلوده نه تنها ممکن است باعث مسمومیت شود، بلکه امراض دیگری را مانند تب تیفوئید، اسهال، بیماری‌های ویروسی مثل هپاتیت A و B، فلج‌اطفال و حتی وبا موجب می‌شود.
- یخ را از مراکز مطمئن تهیه کرده و از مصرف یخ‌‏هایی که در شرایط غیر بهداشتی و روی زمین نگهداری یا خرد می‌‏ شوند، خودداری کنید.
- خوردن چای و قند می‌تواند آرام‌بخش و در حفظ روحیه و انرژی مؤثر باشد. البته فراموش نشود که در خوردن آن‌ها نباید زیاده‌روی کرد.
- اگر با اتوبوس سفر می‌کنید و تشنه شده‌اید راننده وظیفه دارد لیوان یک‌بار مصرف در اختیار شما قرار دهد، در غیر این صورت باید از لیوان شخصیتان استفاده کنید اما به هیچ وجه از لیوان‌های معمولی پلاستیکی یا شیشه‌ای در اتوبوس استفاده نکنید.
- هنگام خوردن میوه‌ها پوست آن‌ها را بگیریم زیرا ممکن است پوست آن‌ها آلوده به میکروب شده باشد و امکان شستن آن‌ها برایمان مقدور نباشد.
- بهترین میوه‌هایی که برای مسافرت می‌‌‏توان همراه داشت، میوه‌هایی مانند موز، سیب و پرتقال هستند که برای مصرف باید پوست آن‌ها کنده شود.